Türkiyenin siyasi tarihine sivil siyasete ikinci müdahale olarak geçen 12 Mart 1971 Muhtrasnn üzerinden 48 yl geçti.
Cumhuriyet tarihinin ilk darbesi, 27 Mays 1960da, iktidar partisi Demokrat Partinin (DP) Türkiyeyi bask rejimine ve karde kavgasna götürdüü iddiasyla bir grup subayn yönetime el koymasyla yaand.
Eski Babakan Adnan Menderes, eski Dileri Bakan Fatin Rütü Zorlu ve eski Maliye Bakan Hasan Polatkann idamyla sonuçlanan darbe, ülkede çalkantl bir sürecin önünü açt.
Sa-sol çatmalarnn, toplumsal sorunlarn artt bu süreçte, 16 ubat 1969da Türkiye siyasi tarihine kanl pazar olarak geçen olay yaand. stanbula demirleyen Amerikan 6. Filosunu protesto srasnda yaanan olaylarda 2 kii öldü, yüzlerce kii yaraland.
Anayasa deiikliiyle DPlilerin siyasi haklarnn iade edilmesine yönelik TBMMye verilen teklif, dönemin siyasi tartmalarnn fitilini ateledi. Genel Bakanln smet nönünün yapt CHPnin de olumlu bakt bu teklife, silahl kuvvetler kar çkt.
Büyük tartmalarn yaand bu süreçte anayasa deiiklii teklifi komisyondan geri çekilerek, genel seçime gidildi.
Süleyman Demirelin liderliindeki Adalet Partisi, 1969 genel seçimlerinde büyük baar kazanarak tek bana iktidar oldu. Demirelin babakan olduu bu seçimde, 143 milletvekili çkaran CHP, ana muhalefette kalmaya devam etti.
- Hükümete ABD basks
Demirel Hükümeti, görevi devraldktan sonra içeride ve darda pek çok sorunla karlat. Haha ekimi nedeniyle ABDnin büyük tepki ve basksyla karlaan hükümet, içeride ise yasa d örgütlerin eylemleri, sokak ve üniversite olaylaryla mücadele etmek zorunda kald.
Adalet Partisi ve CHPnin, çalma yaamn ve temel sendikalar mevzuatn düzenleyen 274 sayl Yasas ile 275 sayl Sendikalar Yasasnda yapt deiiklik, bata DSK olmak üzere çeitli sendikalarn tepkisine yol açt.
15-16 Haziran 1970te büyük içi eylemlerine sahne olan Türkiyede on binlerce içi, Sendikal örgütlenme ve grev hakknn kstlanaca gerekçesiyle bata stanbul olmak üzere Türkiye genelinde eylem ve yürüyülere balad.
Polisin müdahale ettii eylemlerin büyümesi üzerine Bakanlar Kurulunca stanbul ve Kocaelide skyönetim ilan edildi.
Bu süreçte, baz sanayi bölgelerinde polisin yan sra askeri birlikler de güvenlik önlemlerinde görev ald.
- Örenci olaylar, ekonomik sorunlar...
çi eylemleriyle, siyasi krizlerle mücadele eden hükümetin kar karya kald sorunlardan birisi ise örenci olaylar oldu.
Üniversitelerde kart görülü gruplar arasnda çkan ve emniyet güçlerince güçlükle bastrlan olaylarda, çok sayda örenci yaraland.
Eski ABD Ankara Büyükelçisi Robert Komerin arabasnn ODTÜyü ziyareti srasnda yaklmas, Ankarada, Deniz Gezmi ve arkadalarnca 4 ABD askerinin kaçrlp sonrasnda serbest braklmas da dönemin dikkat çeken olaylar arasnda yer ald.
Ekonomik skntlarn da yaand Türkiyede, halk yoksullamaya, sosyal sorunlar artmaya balad.
- Demirelden Cumhuriyet sorusu
Türkiyede 1971e gelindiinde darbenin ayak sesleri duyulmaya baland. Ordunun komuta kademesinde müdahale fikrinin arlk kazand bu süreçte, Babakan Demirelin Türk Silahl Kuvvetlerinin Cumhuriyetin ve rejimin bekçilii, yurdun iç ve d tehlikelere kar savunulmas görevlerini brakp memleket idaresini ele almas halinde, bizatihi korumakla mükellef olduklar rejim, Cumhuriyet ne hale gelir? sözleri dikkati çekti.
Sonunda ordu, 27 Mays 1960dan yaklak 11 yl sonra, sivil siyasete yeniden müdahale etti. 12 Mart 1971de saat 13.00de, Genelkurmay Bakan Memduh Tamaç, Kara Kuvvetleri Komutan Faruk Gürler, Deniz Kuvvetleri Komutan Celal Eyiceolu ve Hava Kuvvetleri Komutan Muhsin Baturun imzasn tayan muhtra TRT Radyolarndan okundu.
Cumhurbakan Cevdet Sunaya, Babakan Demirele, TBMMye ve Cumhuriyet Senatosuna yazl olarak gönderilen 3 maddeli muhtrada, Demirel istifa etmez ve yerine askerlerin onaylayaca bir hükümet kurulmazsa, ordunun idareyi dorudan üzerine alaca bildirildi.
- Muhtra metni
Parlamento ve hükümet, süregelen tutum, görü ve icraatyla yurdumuzu anari, karde kavgas, sosyal ve ekonomik huzursuzluklar içine sokmu, Atatürkün bize hedef verdii çada uygarlk seviyesine ulamak ümidini kamuoyunda yitirmi ve anayasann öngördüü reformlar tahakkuk ettirememi olup, Türkiye Cumhuriyetinin gelecei ar bir tehlike içine düürülmütür. görüünün savunulduu muhtrada, u ifadelere yer verilmiti:
Türk milletinin ve sinesinden çkan Silahl Kuvvetlerinin bu vahim ortam hakknda duyduu üzüntü ve ümitsizliini giderecek çarelerin, partiler üstü bir anlayla meclislerimizce deerlendirilerek mevcut anarik durumu giderecek anayasann öngördüü reformlar Atatürkçü bir görüle ele alacak ve inklap kanunlarn uygulayacak kuvvetli ve inandrc bir hükümetin demokratik kurallar içinde tekili zaruri görülmektedir. Bu husus süratle tahakkuk ettirilemedii takdirde, Türk Silahl Kuvvetleri, kanunlarn kendisine vermi olduu Türkiye Cumhuriyetini korumak ve kollamak görevini yerine getirerek idareyi dorudan doruya üzerine almaya kararldr.
- Ara rejim dönemi balad
Babakan Süleyman Demirelin istifa etmek zorunda kald bu süreçte Türkiye, temel hak ve özgürlüklerin kstland ara rejim dönemine girdi.
Muhtra sonrasnda balanan operasyonlarda birçok kii gözaltna alnp hapse atld. çok sayda ikence ve kötü muamele iddialarnn ortaya atld, demokrasinin kaybedildii bu süreçte, Deniz Gezmi, Yusuf Aslan ve Hüseyin nan, 6 Mays 1972de idam edildi.
Dönemin CHP Kocaeli Milletvekili Nihat Erim, partisinden istifa ederek 26 Mart 1971de babakan oldu ve yeni hükümeti kurdu. çok uzun ömürlü olmayan yeni kabine, yerini 22 Mays 1972de Ferit Melen hükümetine brakt.
- 9 ylda 11 hükümet deiti
Melen hükümeti de bir süre sonra görevi braknca 15 Nisan 1973-26 Ocak 1974 yllar arasnda görev yapan Mehmet Naim Talu hükümeti ülkeyi seçime tad.
Taludan sonra Babakanlk koltuuna 37. Hükümeti kuran Bülent Ecevit geçti.
12 Mart 1971 Muhtrasnn ardndan 12 Eylül 1980 darbesine giden süreçteki 9 ylda, 11 hükümet deiiklii oldu.
Siyasi tartmalar, toplumsal bunalm daha da derinletiren muhtra sonrasnda yaanan gelimeler, 12 Eylül 1980 darbesine giden yolun kilometre ta oldu.