Sosyo Politik Saha Aratrmalar Merkezinin bölgedeki 17 kentte faaliyet gösteren derneklere dair incelemelerine göre; faal dernek says en çok Gaziantep, en az Tuncelide. Son 5 ylda gelirlerinde sra d artlarla karlalan bu dernekler, ciddi birer istihdam alanna dönümü durumda.
Sosyo Politik Saha Aratrmalar Merkezi, örgütlü sivil toplum etkisinin son yllarda daha snrl hissedilmesinden yola çkarak Dou ve Güneydou Anadolu Bölgesinde yer alan 17 kentteki derneklerin 2015 ylndan itibaren aktiflik durumlarn, performanslarn, insan ve maddi kaynaklarn inceledi.
çileri Bakanlnn verilerden yararlanarak yaplan inceleme sonucunda elde edilen verilere göre; 20 Kasm 2020 itibariyle Türkiyede 121 bin 503 faal dernek bulunmakta. Bu derneklerin dalmna bakldnda yüzde 34,89u Marmara bölgesinde, yüzde 18,28i ç Anadolu Bölgesinde, yüzde 13,19u Ege bölgesinde, yüzde 11,8i Karadeniz bölgesinde, yüzde 10,03ü Akdeniz Bölgesinde, yüzde 6,37i Güneydou Anadolu Bölgesinde, yüzde 5,44ü ise Dou Anadolu Bölgesinde yer ald.
EN çOK DERNEK ANTEPTE, EN AZ DERSMDE
Aralarnda Gaziantep, Diyarbakr, Van, Hakkari, Mardin, Ar, Mu gibi illerin olduu bölgedeki 17 kentte faaliyet gösteren toplam dernek saysnn (10.679) Türkiyedeki toplam dernek saysndaki (121.503) oranlarna bakldnda, açk ara ilk sray yüzde 2,26 ile Gaziantep ald. Bu kenti anlurfa ve Diyarbakr izledi.
Her yl en düük dernek saysna sahip kent ise, Tunceli oldu. Dernek says bakmndan Tunceliyi rnak, Hakkri ve Siirt kentleri takip etti.
17 kentin 2015-2020 yllar arasndaki faal dernek saylar incelendiinde, 2016da küçük bir düme olsa da dernek saylarnda artlar göze çarpt.
Diyarbakrda, rnakta, Hakkaride, Dersimde 2015 ylna göre 2018 ylna kadar faal dernek saylarnda düü oldu Vanda, Bitliste, Karsta, Siirtte ise 2015 sonras dernek saylarnda düzenli düüler olduu gözlendi.
Antepte 2015 ylnda 1782 olan dernek saysnn 2020ye gelindiinde yüzde 55 dolaynda artarak 2 bin 748 olduu görüldü. Öte yandan 17 kentteki toplam dernek saysnn tüm Türkiyedeki toplam dernek saylarndaki oranlar incelendiinde 2015-2017 yllar aras ile 2019-2020 ylar arasnda düüler olduu görüldü.
17 kentte faaliyet yürüten derneklerin 5 yllk gelirleri incelediinde toplam gelirler düzenli olarak artsa da; Siirt, Ar, Dersim, Bitlis, Idr gibi kentlerde dalgal düülerin olduu görüldü. Yllar arasnda gelir farknn en fazla 2018-2019 yllar aras olduu tespit edildi.
GELRLERDEK DKKAT çEKC ARTI
nceleme sonucunda karlalan dikkat çekici noktalardan biri, Gaziantep kentinde 2019 ylndaki dernek saysnn (2726), 2015 yl dernek saysndan (1782) 1,5 kat fazla olmasna karn toplam gelirin 4,9 kat artmas rnak kentinde önceki yla göre toplam dernek saysnn sadece 19 artm olmasna karn toplam gelirin 2019da yaklak 5,4 kat artt, Mardinde bir önceki yla göre 43 dernek art olmasna karn derneklere ait 2019 yl toplam gelirin yaklak 2,8 kat artmas oldu.
Ayrca kentlerin Türkiye geneli gelir toplamndaki dalmlarnda Antep yüzde 7,34 ile ilk sray, Mardin yüzde 0,30 ile ikinci sray ald. Yereldeki derneklerin gelir artndaki bu düzensizlik ve farklarn nedenlerinin aratrmay hak ettii belirtildi.
14 KENTTE SPOR DERNEKLER 1NC SIRADA
Bölgenin 17 kentinde yer alan derneklerin faaliyet alanlarnn dalmlar incelendiinde ise, Spor ve Spor ile ilgili derneklerin toplamda 14 kentte 1inci srada yer ald Mesleki ve Dayanma derneklerinin sadece anlurfada (yüzde 24,18) 1inci srada oldu Dini Hizmetlerin Gerçekletirilmesine Yönelik Faaliyet Gösteren Derneklerin Van (yüzde 23,36) ve Bitliste (yüzde 29,09) 1inci srada yer ald Gda Tarm ve Hayvanclk alannda faaliyet yürüten dernein olmad tek kentin Idr oldu D Türkler ile Dayanma Derneklerinin 17 kent arasnda yalnz Gazianntep (yüzde 0,11), Idr (yüzde 2,06) ve Karsta (yüzde 0,35) olduu görüldü.
Öte yandan Türkiye genelinde 358 dernee kamu yararna çalan dernek statüsü verilirken; 17 kentte bu statüyü tayan sadece iki dernek olduu, bunlarn da Diyarbakr ve Gaziantepteki Verem Sava Dernekleri olduu belirtildi.
STHDAM ALANINA DÖNÜTÜ
Faal derneklerde çalma biçimine ilikin 2015-2019 yllarna ait tabloya göre; tam zamanl çalan saysnn toplamda her yl artt, yar zamanl çalma saysnda dalgal bir düü olduu, proje bazl çalan saysnn genel olarak artt ile karlald. Yine tüm yllar incelendiinde baz kentlerde farkllk olsa da toplamda maal çalan saysnn, gönüllü çalan saysndan fazla oldu maal çalan saylar sürekli artarken; gönüllü çalan saylarnda baz yllarda düü olduu görüldü. Söz konusu bu veriler derneklerin ciddi birer istihdam alan olmaya baladn gösteriyor.
Tüm yllar incelendiinde baz kentlerde farkl olmasna ramen toplamda maal çalan saysnn, gönüllü çalsan saysndan fazla olduu sonucu ile karlald. Buna göre; 2015 ylnda maal çalan 878; gönüllü çalan 641, 2016 ylnda maal çalan 1181, gönüllü çalan 984; 2017 ylnda maal çalan 878, gönüllü çalan 641; 2018 ylnda maal çalan 1773, gönüllü çalan 791; 2019 ylnda maal çalan 2387, gönüllü çalan 1055 olarak gerçekleti.
Ayrca yine tüm yllarn toplam saylar incelendiinde maal çalan saylar sürekli artarken; gönüllü çalan saylarnda baz yllarda düü olduu görüldü. 2015-2019 yllar arasnda 17 kentte yer alan derneklerde çalan maal çalan saysnn en fazla olduu kent yine Gaziantep oldu.