Tp alanndaki uzmanlk derneklerince, küresel salgna yol açan yeni tip koronavirüsün (Kovid-19) mutasyon sonucu farkllaan üç ayr varyantnn, hastaneye yat ve ölüm hzn artrabilecei belirtilerek, çok sayda insann alanmas salanncaya kadar bu varyant virüslerin yaylmlarn önlemek için daha sk tedbirlere ihtiyaç duyulduu ifade edildi.
Türk Klinik Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastalklar Dernei, Klinik Mikrobiyoloji Uzmanlk Dernei, Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti ve Halk Sal Uzmanl Dernei tarafndan, dünyada tehdit oluturan koronavirüs (SARS-COV-2) varyantlarna ilikin kapsaml deerlendirme yapld.
Deerlendirmeye göre, virüslerin özellikle de koronavirüsler gibi RNA virüslerinin çoalmas ve yaylmas srasnda genomlarnda mutasyonlar geliiyor. Mutasyonlarn çounun anlaml bir etkisi olmamakla birlikte, baz mutasyonlar virüse bulatrcln artmas gibi avantajlar salayabiliyor. Bu ekilde avantajl hale gelen virüs varyantlarnn seçilmesi ve baskn hale gelmesi kolaylaabiliyor.
u anda da koronavirüs mutasyonlar dünyada yaylyor ve küresel bir tehdit oluturuyor. Bu nedenlerle, risk oluturan mutasyonlara yönelik genomik sürveyans alar oluturularak mevcut ve ortaya çkabilecek yeni varyantlarn izinin sürülmesi ve yaylmalarn engellemek için uygulanan önlemlerin sklatrlmas, yeni varyantlarn fenotipik özelliklerinin gerekli klaca ek önlemlerin alnmas gerektii belirtiliyor.
U ANA KADAR Üç AYRI VARYANT GÖRÜLDÜ
Salgnda bugüne kadar üç varyantn (B.1.1.7, B.1.351, P.1) bulama hzlarnn artt ve mevcut epidemiyolojik durumda deiikliklere neden olmas nedeniyle risk oluturduu kabul ediliyor.
Üç varyant, SARS-CoV-2nin evrimleme hzndan beklenenin ötesinde mutasyon biriktirmi olmalaryla da dikkat çekiyor. Bu varyantlar, bulacln artm olmas riskini tayor. Avrupa Hastalk Kontrol Merkezi, bu varyantlarn topluma girme ve yaylma olasln çok yüksek olarak deerlendiriyor.
Yaplan hesaplamalara göre, ngilterede ortaya çkp dier ülkelere yaylan B1.1.7 varyantnn bulama hz ve ikincil atak hzlarnn yüzde 40-70 daha yüksek olduu bildiriliyor. Bulacln artmasnn sonuçlar olarak özellikle ileri yatakiler veya elik eden hastalklar bulunanlar olmak üzere tüm ya gruplarnda hastaneye yatlar ve ölüm hzlarnn artabileceinden endie ediliyor.
Farkl düzeylerde de olsa her üç varyantn doal ya da alama sonras edinilen antikorlarn etkilerinden kaçabilmeleri, daha önce Kovid-19 geçirmi kiinin iyiletikten sonra yeniden hastala yakalanmas eklinde tanmlanan re-enfeksiyonlar ve alamann etkinlii açsndan da kayg verici olarak gösteriliyor.
Her üç varyantn da ilk ortaya çktklar yerlerde hzla baskn hale gelmesi ve artm vaka hzlaryla ilikilendirilmesi, bu varyantlarn ksa sürede tüm dünyaya yaylarak baskn hale gelmelerinin yüksek bir olaslk olduunu gösteriyor. Bu nedenle bir an önce çok sayda insann alanmas salanncaya dek yaylmlarn önlemek ve salk sistemi üzerindeki basky rahatlatmak için daha sk tedbirlere ihtiyaç duyuluyor.
MUTASYONLU VRÜSLERN YAYILMA TEHDDNE KARI ÖNLEMLER
SARS-CoV-2 virüsünde mutasyonlarn ortaya çkmasnn en önemli sebebi, virüsün insanlar arasnda çoalarak dolamas olarak gösteriliyor. Toplumda Kovid-19 yaylm ne kadar az olursa mutasyonlarn da gelime olasl o kadar azalyor. Bu nedenle her bir Kovid-19 vakasnn engellenmesi kritik önem tayor.
Alama ve kstlama tedbirlerinin yan sra aktif takip yaplmas varyant virüse kar en etkili önlemler olarak vurgulanyor.
Konuyla ilgili uzmanlk derneklerince, varyantlarn yaylma tehdidine kar enfeksiyonu kontrol altnda tutmak üzere halk sal önlemlerinin alnmas, mevcut ve yeni ortaya çkabilecek varyantlara yönelik genomik sürveyans ann oluturulmas ve mevcut laboratuvar ile test kapasitelerinin güçlendirilmesi, salk altyapsnn varyantlarn douraca gereksinimlere uygun hale getirilmesi öneriliyor.
Bulatrcl yüksek varyantlarn artnn engellenmesi ve günlük vaka saylarnn tekrar hz kazanarak 10 bin ve hatta 100 binlere ulaabilecei büyük bir dalgann yüksek olasl karsnda alnacak tedbirler ve sk takip hayati önem tayor.
Bu süreçte alnabilecek tedbirler öyle sralanyor:
- Halk sal önlemlerine uyumun her zamankinden daha fazla önemli olduu vurgulanmal. Bu kapsamda, doru maske kullanlmal, fiziksel mesafeye özen gösterilmeli, el hijyeni kurallarna uyulmal, kapal alanda 15 dakikadan fazla çok kiiyle bulunulmamal, mümkün olduunca evde kalnmal, gereksiz seyahatler ertelenmeli, kapal ortamlar iyi havalandrlmal, önerilen izolasyon ve karantina sürelerine mutlak uyulmal.
- Varyantlarn ülkede yaygn hale gelmesinden önce özellikle risk gruplarnn alanmas salanmal ve alamann etkinlii izlenmeli.
- Halk sal önlemlerine, a çalmalarna, klinik hasta izlemine ve hatta tedaviye katkda bulunabilecek sürdürülebilir ve maliyet etkin bir moleküler sürveyans (takip) planyla ülke artlarna uygun doru, etkin ve hzl veri üretilmeli ve paylalmal.
- Kovid-19un toplumdaki yaylma hz, bulama dinamikleri ve hastalk iddetindeki olas deiikliklerin ehir baznda yakn izlemle erken fark edilebilmesini salayacak sistemler kurulmal. ehirler aras ulamn özellikle varyant saptanan iller için zorunlu nedenler dnda kstlanmas ve sk takibi yaplmal.
- Toplumda alanmlk ve baklk oranlarnn henüz yeterli düzeylerde olmamasndan dolay uygulanan sk kstlama tedbirlerinin gevetilmesi konusunda son derece temkinli olunmal. Tedbirler birdenbire kaldrlmamal, kademeli ve yerel dinamikleri gözeten bir geveme politikas hayata geçirilmeli.
- Temasl takibi ve vaka bulma çalmalar artrlarak saptanan enfekte kiiler izolasyona alnmal.
- Varyantlarn ülkeye girilerinin ve ülke içinde yaylmlarnn önlenmesi için zorunlu olmayan yurt d ve yurt içi seyahatlerden kaçnlmal.
- Enfekte kiilerin ülkeye girmelerini engelleyecek önlemler alnmal. çok riskli ülke veya bölgeler tanmlanmal, güncellenmeli ve bu bölgelerden giriler bir süreliine tümüyle durdurulmal.
- Tüm ülkelerden girilerde negatif test sonucu belgesi aranmal veya testin girite yaplmas zorunlu tutulmal.
- Varyantlarn yaygn olduu ülkelerden girilerde giri öncesi test, girdikten sonra test, karantina ve karantina sonu testi zorunlu hale getirilmeli.
- Riskli bölgelerden gelenlerde gelien enfeksiyonlarda mutlaka virüsün genom analizinin yaplmas salanmal.