Dünya genelinde birinci yln dolduran Kovid-19 pandemisi nedeniyle her gün binlerce kii hayatn kaybediyor. Ölenleri isimleriyle deil de say olarak ifade etmenin toplumun ruh saln olumsuz etkilediini söyleyen Uzman Klinik Psikolog Kübra Bozkurt, Kovid-19 yas tutma eklimizi de etkiledi. Ölmekte olan yaknlarmz son kez ziyaret etmek, cenazelerinde bulunmak, topraa vermek, taziyede yaknlarmz ile olmak gibi ala geldiimiz paylam ve destee dayal ritüellerden de uzak kaldk. Hem kayplarmz ile ilgili birbirimize destek olamyor hem de yas sürecinde ne yapacamz zaman zaman bilemiyoruz. Dolaysyla yas tutma ile baa çkabileceimiz gerekli olan bu dönemi yaayamyoruz diye konutu.
YAS: DERN ACI
Yas, sevilen deer verilen bir kiinin hayatn kaybetmesiyle yaknlarnn hissettii derin ac olarak açklayan Bozkurt, Yas duygusu, deer verdiimiz her nesne veya kiiyle badaabilir. Boanmak veya sevdiimiz insandan ayrlmak, salmz kaybetmek, iimizi kaybetmek, maddi yönden zorlu bir sürece girmek, düük yapmak, emekli olmak, deer verdiimiz insann ciddi bir hastal olmas, deer verdiimiz bir arkadaln sonlanmas, yaadmz travma sonras güvenlik hissinin kayb, yas sürecine girme nedenlerine örnek gösterilebilir ifadelerini kulland.
YASIN NSANLAR ÜZERNDEK ETKLER
Kiinin i, aile ve sosyal hayatn etkilediini vurgulayan Bozkurt, Hissettiiniz derin üzüntü, itah kayb, uykusuzluun balamas, ilgi duyduunuz alanlardan uzaklamak depresyonda olduunuzu düündürtebilir. Ama depresyonla, salkl geçirilen yas süreci arasnda fark vardr. Yas duygusu zamanla azalr çünkü depresyonda görülen düünce yaps ile yas sürecinde aklnzdan geçen düünceler farkldr. Depresyonda, depresif duygu durumunu besleyen genel bir umutsuzluk, karamsarlk hakimdir. Bu durum geçmie bak açnz, gününüze bak açnz ve gelecee bak açnz etkiler. Sizi ilevsiz hale getirir. hayatnz, aile ve sosyal hayatnz etkiler. Yas sürecinde ise bu ilevsel durumun bozulmas belli bir süreyle snrldr. Duygularnz yanstp, manevi destek aldnzda acnz zamanla azalr ve ilevselliiniz düzelir dedi.
YASI SALIKLI GEçRMEK çN 13 YÖNTEM
Yas sürecini salkl atlatabilmek için 13 yöntem öneren Bozkurt, bu yöntemleri öyle sralad:
Yas sürecinin belli bir süresi yoktur. Kendinize zaman tanyn. Acnn dinmesi haftalar, aylar hatta yllar sürebilir.
Acnz görmezden gelmek, duygularnz bastrmak çözüm deildir. Uzun vadede daha ciddi sorunlar yaamanza neden olabilir. Depresyon, anksiyete, madde kullanm ve salk sorunlarnn gelimesine neden olabilir bastrma davran. Duygularnz kabullenin ve yüzlein.
Kayba kar hissettiiniz üzüntü, ac normal bir reaksiyondur. Tam tersine Güçlü olmalym, görünmeliyim düüncesiyle duygularnz yanstmazsanz, acyla ba etmekte zorlanrsnz ve yas süreciniz uzar.
Yas sürecinde alamak da doal hislerinizin davurumu olarak normal kabul edilir. Ama içinizden alamak gelmiyorsa kendinizi zorlamayn. Herkesin, yaadklar acyla ba etme yöntemi farkldr. Ayn ekilde alamay zayflk olarak görmek ve alamay bastrmaya çalmak veya gizli alamak da yas sürecini zorlatracaktr. Üzülmeniz normal, sevdiiniz kiiyi kaybettiiniz için de alyorsunuz. Kimse bunu zayflk olarak görmez.
Hayatnz eskisi gibi olmayacak ama bir noktadan sonra hayatnza kaldnz yerden yava yava balamanz gerekir. Bu, kaybettiiniz kiiyi unuttuunuz anlamna gelmiyor. Onu her zaman hatrlayacak ve seveceksiniz ama kendiniz için ve sizi sevenler için yaamnza odaklanmanz gerekir.
Arkadalarnzdan ve ailenizden mutlaka destek aln. Hissettiiniz acy ve üzüntüyü anlatn. Yalnz hissettiiniz her an sevdiiniz biriyle irtibata geçin. Hisleriniz ve düünceleriniz hakknda konuun.
MANEV NANçLARA GÖRE
Kiinin manevi inançlar da yas sürecini daha kolay atlatmasn salar. Dua etmek, ibadethaneye gitmek, kaybettiiniz kiinin daha iyi bir yerde olduunu düünmek acnz hafifletir.
Fiziksel olarak kendinizle ilgilenmek, duygusal olarak kendinizi desteklemektir. tahnz olmasa bile yemek saatinde masaya oturup birkaç lokma yemeye çaln.
Uykusuzluk sorunu yayorsanz papatya, melisa gibi gevetici bitki çaylarn ya da uyumadan önce lk bir du almay deneyebilirsiniz.
Benzer bir yas süreci geçirmi olan insanlarla konumak, onlar bu süreci nasl atlattn örenmek size yardmc olabilir.
Hobilerinize, ilgi alanlarnza yava yava dönmeye çaln.
Acnz hafifletmek için ilaç veya alkol kullanmayn. Bu, ksa vadede acnz bastrabilir ama acnz gidermez. Ancak duygularnzla yüzlemek ve duygularnz yanstmak yas sürecini atlatmanza yardmc olur.
Eer sürecin uzadn veya tek banza ba edemeyecek kadar üzgün olduunuzu düünüyorsanz bir psikolog veya psikiyatrdan profesyonel yardm alabilirsiniz.