Diyarbakrda Mithras Tapnann da bulunduu 3 bin yllk Zerzevan Kalesi, yabanc belgeselcilerin gözde mekan oldu.
çnar ilçesine 13 kilometre uzaklktaki Demirölçek Mahallesi yaknlarnda, Roma mparatorluu döneminde askeri yerleim olarak kullanlan 3 bin yllk Zerzevan Kalesinde arkeolojik kazlarn bu ylki bölümüne baland.
Dicle Üniversitesi (DÜ) Arkeoloji Bölümü Öretim Üyesi ve Kaz Bakan Doç. Dr. Aytaç Cokun, 2014 ylndan bu yana yürütülen kaz çalmalarnda üstü kadar alt da tarihe k tutan kalenin, Romann snr garnizonu olduunu söyledi.
Zerzevan Kalesinin bölgenin tarihini aydnlatma açsndan büyük önem tadna iaret eden Cokun, Bu yldan itibaren kazlar 12 ay boyunca devam edecek. dedi.
Cokun, geçen yl 352 bin kiinin ziyaret ettii kaleye ilginin her geçen gün arttna dikkati çekerek, bu yl 1 milyon ziyaretçi arlamay hedeflediklerini aktard.
Bu büyük ilgide 2018 ylnda ortaya çkarlan Mithras Tapnann büyük etkisi olduunu vurgulayan Cokun, genelde üst düzey askerler, aristokratlar ve baz Roma imparatorlarnn bu dini benimsediinin belirtildiini aktard.
Ayinlerinin gizli ekilde yaplmas büyük gizem katyor
Dünyann farkl ülkelerinden çok sayda kiinin kaleyi ziyarete geldiini ifade eden Cokun, öyle konutu:
Geçen yl ortaya çkardmz dünyada en son bulunan Mithras Tapna, bir anda dünyann gözünü buraya çevirdi. Tapnak Romann gizem dini. Bütün ayinler gizli ekilde yaplyor ve bütün tapnaklar yer altnda. Dünyada çok fazla bu tapnaktan yok. Bu ilgi çekiyor. Mithras, bütün evreni kontrol ettiine inanlan güne tanrs. Ayinlerinin gizli ekilde yaplmas büyük gizem katyor. Buradaki tapnak, Romann dou snrndaki tek tapna.
Bunun yan sra kazlarda, gizli geçit, askerlerin kald yerler, sivillerin konaklad mekanlar ve yer alt kiliseleri tespit ettiklerini dile getiren Cokun, kaledeki kazlarn yaklak 50 yl süreceini kaydetti.
Cokun, daha önce Uluslararas Antlar ve Sitler Konseyince (ICOMOS) hazrlanan ICORP On The Road Projesi kapsamnda kültür miras alanlar, yaplar ve somut olmayan deerlerin, bulunduklar çevrenin sürdürülebilir kalknmasna saladklar katkdan dolay belgesel serisi için seçilen tarihi 4 mekandan birinin Zerzevan Kalesi olduunu aktard.
-Tanrnn Hikayesi belgeselinde yer alacak
Kalenin National Geographic kanalnn da dikkatini çekmeyi baardn dile getiren Cokun, u bilgileri verdi:
National Geographic Tanrnn Hikayesi belgeselinde kaledeki Mithras Tapna ile ilgili çalma yapacak. 2020 ylnda National Geographic tarafndan burada bir çekim yaplmas planlanyor. Bununla ilgili çalmalar devam ediyor. Tanrnn Hikayesi belgeselinde Mithras ilgili bir çalma yaplacak. Daha önce ICOMOS ekibi geldi. Dünyadaki dört yerden biri ve ilham verici olarak Zerzevan seçtiler. Onlar da çalmalarn tamamlad. Belgesel ve televizyon ekiplerinden büyük talep var. Mümkün olduu kadar Bakanlmzn ve Valiliimizin izinleriyle bunlar gerçekletirmeye çalyoruz.
Kaleyi ziyaret eden Yunanistann Patras Üniversitesinden arkeolog Eleni Simoni ise ilk kez Türkiyeye ve Diyarbakra gelmekten duyduu memnuniyeti dile getirdi.
Simoni, Bin 800 yl önce gelen buraya gelen Yunanlarn tarihi mekanlarda imzalarn görmek benim için çok ilginç oldu. Buraya gelen ilk Yunan olmamak beni artt. Bir arkeolog olarak burada bulunmak çok güzel bir deneyim. diye konutu.
Portekiz Azor Üniversitesinden Maria Joao Barros da, Diyarbakrn tarihi bir kent olduunu gezince anladn belirterek, Burada çok güzel izlenimler edindim. Mezopotamyay daha önce duymutum ama bu kadar tarihi bir yer olduunu bilmiyordum. Bu tarihi mekanda bulunabildiim için çok mutluyum. eklinde konutu.
Zerzevan Kalesi
Askeri yerleim antik yol güzergahnda, 124 metre yükseklikteki kayalk bir tepede bulunan Zerzevan Kalesi, Amida ile Dara arasnda stratejik bir noktada yer alyor. Yerleim konumu itibaryla bütün vadiye hakim, antik ticaret yolu üzerinde, geni bir alan kontrol altnda tutan, stratejik bir Roma snr garnizonu olan kale ayn zamanda Roma-Sasani arasndaki büyük mücadelelere de sahne oldu.
Romadaki ismi Samachi olan yerleimin ilk ina edildii dönem hakknda devam eden kazlar ile kesin bilgilere ulalacak. Yerleimin surlar ve yaplar Anastasios I (M.S. 491-518) ve Justinianos I (M.S. 527-565) dönemlerinde onarlarak, bazlar ise yeniden ina edilerek mevcut haline getirildi.
60 dönümlük alanda 12-15 metre yüksekliinde ve 1200 metre uzunluunda sur kalnts, 21 metre yüksekliinde gözetleme ve savunma kulesi, kilise, yönetim binas, konutlar, tahl ve silah depolar, yer alt ibadethanesi, snaklar, kaya mezarlar, su kanallar ile 54 su sarnc bulunan kalenin üstü kadar alt ile de tarihe k tutuyor.