Türkiye statistik Kurumu (TÜK) verilerine göre 2010 ylndan itibaren akraba evliliklerinde sistematik bir düü yaand. 2020deki bütün evlilikler içerisinde akraba evliliklerinin oran yüzde 3,82ye kadar geriledi. Bu oran 2010da yüzde 5,9 olarak tespit edilmiti.
Yllar içinde yaanan bu deiimi deerlendiren Prof. Dr. Nilüfer Narl, Kentleme ve modernleme sonucu Türkiyedeki son 30 ylda aile yaantsnn ve deerlerinin nasl deitiine bakmamz gerekir. Krdan kentlere göçün ivme kazand 1970li ve göçün pik yapt 1980li yllarda stanbul gibi büyük metropollere, Akdeniz ve Ege kylarna gelen insanlar akrabalk ilikilerinin çok güçlü olduu dayanmac bir aile hayatna sahiplerdi. Evlilikleri mümkün olduunca yakn akrabalar ile yapyorlard. Bu hem bir gelenekti ve gelenein bozulmas, törenin bozulmas olarak görülüyordu. Ayn zamanda bu ekonomi temelli tercihti. çünkü mal-mülk darya çkmasn tamamen kuzenler arasnda paylalsn anlay vard diye konutu.
ONLNE TANIMA TRENDNN DEVAM EDECEN DÜÜNÜYORUM
Bundan 40 yl önce akrabalarn çöpçatanlkla ortaya çkard evlilikler artk çok deiti diyen Prof. Dr. Nilüfer Narl, öyle devam etti:
70 ve 80li yllarda kendisini bir birey olarak deil, ailenin bir parças olarak gören insanlar 2010lu yllarda artk kendisini birey olarak görmeye balad. Bu da kentleme ve modernlemenin bir sonucu olarak karmza çkyor. Kiiler evlilik tercihlerini yaparken akraba, gelenekçi ayrlarak ekonomi merkezli ve kendisine uygun olduunu düündüü bir ei tercih ediyor. Z kuana baktmzda onlarn tanmalar ise sosyal medyadan olabiliyor. Bundan 40 yl önce akrabalarn çöpçatanlkla ortaya çkard evlilikler artk çok deiti. Artk hayat online oldu. Bu online tanma trendinin devam edeceini düünüyorum. Ayrca insanlarn biriyle tanmak için çok fazla vakti olmuyor. O yüzden de online yöntemlerle bir arkada ve e bulma yolunu tercih ediyorlar.
Türkiyede yalnz bana yaayan insanlarn saysnda da art yaandn ifade eden Prof. Dr. Narl, u an Türkiyede yalnz yaayan kii says 3,5 milyon. Ayrca Türkiyedeki hane halk saysna baktmzda orada da bir azalma olduunu görüyoruz. çünkü eskiden insanlar geni aileler eklinde yayorlard. çok daha fazla çocuk vard. u andaki hane halk says 3,35. Bu da hanelerin küçüldüünü ayrca insanlarn bireyselletiini gösteriyor dedi.
AKRABALARLA LKLERDE YABANCILAMANIN OLDUUNU GÖZLEMLYORUZ
Günümüzde kiilerin bayram tatillerini bile akrabalaryla geçirmek yerine tatillerde deerlendirdiini anlatan Sosyolog Prof. Dr. Nilüfer Narl, Eskiden akrabalarla ilikiler çok önemliydi çünkü akrabalarla dayanma vard. nsanlar kaynaklar akrabalaryla paylayorlard. Ama bugün kiiler, kentte kendi kabiliyetine, yeteneklerine göre bir i sahibi oluyor. Kendi bana bamsz bir bireye dönümü oluyor. Akrabalaryla formal bir görüme yapabilir. Dikkat ettiimizde artk Türkiyedeki birçok kesimin bayramlarda tatile çktn görüyoruz. Halbuki eskiden memlekete gidilir, akrabalarla bir araya gelinirdi. Akrabalarla ilikilerde yabanclamann olduunu gözlemliyoruz deerlendirmesinde bulundu.
GENETK HASTALIK RSK 20 KAT DAHA FAZLA
Akraba evliliinin genetik hastalklar açsndan önemli olduuna dikkat çeken Prof. Dr. Tahsin Yakut, Kabaca 7 bin civarnda tek gen hastal, genetik hastalk ya da nadir hastalk dediimiz hastalklar var. Bunlarn da çok büyük bir bölümü akraba evlilii kaynakl olarak ortaya çkma potansiyeli var. Bunlar yüzlerce, binlerce hastalk olduu için bunlar doumda hep birden taramak çok mümkün deil ama bizim ülkemizde Talasemi (Akdeniz Anemisi) taycl, Akdeniz Atei hastal taycl çok fazla, son günlerde gündemde olan SMA hastalnn tayclk oran Akdeniz bölgesinde önemli oranda fazla. Eer bu kiiler akraba evlilii yaparlarsa çiftlerin çocuklarnda hastaln görülme oran olmayanlara göre 20 kattan 50 kata kadar daha fazla. Ne kadar az akraba evlilii olursa bu hastalklarn da toplumda görülme oran o kadar azalacaktr ifadelerini kulland.
KAN TESTYLE 7 BN CVARINDA GENETK HASTALII TARIYORUZ
Akraba evlilii yapan çiftlerin bir kan testi ile hastalk riskini örenebileceini vurgulayan Prof. Dr. Tahsin Yakut unlar söyledi:
Akraba evliliinde ilk çocuunuzun salkl olmas ikinci çocuun da salkl olaca anlamna gelmez. Bizim önerimiz hem kromozomlarla geçen hastalklar hem tek gen hastalklar açsndan önce tarama yaplmas gerekir. Biz bu çiftlerde yaklak 7 bin genetik hastalk açsndan tayc olup olmadklarna bakabiliyoruz. Eer tek gen hastalklar açsndan tayclarsa batan önlem alarak tüp bebek yöntemi ile genetik embriyo ayklama yöntemi ile taryoruz. Böylece kiilerin salkl bir gebelie ulamasn salyoruz. Biz damardan az miktarda bir kan alarak 7 bin civarnda genetik hastal taryoruz. Böylece daha hiç gebe kalmadan olabilecek hastalklar tehis edebiliyoruz.