Dünyada 700 binden fazla kiinin hayatna mal olan koronavirüsle mücadelede son dönemde alnan tedbirlere uymayan kalabalk görüntüleri dikkat çekiyor. Koronavirüs tedbirlerini hiçe sayan yüzlerce kiinin iskelede vapura komas, plajlarda sosyal mesafeyi umursamayan kalabalklar, sokakta maske takmadan dolaanlar, düünlerde kol kola halay çekilmesi akllara Artk koronadan eskisi gibi korkmuyor muyuz? sorusunu getirdi.
ESK NORMALE ÖZLEM REHAVET ARTIRDI
Yaz koullarnn ve önlemlere uzun süredir uymak zorunda kalmann yan sra eski normale duyulan özlemin sonucunda ortaya çkan bkknln insanlarda tükenmilik sendromunu tetikleyerek rahatlamaya ve umursamazla yol açtn iaret eden Uzman Klinik Psikolog Berra Ba, nsanlarn en büyük korkularndan biri kaybetme korkusudur. Genel olarak toplumdaki kurallara ve maske takmaya uyumun azalmasnn en önemli sebeplerinden biri de insanlarn özgürlüklerini kaybetme korkusu. nsan zihni Covid 19un hem ekonomik hem psikososyal dayanaklarmz kaybettirmesine bir tepki gösteriyor. Bir süre sonra baz kiiler hastalk ve tehlikeyi umursamaz hale gelebiliyor. Sabrla sürece adapte olabilmeyi baaranlar ise psikolojik olarak salam kalabilenler oluyor dedi.
Toplumsal kurallarn insanlarn daha iyi bir yaam sürmesi için konulduunun göz ard edilmemesi gerektiini iaret eden Uzman Klinik Psikolog Berra Ba, Nasl trafik kurallarna uymamamz hem kendimizi hem sevdiklerimizi yaamdan alkoyma riskine yol açyorsa, bir bina yaplrken mühendislik kurallara uygun yaplmas binay depreme dayankl hale getiriyorsa, maske ve sosyal mesafeyi de ayn öncelikle deerlendirmek önem tar diye konutu.
BLEREK MASKE TAKMIYORSA PSKOLOJK BOZUKLUU OLABLR
Kurallara uyum konusunda toplumda genel olarak 3 farkl birey tipi görüldüünü kaydeden Uzman Klinik Psikolog Berra Ba, bunlar öyle yorumlad:
ç kontrol oda yüksek bireylerde yani kendi davrannn deerlendirmesini kendi üst benliini kullanarak gerçekletiren kiilerde kurallara uyma davran daha salkl gerçekleiyor. D kontrol oda yüksek olanlarda yani kendi davrannn deerlendirmesini yüksek mercilere dananlarda ve ona göre davran eklini belirleyen kiilerde de kurallara uyma davran salkl gerçekleiyor. Ancak ikisi de olmayanlarda, yani psikolojik bozukluun olduu durumlarda kii kendisini de, dier insanlar da tehlikeye atacak davranlar sergileyebiliyor. Maskesini takmayabiliyor, araç kullanrken kurallara riayet etmiyor, ite/okulda da kurallar dikkate deer almyor hatta iliki yaarken de sadakatli olma ve benzeri kurallar es geçebiliyor.
PANDEMDE PSKOLOJMZ RAHATLATACAK ÖNERLER
nsanlarn normalde mevcut psikolojik salamlklarn koruyabilme ve bunu baarabilmek adna stresli yaam olaylarna adapte olmaya programl olduuna dikkat çeken Uzman Klinik Psikolog Berra Ba, ancak bu dengenin tpk koronavirüs salgnnda olduu gibi travmatik bir olay sonrasnda sekteye urayabildiini belirtti. Uzm. Klinik Psikolog Ba, Covid-19 pandemisinden salkl bir psikolojiyle çkmak için u önerilerde bulundu:
1. Yaanlanlar kabullenin. Hayatta baz eylerin kontrolünüze olamadn fark edin ve artk kendinizi suçlamaktan vazgeçin.
2. Varolusal amacnz bulun. Motivasyonunuz dütüünde, kendinize bunu niye gerçekletirmeniz gerektiine yönelik anmsatmalar yapn. Bunu devam ettirdikçe, deerlerinize yönelik kiisel geliimi artrrsnz ve düüncelerinizde hataya yer açmam olursunuz.
3. Mükemmelliyetçilikte ölçülü davrann, hiçbir eyde abartya kaçmayn.
4. Tamamlanmam vazifelerin insan psikolojisinde ciddi bir ypratc etkisi olduunu göz önünde bulundurun. imdiye dek ertelediiniz ne varsa yaplacaklar listesi eklinde organize ederek odaklann, eylem plan çkarn ve yava yava da olsa bir yerden balayn. Adm adm ilerleyin.
5. Sahip olamadklarnza üzüntü duyarak ve kendinize, partnerlerinize, ebeveynlerinize kzarak süreci daha da zorlu hale getirmeyin. Salkl bir psikolojinin, minnettarlk denklemiyle çaltn göz ard etmeyin. Kendinize u sorular sorun: Kendimi ve etrafmdakileri memnun ettiim neler var? (Örnein, sayg duymak, empatiyle yaklamak, deer göstermek), Kendimi ve etrafmdakileri memnun hissettirdiim neler var? Bu ikisinin dengeli olmasnda özenli olun. Sizi memnun eden eyleri bulmakta zorluk yayorsanz, depresif bir dönemden geçiyor olabilirsiniz. Destek almay ihmal etmeyin.
6. Kendinizle ba baa kalma frsat bulduunuzda, aslnda kim olduunuzu deneyimleyin. Sosyal statünüzden, ebeveyn/e/çalan ve benzeri kimliklerinizden arnarak bir an için de olsa kendinizle yüzlein. Kendinizi olduunuz gibi kabul edin. Daha iyi bir insan olmanza elik eden kimler, hangi durumlar olduunu görün. Kimseden efkat beklemenize gerek kalmadan, özünüzü yarglamadan, öz-efkati deneyimleyerek kendinize layk olduu efkati verin.
7. Mutlaka yürüyüleri artrn, özellikle sabah erken saatlerdeki ve akam serinliindeki yürüyülerin sizlere noradrenalin, adrenalin, endorfin hormonlarn aktive etmenizde destek salamasna izin verin.
8. Müziin ifasndan destek aln, gün içinde kendinize müzik dinleyebileceiniz alanlar oluturun.
9. Uyku saatinizi düzenli hale getirin.
10. Kahve tüketiminizde abartya kaçmayn, ar kahve içmenin kalp atndaki hzlanmay ve anksiyeteyi tetiklediini unutmayn.
11. Rutinler monoton gibi görünse de hayat kolaylatran pragmatik öeler barndrr. Rutinlerinizi elenceli hale getirin.
12. Dostlarnzla pandemi sebebiyle dijital olarak da olsa iletiiminizi devam ettirin.
13. Zamannz etkili kullanmay, bir deer haline getirin.
14. Mutluluu hedeflemeyin, mutluluu uygulayn. Yapmakta olduunuz her ite mutluluu ve huzuru deneyimleyin. Aceleci davranmayn. Her andan keyif almay örenmeyi baarn.
15. Oyunlar, filmler, diziler konusunda arya kaçmayn. Özellikle Covid sonrasnda oyun ve dizi bamllndaki artn sizi de yakalamamas için, kendinize minik ödüller olarak izin verin. Örnein, haftada 5 saat yürüyü yapabilirsem kendime bir film izleme ans ikram edeceim gibi. Böylelikle dijital dünya sizi esaretine almam olur. Siz, dijital dünyay daha iyi bir siz olabilmek adna etkili bir ekilde yönetmi olursunuz.
MASKEY NDRME STENZ YENEBLRSNZ!
Pandemi sürecinde yorgunluk, bkknlk ve dayanamayacak durumda olma halinin, maskeleri indirme veya maskeleri kullanmama gibi davransal sonuçlara yol açabileceini belirten Uzm. Klinik Psikolog Ba, Ancak insan beyninin en ön ksmnda hayvanlarda olmayan frontal bellek ilevleri hakimdir. Buras alg, bellek, dil becerileri, düünme, yürütücü ilevler ve karar verme mekanizmalarnn aktif kulland bölümü içermektedir. Bu bölgeyi kullanarak, maskeyi indirme isteinizi ertelemeniz; hem sizin hem sevdiklerinizin salkl yaama ansn engellememeniz, salkl bir psikolojiyle bu süreci atlatmamza destek salayacaktr diye konutu. Uzm. Klinik Psikolog Ba, maskeyi indirme isteini erteleme davran için u önerilerde bulundu:
1. Kesinlikle maskeyle hzl yürümeyin.
2. Su içmeyi ihmal etmeyin.
3. Psikolojinizi salam tutun. Agresyon, anksiyete, korku nefes alma güçlüü semptomunu barndrabilir. Dikkatli ve temkinli olun.
4. Günein dik geldii saatlerde darda olmamaya gayret sarf edin. Böylece maskenizi çkarma davrannz erteleyebilir; herkesin saln koruyabilme vazifesini salcakla gerçekletirebilirsiniz.
TOPLUMSAL TRAVMALARLA MÜCADELE DAHA KOLAY
Her insann ayn seviyede olmasa da hayatnda travmatik bir ykm deneyimlediini vurgulayan Uzm. Klinik Psikolog Berra Ba, çou zaman bireysel deneyimlenen travmalarla ba etmenin ortak deneyimlenen travmalarla ba etmekten daha zorlayc olduunun altn çizdi. Uzm. Klinik Psikolog Berra Ba, u bilgileri aktard:
Bireysel deneyimlerde, dier insanlar tarafndan anlaldn hissetmek son derece önemli olmasna ramen; özellikle klinie bavuran dananlarmzda anlaldn hissedememe, yaadklarnn küçümsendiini görme, deersizletirme, ötekiletirme, yok saylma semptomlaryla karlarken, ortak deneyimlenen travmalarda bu semptomlara rastlanlmamaktadr. Daha net bir ifadeyle belirtmek gerekir ki; ortak travmalarda empati gelitirebilmek, durumu anlamlandrabilmek, farkndalkla durumu kabullenebilmek, çözüm stratejileri gelitirebilmek, anlaldn hissedebilmek çok daha kolaydr.
YAADIKLARIMIZI KABULLENMEY ÖRENMELYZ
Dünyann küresel bir salgnla bambaka bir hayat tarzna girdii milenyum çanda, insanl ortak bir travma olarak deerlendirilen Covid 19 pandemisi ile mücadele etmek zorunda kaldn ifade eden Uzm. Klinik Psikolog Berra Ba, yaanan ortak travmayla ba edebilme becerilerimizin birbirimize destek olmas için öncelikle neler yaadmzn bilincinde olmamz gerektiini söyledi.
Uzm. Klinik Psikolog Berra Ba, pandemi sürecinde en sk rastlanan toplumsal travmatik olaylara u örnekleri verdi;
Yeni düzene alamama,
Maskeli ve sosyal mesafeli yaama dikkat ederek hayata adapte olabilme becerisi gelitirmede zorluk,
Temizlik konusunda emin olamama,
Güvende hissedememe,
Ekonomik zorluklar,
Uyku ve itahta dalgalanmalar,
Psikolojide bozukluklar.