Atmosferdeki karbondioksit miktar bu yl insanln ortaya çkndan beri kaydedilen en yüksek seviyeye ulat. Yaplan son ölçümlerde atmosferdeki karbondioksit seviyesinin milyonda 420 ppm seviyesine çkt ve daha önce kaydedilen 415 ppm orann at belirlendi. Uzmanlar ise dünya genelinde 1 milyar insann hava kirliliine maruz kalmas nedeniyle, erken ölüm riskiyle kar karya bulunduuna dikkat çekiyorlar.
EN YÜKSEK KRLLK
Ülkedeki hava kirliliinin balangc ise 1980lerin bana kadar uzanyor. Öyle ki, 1980-1990 aras stma ve sanayide kalitesiz kömür kullanlmas sonucu dramatik hava kirlilii olaylar yaanm, kükürdioksit ve Partikül Madde konsantrasyonlar iddetli yüksek basnç alannn da etkisiyle rekor seviyelere ulamt. 17-18 Ocak 1993 tarihinde stanbuldaki kükürtdioksit oran 24 saatlik ortalamada 4070 mikrogram metreküp, Partikül Madde ise 2662 mikrogram metreküp olarak ölçülürken, bu oran dünyada ölçülen en yüksek kirlilik olarak kaytlara geçmiti.
Partikül Madde 10 (PM10) kirliliinde 2000lerin bandan itibaren doalgaz kullanmnn artmasyla düme erisi gösterse de, 2012den sonra art trendi yeniden gündeme geldi. Hava kirliliinin en az deprem kadar riskli bir konu olduunun altn çizen bilim dünyas ise meteorolojik artlarn hava kalitesini etkilediine srarla dikkat çekiyorlar.
ISI DENGES BOZULUYOR
Atmosferdeki karbondioksit artnn yarataca riskleri deerlendiren TÜ Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi Meteoroloji Mühendislii Bölümü öretim üyesi Prof. Dr. Selahattin ncecik, Ortaya çkan rakamlar maalesef gezegenimiz için iç açc deil. 100 yllk süreçte her yl yeni rekor seviyeye ulayoruz. Atmosferdeki 400 PPM karbondioksit seviyesi krmz çizgimizde ancak bu oran alm durumda. Karbondioksit artna kömür, petrol, doalgaz tüketimindeki art neden oluyor. Doalgaz fosil yaktlar arasnda en masum olan. Açklanan oranlar, Pasifik Okyanusunun ortasnda, yerden 3 bin metre yüksekte ölçülüyor. Sanayi kentlerinin ortasnda, yerden 3 bin metre yüksekte karbondioksit ölçümü yaparsanz 420 PPMin fazlasn bulursunuz dedi.
Yllardr felaketin kapda olduuna dair uyarlarda bulunduklarnn altn çizen Prof. Dr. ncecik, Gelecek 5 yllk dönemde ortalama scaklk deerleri artacak. Hzl nüfus art, sera gaz salnm, karbondioksit gazndaki salnm art atmosferin s dengesini etkiliyor. Enerji tüketimi arttkça atmosfer scakl da artyor ve dünyann s dengesi bozuluyor. ayet önlem alnmazsa 2040dan itibaren çok ciddi scaklk artlar göreceiz. Tüm yaam, tarm ve su alanlar olumsuz etkilenecek diye konutu.
Sanayi kentlerinden çkan kükürtdioksit, karbondioksit gibi kirleticilerin yükselemedii için s tabaka denilen katmanda younluk yaratarak kirliliin artmasna neden olduunu da belirten Prof. Dr. Selahattin ncecik, u bilgileri paylat:
Örnein stanbulun sigortas kuzey rüzgarlar. ehrin bütün kirli havasn uzaklatran kuzey rüzgarnn etkisi. Ancak kentin kuzeyine ina edilen plazalar ve yeni projeler kuzey rüzgarlarnn önüne set çekiyor. Bu gidiat devam eder kuzey rüzgarlarnn önü kesilirse kirlilik ciddi boyutlara ular
stanbulda yln yüzde 70lik diliminde hava kirlilii oranlar standartlarn üzerinde seyrediyor. Ancak klar kömür kullanm ekonomik nedenlerden ötürü halen çok yaygn. Avrupann hiçbir ehrinde kömür yaklmyor
Hava kirliliinin birinci nedeni, karayolu tamaclndaki araç says ve kömür kullanm. Dar gelirli insanlara kömür yerine doalgaz yardm ödenei oluturulmal. stanbuldaki araçlarn yüzde 60 dizel. Dizel araçlar da ciddi partikül madde kirlilii yaratyor. Ar tonajl araçlar dahil olmak üzere çok ciddi emisyon ölçümleri yaplmal. Almanyadaki kriterler uygulanmal, denetim kat üzerinde kalmamal.
KI AYLARINDA SINIR DEERLERN ÜZERNDE
Prof. Dr. Kayhan Pala, ortaya çkan tablo için korkutucu derken, Havadaki partikül madde 10 oran günlük ortalama 50 mikrogram/metreküp orann amamas gerekir. K aylarnda birçok kentte PM10 seviyesi snr deerlerin üzerinde seyrediyor dedi.
Hava kirliliinin özellikle iskemi, miyokard enfarktüsü, felç, kronik tkayc akcier hastal ve kanser açsndan risk tadn da sözlerine ekleyen Prof. Dr. Pala, Partiküler maddeler akcier kanseri nedeni olarak snflandrlyor. Dünya Salk Örgütüne göre günlük PM10 konsantrasyonlarnda her 10 mikrogram/metreküp art ölümlerde yüzde 0.2 ile 0.6 arta yol açyor. Uzun dönem PM10 konsantrasyonlarnda her 10 mikrogram/metreküp art ise kalp-akcier hastalklarna bal ölümlerde yüzde 6 ile 13 arasnda arta yol açyor diye konutu.
YANGINLAR DENGEY DAHA DA BOZUYOR
Ekoloji uzman Prof. Dr. Doan Kantarc, devam eden yangnlar nedeniyle dünya genelinde ciddi oranda karbondioksit salm olduuna dikkat çekiyor. Kantarc, Orman yangn saylarnn art ile küresel snma, iklim deiiklii ve buna bal olarak Türkiyede de artan scaklklar arasnda belirgin bir bant var. Mula ve çevresindeki yllk ortalama scaklklar ile yalar incelendiinde; ortalama 500 metre yükselti için verilen yllk ortalama scaklk deerlerinin dönemsel olarak artt, buna karlk yllk ortalama ya miktarlarnn azaldn görüyoruz.