Yalln, çocukluk, gençlik, erikinlik gibi doal bir yaam dönemi olduuna dikkat çeken Aile Hekimlii Uzman Dr. Semih Gökart, Türkiyede yal nüfusun toplumdaki oran yaklak yüzde 4,5-5, ancak bu oran yllarla birlikte artacaktr. Dünyada da 65 ya ve üzerindeki insanlarn says hzla artmaktadr. Bu dönemde, damar sertlii, kanser, diyabet, bunama, idrar tutmada zorlanma, görme bozukluklar, iitme bozukluklar, yetersiz beslenme, kemik erimesi, eklem kireçlenmesi, kkrdak harabiyeti, yürüme bozukluklar ve sk düme, bas yaralar, uyku bozukluklar ile karlalabilir. Bir ksmnn yalanmayla direkt balants olmad gibi bir ksm da sadece yallkta görülmektedir. Son yllarda tbbn gelimesi, bireyin kendini ve yaam önemsemesi nedeniyle ortalama insan ömrü uzamaktadr diye konutu.
HÜCRE YIKIMI BALIYOR
Yallar, genç yallar (65-74 ya), orta yallar (75-84) ve ileri derecede yallar (85 ya ve üzeri) olmak üzere üçe ayrdklarn ifade eden Uzm. Dr. Semih Gökart, 20li yalarda balayan yalanma sürecini u sözlerle anlatt:
Yalanma çok erken dönemlerde, 20li yalarda balar. Bu kadar genç yalarda balayan deiiklikler insanlarn hücresel metabolizma aktivitelerinden yani metabolik yolak diye tanmladmz hücre içinde meydana gelen tepkimelerindeki aksamlar eklinde açklanabilir. Baz metabolik yolaklarda pek çok bileik ve enzim yer ald için bunlar çok karmak olabilir. Metabolik yolaklar organizmalarda hücre içi dengeleri sabit tutmaya çalr. Bu sabit tutmay ve dengeyi bozacak her durum hücrenin bozulmasna, ykmna yol açar. te 20li yalarda balayan hücre ykmlar yaklak 35-40l yalardan itibaren vücutta i gören hücre grubunda kayplara dönüür. Devam eden bu hücre kayplarna bal olarak hücrelerin yapt görevlerde aksamalar, bozulmalar, kesintiler ortaya çkar.80li yalardan sonra vücut bu kayplara kar iç dengesini koruyamaz ve bunun ilerlemesiyle ölüm ortaya çkar.
BELRGN DEKLK KAS VE SKELET SSTEMNDE GÖRÜLÜR
Yalanmayla meydana gelebilecek en belirgin deiikliin kas ve iskelet sisteminde görüleceini anlatan Uzm. Dr. Semih Gökart, Kadnlarda özellikle menopozdan sonraki dönemde youn bir ekilde kemik erimesi ortaya çkar. Bu kayplara bal olarak boy ksalmalar, omurlarda çökmeler, hatta krklar, en sk olarak da kalça krklar oluabilir. Dier önemli deiiklik zihinsel boyutlarda ortaya çkar. Alglamada ve yaratc yeteneklerde yalanmayla birlikte bir azalma, dikkatsizlik ve düünme hznda yavalama görülebilir. Örenme yeteneindeki azalmaya, hareketlerdeki yavalama da elik edebilir. Yallarda daha önce edinilen bilgiler salam kalrken yeni örenilen bilgiler çabuk unutulur ifadelerini kulland.
BU BELRTLER DEMANSA ARET EDER
En yaygn bilinen zihinsel deiikliin bunama yani demans olduunu kaydeden Uzm. Dr. Gökart, Hastann bilinci yerinde olmasna ramen hafzada zayflama ve baz zihinsel becerilerde azalma olur. Kii çevresinde olanlara ilgisi azalmaya balar. Yeni bilgiler örenmede ve bunlar hatrlamada, konuma srasnda doru kelimeleri bulmada, günlük yaantya ait sorunlar çözmede skntlar balar ve zamanla bu ikyetler artar. Bellekte zayflama öncelikle telefon numaralarn, isimleri, yaanan günlük olaylar tam olarak hatrlayamama eklindedir. Bir konuya younlamada zorluklar balar. çevreyle kurulan ilikilerisnrlamaya balar bu da yalnzl, sosyal çevreden kopmay getirir. Sosyal çevreden koptukça ikyetler daha çok artar ve böylece ksr bir döngü oluur. Kii huzursuz ve kederlidir. Daha krlgan, öfkeli ya da üpheci olabilir. Zamanla geçmie ait anlar da silinmeye balayabilir dedi.
10 KDEN BRNDE ALZHEMER TEHLKES
Zihinsel boyutta meydana gelen bozukluklarn en zorunun Alzheimer hastal olduuna dikkat çeken Uzm. Dr. Semih Gökart, Yallkla beraber ortaya çkan ve bata unutkanlk olmak üzere çeitli zihinsel ve davransal bozukluklara yol açan ilerleyici bir beyin hastaldr. 65 yan üzerinde yaklak her 10 kiiden birinde; 85 yan üzerinde ise yaklak her üç kiiden birinde görülür. Yine bu ya grubunda sklkla tansiyon yükseklii, damar sertlii, eker hastal görülür ki tedavileri ve takipleri düzgün yaplmazsa bunlar da zihinsel faaliyetlerde azalmaya yol açar. Bo vakitlerde bulmaca çözmek, okumak, çevrede olup bitenlerle ilgilenmek, toplumun bir parças olduunu hissetmek ve hissettirmek, beden egzersizlerine önem vermek, yaa bal bu olumsuz etkilere kar zihinsel fonksiyonlarn korunmasnda etkili olabilecek önlemler arasnda yer alr. çene kemiklerinde ve dilerde olan deiiklikler de çineme fonksiyonunu bozar. Böylelikle beslenme bozukluklar da sklkla karmza çkan yalanmayla ilgili bulgulardandr ifadelerini kulland.