Türkiye Alzheimer Dernei Bakan Prof. Dr. Baar Bilgiç, krsal bölgelerde alzaymr belirtileri yalanma bulgusu olarak düünüldüü için hastalarn aileleri tarafndan doktora getirilmediklerini belirterek, Krsalda kritik meslekler var; muhtarlar, öretmenler, salkçlar, din insanlar gibi. Oradaki nüfusla iletiim içinde olan bu insanlar eitmek, hastalk hakknda bilgi vermek, bu kiilerin de çevresindeki insanlar bilgilendirmesi en makul çözüm gibi gözüküyor. dedi.
Bilgiç, yallkta çok fazla görülen, genellikle unutkanlkla balayan, ilerleyen süreçte baka bulgularn da eklendii ve hastalar yataa mahkum eden alzaymrn, zihnin yitirilmesi anlamna gelen demansn bir türü olduunu anmsatt.
Bilgiç, alzaymrn sklkla 65 ya üstündeki kiilerde görüldüünü ancak tüm hastalarn yüzde 5 ila 10unun da 40-50li yalarda olduunu dile getirdi.
Yallarda alzaymrn tipik balangcnn unutkanlk olduunu ancak bunun Buzdolabn açtm ama ne alacaktm? eklindeki basit bir dikkatsizlie bal olmadn belirten Bilgiç, bu hastalarn, 3 ay önce gittikleri geziyi hatrlamama, soru sorduunu unutup tekrar tekrar ayn soruyu sorma gibi yakn geçmii hatrlamakta zorlandklarn ifade etti.
Prof. Dr. Baar Bilgiç, hastalk ilerledikçe yakn dönem denilen unutkanlk sürecinin daha geriye doru gitmeye baladna iaret ederek, sözlerini öyle sürdürdü:
Erken evredeki hastalar 3 ay önceyi hatrlayamazlar ama 40 yl önceyi iyi hatrlarlar. Ama hastalk ilerledikçe 40 yl önceyi de hatrlamalar bozuluyor. Buna baka bulgular da ekleniyor. Yön bulma sorunlar yayorlar. Problem çözme becerileri azalyor. Hesaplama yapmakta zorlanyorlar. Kiilik deiiklikleri, davran sorunlar oluyor. Olmayan eylerden bahsediyorlar. Yaknlarn hrszlkla suçlayabiliyor, onlara kötü davranabiliyor ve saldrabiliyorlar. Ciddi bir depresyon olabiliyor. Hastalk ilerledikçe fiziksel baka sorunlar ekleniyor. Yürümeleri yavalyor, yutmalar bozulabiliyor, konumalar gittikçe azalyor, beslenmeleri bozuluyor. Maalesef ki -7 ile 10 yl arasnda bir ortalama söyleyebilirim- unutkanlkla balayan bu süreç yatalaklkla sonlanyor.
Dikkat bozukluuna bal unutkanln alzaymr olmadn vurgulayan Bilgiç, Dikkat bozukluunun tipik tarzlar odaya gittiinizde ne yapacanz, buzdolabn açtnzda ne alacanz unutursunuz. Alzaymr hastalar olaylar unutuyor. Mesela seçimi, oy verdiini unutuyor. Alzaymr balad için hastalar yeni kayt yapamyor. Bellek, hatralar oluturamyor. Bu nedenle güncel bilgileri kaydedemiyor. dedi.
- Erken tan önem tayor
Aileleri, yal yaknlarndaki unutkanla ve bunun ne tür bir unutkanlk olduuna dikkat etmeleri konusunda uyaran Bilgiç, Örnein ayn sorular tekrar tekrar soruyor mu? Ayn konular tekrar tekrar anlatyor mu? Baz insanlar hep ayn sorular sorabilir. O bir davran paternidir. Dikkat edilmesi gereken ey, yakn döneme ait unutkanlklar var m? Alverite eksikler var m? Namaz klan birinde rekatlarda sorunlar var m? Bunlar oldukça önemli yol gösterici bulgular. diye konutu.
Alzaymr hastalnda erken tannn önemine dikkati çeken Bilgiç, kantlanm iki tedavi yöntemi bulunduunu ve bunlarn, beynin haberci molekülleri denilen nörotransmitterler üzerinden etki eden ilaçlar olduunu anlatt.
Prof. Dr. Bilgiç, alzaymrda asetilkolin denen haberci molekülün düzeyinin azaldn ancak tedaviyle bunlarn yerine konulabildiini belirterek, unlar kaydetti:
Erken tan önemli çünkü asetilkolin üzerinden etki eden ilaçlar erken dönemde daha etkili. Bir ilacmz daha var, o da baka bir haberci molekül olan glutamat üzerinden etki ediyor. Bunlar hastaln gidiatn engelleyen ilaçlar deil. Ama hastalarn daha kaliteli bir yaam sürmesini salayan ve baz semptomlarnda geçici de olsa iyileme yaratan tedaviler. Onun için erken dönemde tan koymak ve tedaviyi balatmak önemli.
- Bilgilendirme için eitim verilmesi önerisi
Prof. Dr. Baar Bilgiç, 20 yl önce hazrlad tezi kapsamnda Kadköyde 1070 kiiyi taradklarnda hastalarn yarsndan fazlasnn tan almadn gözlemlediklerini ancak bugün farkndalk olutuu için tan orannn da arttn düündüünü belirtti.
Artk daha fazla insann bu tür ikayetleri olduunda doktora bavurduunu aktaran Bilgiç, ehirde yaayan nüfusta tan alan hastalarn orannn yardan fazla olduunu düündüünü dile getirdi.
Bilgiç, krsal bölgelerde ise durumun çok deimediini duyduklarn anlatarak, Krsalda hala hastalk bulgularnn normal yalanma bulgusu olduu düünülüyor ve bunun bir hastalk olarak kabul edilmemesinden dolay hastalar hekime getirilmiyor. Öncelikle krsalda bu farkndal yaratmamz gerekiyor. Yallkta balayan zihinsel bulgular, özellikle unutkanlk bir hastalktr. Krsaldaki bu tür hastalarn da erken dönemde hekime gelmesi ve uygun tedaviyi almalar için bu farkndal yaratmak gerekiyor. deerlendirmesinde bulundu.
Bu farkndaln oluturulabilmesi için Salk Bakanl, Türkiye Alzheimer Dernei ve birçok sivil toplum kuruluunun çaltn söyleyen Bilgiç, Krsalda bence kritik meslekler var; muhtarlar, öretmenler, salkçlar, din insanlar gibi. Oradaki nüfusla iletiim içinde olan bu insanlar eitmek, hastalk hakknda bilgi vermek, bu kiilerin de çevresindeki insanlar bilgilendirmesi en makul çözüm gibi gözüküyor. dedi.
- Alzaymr tamamen sona erdirecek ilaç henüz bulunmuyor
Prof. Dr. Baar Bilgiç, bu yl ABDde alzaymr hastalna kar gelitirilen yeni bir ilacn artl da olsa onay aldndan bahsederek, bu ilacn hastaln erken evresinde beyinde biriken amiloid proteinini temizlediini aktard.
lacn etkisinin henüz tam olarak gösterilmediini ancak beyindeki proteini net bir ekilde temizlediinin bilindiini anlatan Bilgiç, bu proteinin temizlenmesinin hastalarda nasl bir iyilie yol açacann ise henüz bilinmediini, bunun için çalmalarn devam ettiini kaydetti.
Birçok baka molekülün de denendiini ve bunlardan birinin faz 3 aamasnn olumlu sonuçlandn aktaran Bilgiç, Alzaymr hastalnda etkinliini göstermek için 2 tane faz 3 çalmasnn yaplmas gerekiyor. Bir faz 3 çalmas olumlu sonlanrsa -ki bu hayvanlarda kullanlan bir kanser ilac- insanlarn kullanmna girecek anlamna geliyor. bilgisini verdi.
Alzaymr tamamen durduracak bir ilacn henüz bulunmadn belirten Bilgiç, Tamamen ifayla sonlanacak bir ilaç yakn dönemde güç gözüküyor. Ama çalmalar süren ilaçlar, eer olumlu sonlanrlarsa, hastaln gidiatn yavalatmak mümkün olacak gibi duruyor. deerlendirmesini yapt.
- Kaybolmalar orta evrede balyor
Prof. Dr. Bilgiç, alzaymr hastalnn erken evresinde, kiilerin hata yapma risklerine kar gözetim dahilinde darya çkabildiini, araba kullanabildiini, banka ilemlerini yapabildiini anlatt.
Orta evrede ise kaybolma durumunun yaanabildiini aktaran Bilgiç, ailelerin bu evredeki hastalar takip cihazlaryla izleyebileceini ya da hastann iletiim bilgilerinin yer ald künye takabileceini ifade etti.
Bilgiç, orta evredeki bir hastaya dardan bakldnda, normal bir kii gibi görüneceini ancak kendisiyle iletiim kurulduunda zihinsel olarak ykk bir durumda olduunun fark edileceini belirterek, Orta evredeki bir hasta artk banka ilemi yapamaz. Araba kullanamaz. Sosyal haklarn da kullanabilecek durumda deildir. Öyle bir durumda aile yaknlarnn yapacaklar ey, ona her aamada yardmc olmaktr. dedi.
leri evrede ise fiziksel ykmn da baladn, yürümenin yavaladn, idrar sorunlarnn ve yutma bozukluklarnn görüldüünü ve hastalarn yataa baml hale geldiklerini aktaran Bilgiç, unlar kaydetti:
leri evrede aileler, hastalarnn yeme ve içmesine dikkat edecekler. Yutma sorunu varsa akciere kaçmamasna dikkat edecekler. Hatta çok ileri dönemde hastalar mideden beslememiz gerekebiliyor. Hastalar düme riski tayabilirler. Hallara dikkat etmeleri lazm. Etrafta sert cisimler olmamas lazm. Ykanma, hijyen sorunlar yaayabiliyorlar. Yatalak olan hastalarda yaralar açlabilir. Bunun için alnmas gereken önlemler var.
Prof. Dr. Baar Bilgiç, Türkiye Alzheimer Derneinin internet sayfasnda bu tür hastalara yaklam konusunda bilgi ve videolarn yer aldn sözlerine ekledi.