Allah-u Telnn farz kld baörtüsünün Türkiyedeki yasal zemini hakknda deerlendirmelerde bulunan Emekli Hakim- Emekli Noter, Aratrmac-Yazar Avukat Mehmet Yaman, baörtüsü balamnda inanç özgürlüü ile ilgili mevzuat anlatt.
Ülkedeki baörtüsü probleminin yönetmelikle çözülmeyeceine dikkat çeken Yaman, yönetmeliklerin iktidar veya kurum amiri deitii gibi yeni gelen ahsn istedii gibi deitirebileceini belirtti.
Yaman, Baörtüsü ile alakal geçmite de uzunca bir çalma yaptm. Sistemin Baörtü Sorunu ve çözüm Yollar adyla bir kitap yazdm. Konuyu bu kitapta da anlattm. Baörtüsü slam inanç sisteminde Müslüman kadnlarn bir kyafet olarak kullanmalar gereklidir. Nisa Suresinin 31. Ayetinde çok açk bir ekilde kadnlara da söyle onlar baörtülerini yakalarnn üzerinden salsnlar diyor. Bu ayeti kerimeye göre Müslüman olduunu söyleyen ve inancn yaama arzusunda olan bir bayann baörtüsünü kullanma mecburiyeti var. dedi.
BAÖRTÜ TAKMAK MÜSLÜMAN KADININ BR TAB HAKKIDIR
Yaman, Anayasamzn 136. maddesine göre, slam inancna mensup olan vatandalarn sorunlaryla ilgili olarak kurulan, Diyanet leri Bakanl ile ilgili özel kanunun 5. maddesine göre oluturulan Din leri Yüksek Kurulu, slam inanç sistemine mensup insanlarmzdan, inançlarna uygun bir ekilde yaamak isteyenlerin, inanç ve yaamlaryla ilgili karlatklar problemlerin çözümünde en son istiare ve bilirkii kurumudur. Din leri Yüksek Kurulu da baörtü problemiyle alakal geçmite verdii iki adet karar var. nancn yaamak isteyen kadnlarn baörtüsü takmak zorunda olduu yani baörtüsü slam inancnn bir gerei olduuna açca belirtilmitir. Objektif kurallara göre baörtü takmak Müslüman kadnn bir tabi hakkdr. ifadelerini kulland.
K NANç VE AHLAK DEERLER GEREKT ZAMAN FA ETMEYE HAK VE YETKLDR
Anayasann temel hak ve özgürlükler adl çok önemli maddeleri olduunu belirten Yaman, Temel Hak ve Özgürlükler arasnda 17 ve 24ncü maddesinde inanç ve ahlaki deerlerle onlara verilecek kymet ve onlarn korunmasyla alakal hükümler var. Yani kii istedii inanca sahip olmaya inanç ve ahlaki deerleri gerektii zaman ifa etmeye hak ve yetkilidir. Anayasada bu çok açk belirtiliyor. Anayasamzn 90nnc maddesinde TBMMde gereken incelemeler yapldktan sonra kabul edilmi bulunan uluslararas sözlemeler Türkiyede kanun hükmündedir. ç kanunlarla çelitiinde uluslararas sözleme hükümleri geçerlidir. Yani ülkemizde Anayasadan sonra uluslararas sözlemeler ikinci derecede hüküm veren kanun maddeleridir. Uluslararas sözlemelerin anayasaya aykrl sebebiyle iptaliyle ilgili bir dava açlamaz. 90nnc maddenin hükmü açk. eklinde konutu.
ULUSLARARASI SÖZLEMELERE GÖRE BAÖRTÜ ÖZGÜRLÜÜ KISITLANAMAZ
Uluslararas sözlemeler baörtüsü konusunda neler söylediini aktaran Yaman, konumasnn devamnda unlar söyledi:
1948 ylnda Birlemi Milletler nsan Haklar Evrensel Bildirgesi, madde 18 herkesin, fikir, inanç ve din hürriyetine sahip olup, dinini veya kanaatini, tek bana veya topluca, açk olarak veya özel surette, öretim, tatbikat, ibadet ve ayinlerle izhar etmek hakk vardr. Tapnma hakk diyor tapnma demek fiili olarak baörtüsünü takmak demektir. 1950 ylnda çkarlan Avrupa nsan Haklar Sözlemesi, bunun 9uncu maddesi de herkes, düünme ve vicdan özgürlüüne sahiptir. Bu hak, din ya da kanaat deitirme özgürlüünü ve tek bana ya da topluca, açkça ya da özel biçimde ibadet, örenim, dinsel ödevler ve törenler yoluyla, dinini ya da kansn aça vurmak özgürlüünü kapsam içine alr. Bu iki sözleme çok açk bir biçimde kiinin inancnn gerei olan baörtüsü ibadetini fiili olarak yerine getirmesinde tabi bir hak ve özgürlük içerisinde bulunduunu tehiden gösteren uluslararas sözleme maddeleridir. 1966 ylnda kiisel ve siyasal haklara ilikin uluslararas sözleme diye bir sözleme imzaladk. 18/1 maddesinde Herkes düünce, vicdan ve din özgürlüüne sahiptir. Bu hak, herkesin istedii dine ya da inanca sahip olmas ya da bunlar benimseme özgürlüünü ve herkesin ister tek tek, isterse bakalaryla birlikte toplu olarak, kendi din ya da inancn tapnma, uyma, uygulama ya da örenme bakmndan, açk ya da kapal biçimde ortaya koyma özgürlüünü içerir. 1983 ylndaki Kopenhag Kriterleri 9/4 madde Herkes düünce, vicdan ve din özgürlüü hakkna sahiptir. Bu hak, din ya da inancn deitirme ve din ya da inancn bireysel ya da topluca, kamuya açk, ya da özel olarak ibadet, örenim, uygulama ve dinsel görevlerin yerine getirilmesi yollaryla da vurma özgürlüünü içerir. Dört tane okuduumuz uluslararas sözleme Türkiyede kanunlarn üzerinde anayasamzn 90nnc maddesine göre geçerli uygulanmas zorunlu bulunan kanun olarak uygulamadadr.
TÜRKYEDE KILIK KIYAFETLE ALAKALI BR KANUN YOK
Türkiyede klk kyafet ile ilgili bir kanunun olup olmad hususunda da bilgilendiren Yaman, Türkiyede klk kyafetle alakal bir kanun yok. Türkiyede klk kyafet ile ilgili 3 kanun var. Birisi örencilerle alakal YÖK ek 17nci maddesi diyor ki, Yürürlükteki kanunlara aykr olmama kaydyla Yüksek Öretim Kurumlarnda klk kyafet serbesttir. diyor. Yürürlükteki kanunlar ne diyor. Yürürlükte klk kyafetle ilgili iki kanun vardr. Bu kanunun birincisinin ad apka kanunu 1925 ylnda çkartlm bir kanundur. 1932 ylnda çkarlm baz kisvelerin giyilemeyeceine dair kanundur. Bu iki kanun dnda klk kyafetle alakal hiçbir kanun yoktur. Bu iki kanunda inklap kanunlar arasnda anayasamzn 174ncu maddesi ile teyit edilmi kanunlardr. apka kanununa göre Cumhurbakan bata olmak üzere tüm erkek mamurlar ve hizmetlilerin apka takmas gerekir. Bu kanunun bayanlarla klk kyafet ile baörtüsüyle hiçbir alakas yok. Bu kanun ülkede geçerli olmasna ramen hiç uygulanmyor. Kanun ihlal edilmesiyle ilgili bir cezai mutedilde yok. Bu kanun bayanlarn baörtüsünün ilgilendiriyor mu? Yok. Dier kisvelerin giyilemeyecei kanunu da sadece din adamlaryla ilgilidir. Bu kanunun kadnlarn kyafetiyle bir alakas var m? Hiç alakas yok. O zaman bunlar nereden çkyor. diye sordu.
HERKES, VCDAN, DN NANç VE KANAAT HÜRRYETNE SAHPTR
Yaman, Kiinin temel hak ve özgürlükleri arasnda bulunan inancnn gereini yerine getirebilme hakkn siz nasl alrsnz. Anayasamzn mevcut 24. maddesi, öyledir: Herkes, vicdan, din inanç ve kanaat hürriyetine sahiptir. u tekliflerle sonuçlandrmak istiyorum. Anayasamzda inancnn gerei bulunan ibadetini yapar gibi bir madde yok. Uluslararas sözlemelerde okuduk. Dört uluslararas sözlemede de bununla ilgili maddeler var. Uluslararas sözlemelerde var ama anayasamzn 24üncü maddesinde yok. nancnn gerei bulunan tapnma, uygulanma ve yaam biçiminin buna göre ayarlanma temel haklar da 24ncu maddeye eklemek lazm. Bunu yapmak için anayasann bu maddesinde kurallarna göre bir anayasa deiiklii yapmak lazmdr. Uluslararas sözlemeler imzalandktan sonra hemen arkasndan Türkiyede bir kanun yapma faaliyeti var. Uluslararas sözleme olan stanbul Sözlemesini imzaladlar arkasndan 6284 sayl Kanunu çkardlar. Türkiyede bütün resmi kurumlar buna göre çalyor. Madem ki uluslararas sözlemeler baörtüsüyle alakal kiinin inancnn gereini yerine getirme ile alakal bir hak vermise biz bunu imzaladysak hükümetlerin yapaca ey uluslararas sözlemelerin uygulamasna göre bir iç kanun düzenleyerek uluslararas sözlemelerin hakkn, kanuni halde ülkemizde uygulanmas temin edecek bir yol izlemeleri gerekiyor. dedi.
YÖNETMELKLERLE BAÖRTÜYLE ALAKALI BR HÜKÜM KOYMAK çOK BÜYÜK BR ZAFYETTR
Son olarak baörtüsünün anayasal güvence altna alnmas gerektiini dile getiren Yaman, Baörtü problemini birtakm yönetmeliklerle çözmeye gittiler. Yönetmelik nedir? Yönetmelik her iktidarn, her idarenin, her kurumun kendi içinde çkaraca uygulamalar gösteren nizamname eklindir. çkarlan yönetmelikler iktidar veya kurum amiri deitii gibi yeni gelen ahs istedii gibi deitirebilir. Dolaysyla yönetmeliklerle baörtüyle alakal bir hüküm koymak çok büyük bir zafiyettir. Problemin gelecee tanmasna frsat veren bir eksik uygulamadr. Sayn iktidar birtakm yönetmelikler çkardlar çounlukla bu yönetmelikler uygulanyor ama ben u anda biliyorum ki bir takm resmi kurumlarda halen eski yönetmelikler geçerli. Eski yönetmelie göre bayanlar ba açk o kurumlara gitmek zorundadrlar. Yönetmeliin üstünde bir kanun eklinde bu hakkn korunmasn salayacak bir teminat müessesesi koymamz lazm. Yönetmeliklerde ve uluslararas sözlemelerde var ama fiili uygulamaya gelince bunun savunulmasn salamak çok zor oluyor. Birebir pratie uygulanmasnda millet kanuni görmek istiyor. Kanun olursa bu iktidar gittikten sonrada uygulanmaya devam edilecektir. Kanunlar deitirmek kolay olmaz ama yönetmelii deitirmek çok kolay. Yönetmelikler temel hak ve özgürlüklerin korunmasnda yeterli bir teminat müessesesi deilimdir. Bu bizim hakkmz ve beklentimizdir yukarda saydmz uluslararas sözlemelerde inanç mensuplarna verilen bu haklarn kanunlarla korunur hale getirilmesi ve anayasamzn 24üncü maddesi bu konuda bir zafiyet içeriyor. Net hale getirebilmek için deitirme deil ilave yapmak suretiyle yaplmas gerekir. Bir bayan ben baörtümle kamu görevimi yapmak istiyorum derse bu baörtüsünü takabilmelidir. Bu o kadnn temel hak ve özgürlük simgesidir. Bu simgeyi istedii zaman kullanabilmelidir. Bunun önünde hiçbir engel yoktur. Bunu biz kanuni hale getirerek kanunla pekitirmek mecburiyetindeyiz. ifadelerini kulland.
KTDAR MANEV MARLAR KONUSUNDA ZAFYETLER BR AN ÖNCE GDERMEL
ktidarn maddi imarlarnn çok güzel olduunu söyleyen Yaman, Manevi imarlar konusunda manevi dünyamzn yaatlmas konusunda yeni imarlara ihtiyaç varken kültür ve eitim dünyamzn üzerinde ciddi imarlar yaplmas gerekirken bu konuda zafiyet görüyoruz. Bu zafiyetleri bir an önce gidermelerini bu iktidardan bekliyoruz. diyerek konumasn sonlandrd.