Müslüman Anadolunun 1 Kasm 1928 ylnda çkarlan Harf nklab Kanunuyla bir gecede cahil braklmasnn üzerinden tam 92 yl geçti. Kurtulu Savanda imkansz baararak kurtard son toprak parças üzerinde, tarihin en kanl ihtilallerini yaam topluluklarn bile maruz kalmad sözde bir devrimle, geçmiiyle olan balarnn kopartlmasn ve hafzasnn sfrlanmasn salayan Harf nklab, tarih ortaya çkard ki, hedef Türkiyenin slamla balarn koparmakt.
TARHCLER VE CUMHURBAKANI
Tarihçiler ve Cumhurbakan Recep Tayyip Erdoann da vurgulad gibi, Harf nklabnn batan sona bir zulüm örnei olduunu ifade etmeleri de bundandr. ngilizlerin istei üzerine böyle bir uygulamaya geçildiini vurgulanrken, bu ekilde Türkiyenin slam ülkeleriyle olan balarn da koparmay amaçladklar bildirildi.
BR GECEDE HALK CAHL BIRAKILDI
O dönem medeniyetin beii olarak lanse edilen Avrupa ve Batnn, slama ve slam hatrlatan her eye dümanl göz önüne alndnda Harf nklabndaki asl amacn slami kültürü yok etmek olduu görülecektir. Nitekim, Harf nklabyla birlikte insanlar bir gecede cahil brakld, okuma yazma oranlar bir anda dümeye balad.
Harf inklabnn amac her ne kadar medeniyette ilerleme olarak gösterilse de yaplan inklapla bin yllk bir kültür bir gecede silindi, halk bir günde cahil brakld.
Harf nklab, Türkiyede 1 Kasm 1928 tarihinde 1353 sayl Yeni Türk harflerinin kabul ve tatbiki hakknda Kanunun kabul edilmesi ve yeni alfabenin yerletirilmesi sürecine genel olarak verilen isimdir. Kanun, 3 Kasm 1928 günü Resm Gazetede yaymlanarak yürürlüe girdi. Bu yasann kabulüyle o güne kadar kullanlan Arap harfleri esasl Osmanl alfabesinin resmiyeti son buldu ve Latin harflerini esas alan Türk alfabesi yürürlüe konuldu.
Mustafa Kemal, 1922 ylnda Atatürk Halide Edib Advarla Latin harflerine geçii konusunu konumu ve böylesi bir deiikliin sert önlemler gerektireceini söylemiti. Eylül 1922de Hüseyin Cahitin stanbul basn yayn üyelerinin katld bir toplantda Mustafa Kemale sorduu Neden Latin harflerini kabul etmiyoruz? sorusuna, Mustafa Kemal, Henüz zaman deil. yantn vermiti.
1923teki zmir ktisat Kongresinde de ayn yolda bir öneri sunulmu, ancak öneri kongre bakan Kzm Karabekir tarafndan slamn bütünlüüne zarar verecei gerekçesiyle reddedilmiti. Sonuç olarak Harf nklab, yaplan ön altrma taktii sonucu 1 Kasm 1928de kabul edildi. Harf nklab, kabul ediliinden günümüze kadar hakl olarak tartmalara neden olmu, eletirilerin odanda yer almtr.
Harf nklab her ne kadar medeniyette ilerleme amacyla yapld söylense de insanlarn bir gecede cahil braklmasnn medeniyetle hiçbir ilgisinin olmad, asl maksadn farkl olduunu ortaya koymutur. O dönem medeniyetin beii olarak lanse edilen Avrupa ve Batnn, slama ve slam hatrlatan her eye dümanl göz önüne alndnda Harf nklabndaki asl amacn slami kültürü yok etmek olduu görülecektir. Nitekim, Harf nklabyla birlikte insanlar bir gecede cahil brakld, okuma yazma oranlar bir anda dümeye balad.
LATN TAVANLAR OLURLAR
Prof. Dr. Oktay Sinanolu Hedef Türkiye isimli kitabnda verdii u örnek de Harf nklabyla yaplmak isteneni aslnda özetliyor: Romallar, Keltlerin ülkesi olan bu günkü Fransay igal ediyor. Jul Sezar, buray fethediyor, ama sonrasnda ömür boyu bunlarn isyanlar ile megul oluyor. Roma bir türlü rahat edemiyor. Bunlardan bktk, usandk, bunlar bir türlü adam olmuyor, Keltkiklerinden bir türlü vaz geçmiyorlar. diyorlar. Romada senato toplanyor ve çare aryorlar. Bir tanesi diyor ki; Gidip hepsini keselim. Olur, mu diye itirazlar yükseliyor. tiraz etmelerinin sebebi merhametlerinden deil; Gücümüz ve zamanmz yetmez. diye itiraz ediyorlar. Pratik olmad için yapmyorlar.
Asker açdan sürekli igal altnda tutalm teklifi de rabet görmeyince, bir senatör yeni bir teklifte bulunuyor ve diyor ki; Onlar Latince yokuuna sürelim, Latince bilmeyen adam deildir diye propaganda yapalm, eitim dilini Latince yapalm. Sonra bunlar dilini unutur. Dili giderse her eyi gider. Bir nesil sonra bunlar, Latin tavanlar olurlar. Bu teklif çok mantkl bulunuyor. Öyle ya, çok pratik. Bunlar kesersek, köleliimizi, hamallmz yapacak adam kalmaz. Enayi miyiz? Bunlar evcil Latince tavanlar yaparz, olur biter. Nitekim bir nesil sonra bitiyor.
smet nönü: Harf inklabnn yaplmasndaki asl gaye, bir zihniyeti boup yok etmekti
smet nönünün Harf nklab hakkndaki görüleri de asl maksadn Batllama ve Arap kültüründen kopma olduunu gösteriyor. nönü, Harf nklab ile ilgili unlar söylüyor: Yeni harfler Cumhuriyetin Bat uygarl topluluunu kabul etmesinin de balca dayanc olmutur. Yeni harfler Türk ulusunu bir kültür leminden baka bir kültür lemine tamtr. Eski harfler Arap kültür ve uygarlnn simgesi, anlatm ve yaylma tutkusu arac idi.
Yeni harfler ile kazandmz en önemli bir sonuç, Ortaçadan çkp 20. yüzyln medeni topluluuna girmemizin en etkili aracn elde etmi olmamzdr. Türk devrimlerinin en önemlisi, yeni Türk harflerinin kabulüdür. Bu bata gelir. (Ulus, 9 Austos 1953)
Latin harfleri bir kültürdür. Ulusun penceresini bir baka leme açmak sorunudur, uygarlk lemine açmak sorunudur. Bu inklap eski alfabenin zor örenilmesi gibi bir sebeple yaplmamtr. Bizim milletimiz örenmekte baka milletlerden daha geri zekl deildir. Harf inklabnn yaplmasndaki asl gaye, bir zihniyeti, bir dünya görüünü boup yok etmekti. (10 Kasm 1960)
Latin harfi devrimi bir ekil deiiklii deildir. Kültürün, ça geçmi bir lemden yeni bir yükselme lemine yönelmesi demektir.
Arap yazsnn slam kültürünün ayrlmaz bir parças olduu gerçeine baklrsa nönünün bu sözleriyle Harf nklabnn yaplmasndaki maksadn ne olduu da daha iyi anlalacaktr.
Cumhurbakan Erdoan: Harf Devrimi ile her ey sfrland
Cumhurbakan Recep Tayyip Erdoan, 10 Kasm 2019da Mustafa Kemalin ölüm yldönümü dolaysyla Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu tarafndan Betepe Millet Kongre ve Kültür Merkezinde düzenlenen törene katlarak bir konuma yapm, Harf Devrimi ile her eyin sfrlandna dikkat çekmiti.
CUMHURBAKANI ERDOAN: HARF DEVRM LE HER EY SIFIRLANDI
Erdoan, Bir de buna Cumhuriyet ile birlikte gerçekleen Harf Devrimi ile adeta her eyin sfrlandn eklediimizde, elbette ülkemiz okuma-yazma orannn çok düük olduu bir dönemi yaad. Bunun suçunu Osmanlya yüklemek; tam anlamyla bir buhtandr. Nitekim, Türkiye zaman içinde yüzde 100lük bir okuma-yazma seviyesine ulamtr. ifadelerine dikkat çekmiti.
Harf nklabyla hafzalar resetlenmi, limler itibarszlatrlm bir gecede kütüphaneler tula ynna dönümütür.
TARHç ARMAANDAN DKKAT çEKEN TESPTLER
Tarihçi Mustafa Armaann Harf nklabna ilikin 7 soruya verdii cevap da asl maksad ortaya koyuyor. Armaann dikkat çeken tespitleri öyle:
Soru 1: Harf nklab Latin harfleri Türkçeye daha uygun olduu için mi yapld?
Cevap 1: Her dil farkl seslere sahiptir. nklapç mantktan gidersek her dile uygun bir alfabe gelitirmemiz gerekir. Halbuki dünyada bu kadar çok alfabe bulamazsnz. Alfabeler dillerden daha snrl saydadr. Öte yandan alfabe sunidir, dil tabii. Her dilin alfabeyle mutlaka sorunlar vardr ve bir dile mükemmelen bir eldiven gibi uyan bir alfabe mevcut deildir. Bu sebeple dil ile alfabe arasndaki uyumsuzluklar slahatla halledilmeye çallr. Nitekim modern Arapça ve Rusça kadim Arapça ve Rusçadan farkldr. Franszlar son zamanlarda K ve W harflerini alarak alfabelerindeki harf saysn 26ya çkarmlardr. Demek ki alfabelerinde sorun var diye kimse alfabesini kaldrp atmyor, onu slah ederek yoluna devam ediyor. Medeni tarz budur.
Soru 2: Arap harfleri zordu, okuma yazma kolay örenilemiyordu deniliyor. Kolayln ilerlemeyle bir ilgisi var mdr?
Cevap 2: Alfabenizin örenilmesi zor ise deitirmezsiniz, slah edip ona elverili bir öretim sistemi tatbik edersiniz. Japonlar hl dünyann en sk eitim sistemlerinden birine sahip olduklarndan gurur duyarlar Amerikan okullar Japonyada baarl olamyorlarsa sebebi budur. Öte yandan Latin alfabesine göre örenilmesi zor olan dilleri ile Japonya ve çinin asrlardr Latin alfabesi kullanan birçok Avrupa ülkesinden, mesela Romanya ve Portekizden çok fazla sanayilemi ve kalknm olmalar bunun en somut kantdr. Bir zamanlar Müslümanlar Arap alfabesiyle dünyann en görkemli medeniyetlerinden birini tula tula ina ederken ayn dönemde Latin alfabesi kullanan Avrupa ktas karanlk çada yayordu. Demek ki keramet alfabede deil, onu kullanann maharetindedir. Mutfamdaki bça Nusret maharetinde kullanamyorum diye çöpe atmyorsam, ayn beenmediimiz bçakla bir kasabn ve açnn ne maharetler gösterebileceini bildiimdendir. Maharet ve kabahat bçakta mdr?
Soru 3: Muasr medeniyet seviyesinin üzerine çkmak için yaplanlardan biri de Harf nklabyd. Harfleri deitirerek bu hedefe kestirmeden ulalabilir miydi?
Cevap 3: Bu da son derece mantk d bir gerekçe, zira öyle olsayd yarn öbür gün çin muasr medeniyet seviyesini oluturdu diyelim, bu durumda ona yetimek için Avrupa ülkeleri ve ABD, Latin alfabesini brakp çin alfabesini mi benimseyecektir? Alfabe oyuncak mdr ki sk sk deitirilsin.
Soru 4: Harf nklabnn gerçek amac neydi?
Cevap 4: Görünüte bize pek çok sahte gerekçe sunuluyor ama bunlarn katiyyen iler tutar yanlar yoktur. Her eye ramen gerçek ve örtük amac fsldayan birkaç itirafç mevcut. Tpk Yakup Kadrinin u sözü gibi: Biz Latin alfabesiyle Bat camiasna arka kaplardan deil, ön kapdan girme imknn bulabildik. Harf nklabnn yapld tarihte Babakan olan smet nönü yllar sonra hatralarnda Harf nklabnn en büyük faydas, kültür deimesini kolaylatrmasdr. Türk milletini bir kültür leminden bir bakasna nakletmitir itirafnda bulunacaktr. Alfabe deiiminin mimarlarndan Ahmet Cevat Emre ise Arap yazsyla Bat kültürünü benimsemek imknszd diye yazmtr. Demek ki, gerçek amaç, Bat medeniyetine topyekün geçmekti, Osmanly, slam ve Kuran- Kerimi temsil eden bir yazyla yeni hedeflerine yürüyemezlerdi.
Soru 5: Tarihte bizden baka Harf nklab yapan ülkeler oldu mu?
Cevap 5: galci Franszlarn Haiti ve Vietnamda yaptklar gibi dardan deil de kendi iradesiyle Harf nklabn yapan iki ülke var modern çada. Biri biziz, dieri de israil. Ancak mühim bir farkla: Biz 9 asrlk Arap yazsn bizi geri braktryor gerekçesiyle terk ederken, israil, hemen bütün Yahudi vatandalar akr akr Latin harflerini okuyup yazabildii halde tersinden bir Harf nklab yapt ve 2 bin yl önceki ölü ve öretilmesi çok zor olan brani alfabesini diriltti. Eh, sofranza koyduunuz köpek bal geni alanm domatesin tohumlarn bu mürteci devletten ithal ettiimize göre pek de geriye gitmi saylmazlar deil mi?
Soru 6: Harf nklabnn ilham kaynaklar nelerdir?
Cevap 6: 1926 Bakü Kongresi gibi baz örnekler var ama 1927 senesinde Filistinde bir Yahudinin Latin harfleriyle ama branice yaymlad bir kitab görmezden gelemeyiz. thamar Ben-Avi adl bu Latin harfleri savunucusu yazar, kitab yaynlaynca dindar Yahudilerce topa tutulmu ve Latin harflerine geçite ilhamn Türklerden/M.Kemalden ald iddia edilmiti. Ben-Avi ise bu iddiaya kar kendini öyle savunmutu: Bu fikri ben Atatürkten almadm, aksine onun ilham kayna benim. 1911de Kudüse geldiinde Mustafa Kemale Osmanlnn geleceinin Latin harflerinde yattn anlatmtm, o da ikna olmutu. Hatta Franszca Latin harflerinin erefine diye beraber kadeh kaldrmtk! (Aux lettres latines pour lhe breu!)
Soru 7: Peki Harf nklab yaplnca okur yazarlk oran artt m?
Cevap 7: Prof. Dr. Uygur Kocabaolunun belirttiine göre ilk hevesle Millet Mekteplerine 1 milyondan fazla kii devam etmi ama ancak bunun yars mezun olabilmiti! Harf nklabndan önce 1 milyon okur yazarmz vard. 6 ya alt çocuklar çkardmzda bu, Osmanldan yüzde 19 gibi bir okur yazar nüfus devralndn gösterir. 1935e geldiimizde ise 7 ylda 1,5 milyonluk bir art gerçeklemi, sonraki yllarda bu artn hz giderek yavalamtr. Yani M. Kemalin 1928de Sarayburnu nutkunda söyledii 1 ya da 2 yl içinde herkes okur yazar olacaktr öngörüsü tutmamtr. Daha sorulacak çok soru ve verilecek cevap var ama baka sefere. Yahudi aratrmac Avram Galanti vereceim cevab veciz bir ekilde özetlemi nasl olsa: Arabi harfleri, terakkimize (ilerlememize) mani deildir!