Daha 21 yanda stanbulu fethederek ça açp ça kapatan ve yönetimiyle Osmanl ve dünya tarihine damga vuran Fatih Sultan Mehmet, 539 yl önce bugün vefat etti.
2. Muradn 4. olu olan 2. Mehmet, 30 Mart 1432de Edirnede dünyaya geldi. ki lalas Kassabzade Mahmud ve Nianc brahim ile 1143te Edirneden Manisaya vali gönderilen 2. Mehmed, ayn yln sonlarnda aabeyi Amasya Valisi ehzade Alaeddin Ali çelebinin vefat üzerine tahtn tek varisi durumuna geldi.
Babas Sultan 2. Muratn isteiyle 1444 ylnda, henüz 12 yandayken tahta çkan 2. Mehmet, içeride ve darda yaanan buhranlar sebebiyle ancak 2 yl tahtta kald. Taht 1446da babasna devreden 2. Mehmet, 19 yana geldiinde yeniden tahta çkt.
2. Mehmet, 1453 ylnda henüz 21 yandayken uzun yüzyllar boyu ele geçirilemeyen Bizansn elindeki stanbulu 54 günlük bir kuatmann ardndan fethederek Fatih unvann ald. Fetih srasnda gemileri karadan yürütüp Haliçe indirerek savan seyrini deitiren Fatih Sultan Mehmet, bu fetihle Orta ça kapatp Yeni ça açt.
stanbulun fethinden sonra ehrin yamalanmasna izin vermeyerek can ve mal güvenlii garantisi verdii halkn gönlünü kazanan Fatih Sultan Mehmet, fethin sembolü olarak Ayasofya Kilisesini camiye çevirdi.
Fatih Sultan Mehmet, ilk tahta çktnda ve stanbulun fethi srasnda sergiledii tutumlar nedeniyle çandarl Halil Paay 10 Temmuz 1453te Edirnede idam ettirdi.
1461de Trabzon Rum mparatorluunun varlna son veren Fatih Sultan Mehmet, 1462de Rumeli seferine çkarak Eflak Osmanl Devletine balad ve 1463te Bosnay tamamen ele geçirdi.
Padiahl döneminde 25 seferi bizzat yöneten Fatih, babas 2. Murat döneminde 880 bin kilometrekare olarak devrald Osmanl topraklarn, 2 milyon 214 bin kilometrekareye ulatrd.
Gut hastal olan Fatih Sultan Mehmet, Anadoluya çkt sefer srasnda 3 Mays 1481de Gebze yaknlarndaki Hünkar çayrnda vefat etti. Naa, kendi adn tayan Fatih Camisindeki türbesine defnedildi.
YETENEKL VE BLG SAHB BR ENTELEKTÜELD
Tarihçiler tarafndan büyük bir devlet adam ve askeri deha olarak gösterilen Fatih Sultan Mehmet, orduda düzen olarak yeniliklere gidip ateli ve son teknoloji silahlar üretip, asker saysn artrd.
Arapça, Farsça, Latince, talyanca, Slavca bilen Fatih Sultan Mehmet, matematik, corafya, astronomi, fizik gibi pek çok alanda da yetenekli ve bilgi sahibi bir entelektüeldi. Devrinin en büyük alimleri Molla Hüsrev, Molla Gürani, Molla Yegan, Hzr Bey ve Hocazade Muslihuddinden ders alan Fatih Sultan Mehmet, merak ettii alanlarda da uzman kiileri getirtip özel eitim ald.
iire de ilgi duyan Fatih Sultan Mehmet, Avni mahlasyla iirler yazd. Sanata ve ilme verdii önemle de bilinen Fatih, padiahl süresince birçok medrese yaptrarak, dünyann farkl ülkelerinden bilim insanlarn stanbula davet etti.
Tarihteki imparatorluk kurucularnn vasflarn tayan Fatih Sultan Mehmet, dünya hakimiyetini amaç edinmi kudretli bir asker ve geni görülü bir kültür adamyd. Hatta, baz Rum tebaalar onu, stanbulu elinde tutmas sebebiyle Kayser-i Rum yani Roma mparatoru olarak gördü.
- DOU VE BATI KÜLTÜRLERN KEND BÜNYESNDE MECZ EDEN BR AHSYET
29 Mays Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dekan Prof. Dr. Feridun Emecen, AA muhabirine yapt açklamada 2. Mehmetin çok iyi bir eitim almasna karn ilk sultanlk döneminde henüz 12 yanda bir çocuk olduuna dikkati çekerek, Fatihin zihin yapsn ortaya koyan, her eyi tasarlad dönem, birinci sultanlnn akabindeki 1446dan 1451e kadarki Manisada bulunduu dönemidir. dedi.
Emecen, 2. Mehmetin Molla Gürani ve Akemseddin ile de Manisada tantna dair rivayetler bulunduunu belirterek, onu devlet idaresine ciddi bir ekilde hazrlayan kiilerden birisinin ise ehabettin Paa olduunu kaydetti.
Sultann hem Doulu alimlerden dersler görerek hem de Batl kaynaklardan faydalanarak kendini çok iyi yetitirdiini, tahtan indirildikten sonra kendisini yine iktidara hazr bir sultan gibi yetitirmek için farkl enstrümanlara bavurduunu anlatan Emecen, öyle konutu:
Bu dönemde pek çok kitap getirtti. Grekçeyi biliyor ve konuuyordu. talyancaya hakim olduunu biliyoruz. Okuduunu biliyoruz ancak konuabildiini bilmiyoruz. Srpçadan da anlayabildiini düünüyorum. Arapça ve Farsça gibi Dou dillerini de zaten biliyor. Fatihin, Yunan klasiklerini okuduunu görüyoruz. Topkap Saray kütüphanesinde de Yunanca yazmalar olduunu biliyoruz. Büyük skenderin tarihini okutuyor. Dou ve Bat kültürlerini kendi bünyesinde mecz eden bir ahsiyet var karmzda. Resme bir ilgisi var. talyan ressamlar çaryor. Gerçekten çok farkl bir hükümdar profiline sahip.
RUMEL HSARI NAATINI BALATMASI SONUN BALANGICIDIR
Fatih Sultan Mehmetin dier Osmanl sultanlar arasnda çok farkl bir yere sahip olduunu dile getiren Emecen, Fatihin devleti tad aama itibaryla imparatorluk dönemini balattn ifade etti.
2. Mehmetin askeri anlamda dehasn gösteren planlarn, stanbulun fethi srasnda ortaya çktna iaret eden Emecen, unlar aktard:
O dönemden bunlar anlatan kaynak yok ama kuatmann mahiyetinden bunu anlyoruz. Rumeli Hisarn ina ettirmi olmas, bir kere bal bana bir askeri strateji dehas örneidir. 1452 Mart aynda Rumeli Hisar inaatn balatmas sonun balangcdr. Bununla stanbul Boaznn kontrolünü salam oldu. stanbulun en zayf sur kesimi Haliç bölgesinde olduu için gemilerin Haliçe indirilmesiyle ilgili planlar yapt. Bu planlar çok önceden yapt. Rumeli Hisarnn inas srasnda hem koylarda tamaclk amacyla kullanlabilecek gemilerin inas gerçekletirildi, dier yandan da yollar düzeltilerek gemilerin Haliçe indirilebilecei bir hat gerçekletirildi. Gemilerin Haliçe indirilmesi bir günde olabilecek bir ey deil, uzun hazrlklar sonrasnda yaplan bir ilemdir.
ASKER ALANDA YAPTII çALIMALAR
Emecen, stanbulun fethinde bir baka önemli hususun kaleye etkili at yapabilecek top gibi ateli silahlarn kullanlmas konusu olduunu, bir baka önemli askeri gelimenin ise Osmanllarn daha önce de uyguladklar ama fetihte daha etkili ekilde kullanlan lam kazma, yani yer altndan tüneller kazarak surlarn altna kadar ilerleyerek barut doldurup patlatarak surlar ykma yöntemi olduunu anlatt.
Emecen, ayrca ilk defa kullanlan çeitli kuatma aletleri olduunu ve bunlarn bazlarnn çizimlerine ulalabildiini aktard.
Fatih Sultan Mehmetin o dönem için en gelimi silahlar kullandn, ayn zamanda bu silahlar gelitirdiini belirten Emecen, sözlerini öyle sürdürdü:
Sultan Mehmetin yapt bir baka önemli deiiklik Yeniçeri sistemini yeniden düzenlemesi ve kendisine bal bir kul sistemi oluturmasdr, dorudan doruya bir Hassa Ordusu, daimi ordu eklindeki düzenli ordu tekil etmesidir. Bunlarn saylarn 10 bin civarna getirdi Fatih. Bu o dönem için muazzam bir güçtür. çünkü bunlar profesyonel askerdir. O dönemde Avrupada böyle profesyonel asker istihdam söz konusu deil. Büyük bir grubun imdiki zaman gibi devlet hizmetinde muvazzaf olarak görev yapmasdr. Yeniçeri gruplar profesyonel askerler olarak savalarn kaderini tayinde çok etkili oldular.
Fatihin, Yeniçeri gruplarn tüfekle donattn bildiren Emecen, yaya askerlerin tüfekle donatlmasnn da o dönem için ilk olduunu aktard.
Emecen, Fatih Sultan Mehmetin siyasi anlamda Osmanlnn devletten imparatorluk sürecine geçiini salayacak birtakm hedefleri oluturduunu, stanbulu alp Bizans ortadan kaldrdn, ayrca Bizansn hakim olduu topraklar üzerinde de hak iddia ettiini dile getirdi.
Emecen, sözlerini öyle tamamlad:
Fatih, bu ekilde kendisini Bizansn varisi bir imparator gibi telakki etmeye balad. Osmanl kaynaklar, Fatih için Kayser-i Rum, yani Roma mparatoru tabirini kullanr. Fatih ikinci Romay, yani Bizans aldktan sonra asl Romay hedef olarak gösterdi. Bu hedef ise Romann hakim olduu bütün topraklara hakim olmak eklindeydi. Bir nevi Kzlelma ülküsü. Bu zihniyeti ve cihanümul bir imparatorluk fikrini alayan ve bunu hedef olarak belirleyip haleflerine yol gösteren bir sultandr. Onun izinden Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman yürüdü. Her ikisinin de faaliyetlerine baktmzda arka planda Fatihin hedeflerini görürüz.