Pandemide özellikle evden çalma ve kstlamalar insanlar online ödemelere tevik etti. E-ticaretin de her geçen gün daha çok kullancya ulamas online ödemelerde artn yan sra baz frsatçlarn da dolandrclk alanlar oldu. Peki kullanclar kendilerini nasl koruyacak? Uzman anlatt.
LETM BLGLERN TEYT EDN
Elektronik Ticaret letmecileri Dernei (ETD) Yönetim Kurulu Bakan Emre Ekmekçi alveri yaplacak sitede dikkat edilmesi gerekenlere vurgu yapt. Ekmekçi, Hacim arttkça problem says da artabiliyor. Bu gibi durumlarda bazen pazar yerlerindeki e-tüccarlar bilmeyerek hatal ilemlere imza atabiliyor. Ancak problem tespit edildiinde hzla düzeltilip tüketicinin maduriyeti ortadan kaldrlyor. Bu yüzden tüketicileri her mecrada bilgilendirmenin ve bilinçlendirmenin önemli olduunu düünüyoruz. Online alveri, önemli birkaç noktaya dikkat edildii sürece fiziksel bir maazadan alveri yapmak kadar güvenlidir. Marka bilinirlii yüksek e-ticaret sitelerinden yaplan alveriler daima güvenlidir, ancak bir e-ticaret sitesiyle yeni tanldnda ve güvenilir olup olmadndan emin olunmadnda mutlaka web sitesinin SSL sertifikasnn olup olmadna ve ödeme ekrannda http:// yerine https:// yazdna dikkat edilmesi gerekiyor açklamasnda bulundu.
Ekmekçi, Alveri yaplan e-ticaret sitelerini aratrmak, kullanclarn yorumlarn ve ikyetlerini okumak faydal olacaktr. çünkü insanlar yaadklar kötü deneyimleri mutlaka paylarlar ve bu negatif deneyimler çounlukta ve firma tarafndan yantlanmam ve çözüme ulatrlmamsa, alveri yaparken bir kere daha düünülmesini tavsiye ediyoruz. Bir de mutlaka firmann iletiim bilgilerinin teyit edilmesini ve ulalabilir olduklarndan emin olunmasn öneriyoruz dedi.
CEZASI VAR
Ekmekçi herhangi bir kötü niyetli satcda e-ticaret sitesiyle hemen iletiime geçilmesi gerektiini belirtirken, satcya cezas olduunu da bildirdi ve Bilerek ve kötü niyetle yaplm bir ilem tespit edildiinde o sanal pazar yerinde maazas bulunan kiiler hzla kara listeye alnyor. Gerekli ceza ve yaptrmlar uygulanyor. Bu gibi durumlarda tüketicinin dorudan platformla iletiime geçmesi ise süreci hzlandracaktr. Kötü niyetli satclar hakknda her erken ikayet platform için de olumlu olacaktr. Nasl kötü niyetli satclar varsa ayn ekilde kötü niyetli müteriler de var. Ancak tüm bunlara kar son zamanlarda e-ticaret platformlar gerekli önlemleri alyor. Bu önlemler, yaanan sorunlar karsnda sürekli gelitiriliyor. Bu platformlarda sat yapacak tüccarlar sanal maazalarn açmadan önce ön incelemeden geçiyorlar ifadesinde bulundu.
Ekmekçi, Bütün ticaret sicillerine baklyor. Her ne kadar satc ile alc arasndaki bu ilemlerde platformlarn yasal olarak bir garantör görevi olmasa da satcnn kötü niyetli davranma ihtimali sürekli olarak denetleniyor. Platformlar bu denetimler sonucunda e-tüccarlara caydrc cezalar kesebiliyor dedi.
KMLK AVI DOLANDIRICILIINA ZEMN HAZIRLIYOR
Kiisel Veri Uzman Avukat Sefa Karcolu, tüketicilerin dolandrclk maduriyeti yaamadan online alveri yaplabilmesi için tavsiyelerde bulundu: Tüketicilerin maduriyet yaamamas için güvenilir internet sitelerinden alveri yapmas gerekmektedir. Güvenilir internet sitelerine ise SSL sertifikasna sahip, iletiim bilgileri sitede yer alan ve bilindik internet siteleri örnek gösterilebilir
lk etapta internet sitelerinin SSL sertifikasna bakmalar gerektiini belirten Karcolu, bir sitenin SSL sertifikasna sahip olup olmadn anlamak için URLsine baktnzda https:// ile baladn ve web taraycnzn alt ksmndaki durum çubuunda veya adresin yannda bir asma kilit sembolüne benzer bilgilendirme iareti bulunduunun altn çizdi.
Karcolu, Bu sembol, sitenin bilgilerinizi ifreli bir ekilde paylamak için güvenli bir protokol kullandn ve trafii izleyen herkesin görüntüleyemeyeceini belirtmektedir. Alveri yaplan sitenin güvenilir olup olmad buradan rahatça anlalabilir. SSL sertifikas bulunmayan internet siteleri güvenilir deildir dedi.
Sefa Karcolu Tüketicilerin online alverilerde banka veya kredi kartlarn kullanrken 3D Secure Sistemi ile ödeme yapmas ve sanal kart kullanm ödemeyi güvence altna alacaktr. Güvenlik konusunda endieleriniz olan bir internet sitesinden alveri yaparken sanal kart kullanmak, olas bilgi hrszl tehlikelerinin önüne geçecektir. nternet alverilerinizde sanal kart kullanm alkanl edinirseniz var olan banka ya da kredi kartnz internet alverilerine kapatabilirsiniz. Böylece herhangi bir çalnma durumunda oluacak maddi kayb minimuma indirebilirsiniz. Kredi kart hrszlarnn çaldklar kartlar ile internet üzerinden alm satm ilemleri yaptklar biliniyor dedi.
Online alverilerde en sk yaplan hatalarn ise herkese açk kablosuz internet kullanlan bir yerde veya kiisel bilgisayardan alveri yapmamak olduunu belirten Karcolu ayrca online alverite; isim, ev ya da i adresiniz, ödeme aamasnda kredi kart bilgileriniz ve gönderim yeri dnda baka kiisel bilginin verilmesine gerek olmadn, bu bilgiler dnda bilgi paylam yaplmasnn kimlik av dolandrclna zemin hazrladn bu durumun online alverite sk yaplan hatalardan olduunu belirtti.
OLTALAMA YÖNTEM LE VER HIRSIZLII YAPILIYOR
ESET Türkiye Ürün ve Pazarlama Müdürü Can Erginkurban, online ödeme dikkatsiz davranlmas durumunda yaanacak problemleri sralad. Erginkurban, Online alveri olarak da tanmlanan e-ticaret kategorisi pandemi döneminde en çok büyüyen alanlardan biri oldu. Bu kategori pandemi öncesindeki dönemde de dinamik ve ilem adetlerinin yüksek olduu bir aland. Bunda genç nüfus yaps, tüketim alkanlklar ve teknolojiye hzla uyum salayabilme gibi nedenleri sayabiliriz. Online alverilere ilginin bu kadar çok olmasna karn alveri güvenlii konusunda kullanclarn çok dikkatli olmadklarn görüyoruz. Bu nedenle de siber saldrganlar sosyal mühendislik yaparak, kimlik avcl ve oltalama yöntemleri kullanarak para ya da veri hrszl yapyorlar dedi.
Erginkurban bankaclk tarafna da deindi ve Türkiye ayn zamanda bankaclk altyaps bakmndan bir çok ülkeye göre gelimi durumda. Hemen her banka sanal kart sunuyor. Online alverilerde ödeme yaparken mutlaka sanal kart kullanlmasn öneriyoruz. Harcanabilecek maksimum limiti önceden belirli bir sanal kart kullanld sürece kartnz BKM Express veya MasterCard gibi ortamlara kaydedebilir ve hzl bir ekilde alverii tamamlayabilirsiniz. Bu ekilde kart numarasnn çalnma ihtimalini ve maddi riskleri en aza indirmi olursunuz. Alveri yaptnz her siteye kart bilgilerini vermek yerine BKM Express gibi bilinen altyaplar kullanmak daha güvenlidir dedi.
YARI FYATINI TEKLF EDENLERDEN UZAK DURUN
Halka açk internet balantlarn kullanarak çevrimiçi alveri yapmayn ifadesinde bulunan Erginkurban, Bir internet sitesinden alveri yaptnz zaman SSL sertifikasnn olduundan emin olun, bu ekilde siteye gönderdiiniz bilgiler üçüncü kiiler tarafndan okunamaz. Ad bilinen, güvenilir internet sitelerinden alveri yapmaya dikkat edin. Satn alacanz nesnenin bir deeri olduunu ve bu deerin çok altna satlamayacan unutmayn. Size deeri aa yukar belirli bir ürünü yar fiyatna teklif eden internet sitelerinden uzak durun. Hatta fiziksel alverilerinizde de uzak durun! diyerek kullanclar uyard.
Erginkurban parolalarla ilgili de dikkat edilmesi gerekenleri belirtti ve Alveri yaptnz internet siteleri için kullandnz parolalarn mutlaka birbirinden ve sosyal medya alarndakilerden farkl olmasna dikkat edin. Örnein Facebook için kullandnz kullanc ad ve parolanz Amazon için de kullanmayn, kullanyorsanz hemen deitirin. Her internet sitesi için farkl parola kullanmak zor olabilir, bir parola yöneticisi kullanmanzn vakti çoktan geldi dedi.
Antivürise deinen Erginkurban, Online alveri siteleri üyelik ilemleri sonrasnda reklam epostalar göndermeye balar. Bir süre sonra bu epostalar skc olmann ötesine geçer, her gezintinizden sonra size ürünler önermeye balarlar. Sadece online alveriler için kullanacanz bir eposta adresi edinin. Oltalama saldrlarndan korunmak için güvenilir bir antivirüs yazlm kullann dedi.
4 MADDEYE DKKAT
WatchGuard Türkiye Yunanistan Sat Mühendisi Alper Onarangil, Bu konuda tek bir hatadan bahsetmek yanl olur. Özellikle aada bahsedeceim en çok yaplan birkaç hataya dikkat etmek, güvenli bir çevrim içi alveri için herkese yardmc olacaktr dedi ve hatalar sralad. WatchGuard Türkiye Yunanistan Sat Mühendisi Alper Onarangil, Bu konuda tek bir hatadan bahsetmek yanl olur. Özellikle aada bahsedeceim en çok yaplan birkaç hataya dikkat etmek, güvenli bir çevrim içi alveri için herkese yardmc olacaktr dedi ve hatalar sralad.
1. Halka açk veya paylalan kablosuz (Public WiFi) alara balanarak alveri yapmaynz.
Bu noktada özellikle ortadaki adam (man in the middle) ataklarna maruz kalma ihtimaliniz çok yüksek. Özellikle kafeler, oteller ve parklar gibi youn kullanma maruz kalan yerler siber saldrganlar için esiz saldr ortam yaratyor. ifreleriniz, finansal bilgileriniz ve kiisel bilgileriniz daha alveriinizi tamamlamadan çalnm olabilir. Halka açk veya paylalan bir kablosuz adan alveri yapmak zorunda kalyorsanz mutlaka güvenli bir VPN uygulamas kullanarak alveriinizi yapn. Bu ekilde kendinizi ortadaki adam ataklarna kar koruyabilirsiniz.
2. Kredi kart bilgilerinizi ve kiisel bilgilerinizi alveri yaptnz siteye veya taraycnza kaydetmeyin.
Kredi kart ve kiisel bilgilerinizi kaydetmeniz durumunda sizin bir zafiyetiniz olmasa bile alveri yaptnz sitenin bir saldrya uramas halinde bilgileriniz çalnabilir. Bunun önüne geçmek için bilgilerinizi alveri srasnda ve sadece gerektii kadarn giriniz.
3. Banka kart ve kredi kart yerine sanal kredi kart kullanmaya özen gösterin.
Bildiiniz gibi sanal kredi kartlarnn limitlerini kolaylkla ayarlayabiliyor, kartlar dilediimiz gibi kullanma açp kapatabiliyoruz. Sanal kredi kart kullanarak alveri srasnda harcama yapacamz tutar kadar limit belirleyebilir, olas kart bilgilerimizin çalnmas durumundan en az hasarla kurtulabiliriz.
4. ifre güvenliini ve benzersiz ifre kullanmay ihmal etmeyin.
Bütün alveri sitelerinde ayn ifreyi kullanmanz ve ifrenizin ele geçirilmesi durumunda dier sitelerdeki hesaplarnzn hatta ayn ifreyi kullandnz bütün çevrim içi (e-posta, sosyal medya, kurumsal e-posta vb.) hesaplarnzn tehlike altnda olacan unutmayn. Siber saldrganlar herhangi bir sitede ele geçirdii ifrenin ardndan, Password Spraying adn verdiimiz saldr ile deneyebilecei bütün sitelerde ifrenizi deneyecektir. Son olarak, basit ifreler yerinde karmak ifreler kullanmay ihmal etmeyin.
SANAL KRED KARTI KULLANIN
Onarangil, Öncelikle ilk baklacak ksm sitenin güvenli bir balant sunup sunmaddr. Adres çubuunda site adresinin mutlaka https:// ile balamas ve mutlaka geçerli bir sertifikaya sahip olmas gereklidir. Bununla birlikte, son birkaç senedir Ticaret Bakanl ve Türkiye Odalar ve Borsalar Birlii asgari güvenlik önlenmelerine sahip siteler için TR GO isimli güven damgas salamaktadr. TR GO damgas ile herhangi bir garantörlük salanmamakla birlikte, en azndan ilgili alveri sitesinin asgari güvenlik önlemlerini alm olduunu anlayabiliriz. Bilinen sitelerin dnda yeni bir siteden ilk defa alveri yapacaksanz mutlaka site ile ilgili yorumlar internette aratrn. Ayrca, alveri yapmadan önce müteri hizmetlerini arayarak birkaç soru sormak da faydal olacaktr dedi.
Onarangil, kart bilgileriyle ilgili de uyarda bulundu ve Kart bilgilerini sitelere kaydetmemek ve mümkün olduunca sanal kredi kart kullanmak yerinde bir davran olacaktr. Ayrca, halka açk kablosuz alarda çevrim içi alveri, çevrimiçi bankaclk vb. gibi finansal bilgilerinizi kullanacaz durumlardan kaçnmanz güvenliiniz açsndan önemli olacaktr açklamasnda bulundu.
NTERNETTEN ALIVER ÖNEM KAZANDI
Dijital çan yükseliiyle beraber fiziksel maazalar yerine internetten alveri yapmak daha da önem kazand diyen iPara Genel Müdürü Burhan Eliaçk, Özellikle Y ve Z neslinin teknolojiye olan merakyla birlikte de online alveri konusunda gün geçtikçe yeni normlar ortaya çkyor. E-ticaret artk ekonominin itici güçlerinden birisi konumunda bulunuyor. Türkiyede 2020 yl itibariyle 226,2 milyar türk lirasna erien e-ticaret pazar, önümüzdeki süreçte de hzla büyümeye devam edecek açklamasnda bulundu.
Eliaçk Ancak bu devasa pazarda online alveri yaparken kullanclarn da gözden kaçrd baz basit noktalar bulunuyor dedi ve sralad:
- Öncelikle, az bilinen bir siteden alveri yaplmadan önce müteri hizmetlerine ulamann kolayl denenmelidir.
- nternet sitelerinin iletiim ksmnda adresi, ünvan ve bilgilerinin tam olarak kaytl olmas gerekiyor.
-Sahte sitelerin farknda olmak mühim. Düük kalitede görseller, sosyal medya mecralarnda birbiriyle uyumayan takipçi beeni oranlar varsa üpheyle yaklamak gerekiyor.
-Mesafeli sat sözlemesini okuyarak haklarnzdan haberdar olmak da önemli.
GÜVEN DAMGASIDAN KONTROL EDN
Alveri yaptnz sitenin güvenilir olup olmadn anlamnn birden çok yöntemi olduunu belirten Eliaçk, Bunlar ise öyle;
-Taraycnn adres çubuu kontrol edilmelidir. Alveriin güvenli olduu internet sitelerinde, site adresinin yazd yerde yer alan yeil asma kilit simgesi, sitenin güvenli olduuna dair bilgiler vermektedir ayrca bu siteler Ticaret Bakanlnca güvenilir kabul ediliyor. Tarayc çubuundaki yeil kilit ve httpsdeki s, bir sitenin her dilde güvenli olduunu gösterir.
- Fiyat bilgisi dier sitelerle karlatrlmaldr.
-Sitede kullanlan dilin düzgün olup olmadna baklmaldr.
-Firmann iletiim bilgileri, adres bilgileri gibi önemli bilgileri verip vermedii kontrol edilmelidir.
- Ödeme annda 3D Secure kullanldna dikkat edilmelidir.
-Baka müterilerin yorumlarn görebilme imkan salamas ve sosyal medyaki aksiyonlarnn güncellii kontrol edilmelidir.
- Ayrca, yerli alveri siteleri için guvendamgasi.org.tr de listeleniyor olmas, kukuya yer brakmadan güvenilebileceini gösterir ifadesinde bulundu.
MUTLAKA SMS DORULAMA YAPIN
Eliaçk bilgisayarlardaki güvenlik duvar tercih edilmesine vurgu yapt ve nternetten gerçekletiren alverilerde güvenli ödeme yöntemi olan 3D secure ile ödeme tercih edilmelidir. Faturalar ve ödeme bilgilerini saklamak da önemli. Bir sorun çkmas durumunda yasal yollardan hakknz arayabiliyorsunuz. Mobil bankaclk ilemleri için mutlaka SMS dorulama kullanlmaldr dedi.
++++
DSAD Bakan Baysal: Buzdolabnda kalan sürecin Türkiyeye faydas yok
DSAD bakanln devretmeye hazrlanan i insan Burç Baysal, çözüm sürecinde kent ve bölge ekonomisinde yakalanan ivmeye dikkati çekerek, bu sürecin buzdolabnda kalmasnn Türkiyeye bir faydasnn olmadn söyledi.
DYARBAKIR-Diyarbakr Sanayici ve nsanlar Dernei (DSAD), 31 Temmuzda yapaca 21inci Olaan Genel Kurulunda görev deiikliine gidiyor. Surda bir otelde basn mensuplaryla buluan DSAD yönetimi ile göreve talip i insanlar, kent ekonomisi üzerine deerlendirmelerde bulunuldu. çok sayda i insann katld toplantda konuan dernek Bakan Burç Baysal, kongre süreci hakknda bilgilendirmelerde bulundu.
Görevde olduu 8 yl akn süreyi deerlendiren Baysal, derneklerinin kentin en önemli dinamiklerinden biri olduunu, yatrm ve istihdam yaratma anlamnda önemli çalmalar yaptn söyledi. Ülkede ilk kez i adam yerine i insan kavramn kullanmasna öncülük ettiklerini hatrlatan Baysal, kentin surlar ve Hevsel Bahçelerinin UNESCO listesine alnmas süreci, turizm, eitim, kültür bata olmak üzere ekonomiye katklarnn olduunu iddia etti.
çÖZÜMÜN ADRES
Ekonomideki gidiatn siyasal süreçten bamsz olmadna öne süren Baysal, yatrmlarn çözüm olarak adlandrlan 2013- 15 sürecinde ivme kazandn ileri sürdü. Baysal, Bu sürecin buzdolabnda kalmasnn Türkiyeye hiçbir faydas yok. Aksine her gün yitirilen canlar var ve her gün kaybedilen ekonomik deerler var. Olas bir çözüm süreci içerinde bir diyalog gerçekleecekse bunun muhataplaryla gerçeklemesi gerekir. Dünya örnekleri gözümüzün önünde cereyan ediyor. Herhangi bir STÖ ile çözüm süreci balatlacak hali yok. Bunun muhataplar vardr ve muhataplaryla sorun çözülür. Bir kavga varsa bunun taraflaryla çözüme gidilir dedi.
KAYYIM VE BÜROKRATLAR
Baysal, kayymlarn i camiasna etkisi ve belediye ihalelerinin kent dndaki firmalara verilmesiyle ilgili bir soruya, 2016 yl Kasm aynda ilk kayyum uygulamasyla karlatk. O dönemde kentin kaynaklarnn kent içerisindeki iverenlerle buluturulmas konusunda eksiklikler yapld. Darda iverenler getirildi ve bu getirilen iverenler tarafndan kentin mevcut ileri ihale edildi. Bunlarn kabul edilebilecek organizasyonlar olmadn her daim dile getirdik. Dardan bürokratlar da maalesef kente getirildi. Bunlarn da gerçeklik içerisinde olmayacan, Diyarbakrn bir ekilde bu hizmetleri alma konusunda oluabilecek handikaplarla karlamak istemediimizi iletmitik yant verdi.