Diyarbakrn kalbi olarak nitelendirilen tarihi Sur ilçesindeki Amida Höyükte yerleimin 8 bin yl önce balad tespit edildi.
Hurri-Mitanniler, Urartular, Persler, Romallar, Emeviler, Abbasiler, Mervaniler, Selçuklular ve Artuklularn da aralarnda yer ald birçok medeniyete ev sahiplii yapan Amida Höyükte, Kültür ve Turizm Bakanlnca, Dicle Üniversitesi (DÜ) Eitim Fakültesi Öretim Üyesi Prof. Dr. rfan Yldz bakanlnda yürütülen kaz çalmalarnn bu ylki bölümü tamamland.
çalma ve Kurumu l Müdürlüünün i gücü katksyla yaklak 40 kiilik ekibin görev ald kazda, önceden höyükte milattan önce 3-4 bin yllarnda balad bilinen yerleimin daha eski olduu belirlendi.
Prof. Dr. Yldz, 1962 ylndaki ilk arkeolojik kazda Artuklu hükümdar Melik Salih Nasreddin Mahmud (1200-1222) dönemine ait sarayn temelleri ile renkli ta ve cam küplerden oluan mozaik süslemelerin ortaya çkarldn söyledi.
Bölgenin askeri alanda yer almas ve mülkiyetinin belediyeye ait olmas dolaysyla höyükte o tarihten bu yana kaz yaplamadn belirten Yldz, Kültür ve Turizm Bakanlnn kararyla geçen yl kazya yeniden baladklarn ifade etti.
Geçen ylki kazda höyüün içinden geçen bir su kanal ve kanala ulaan tünel tespit ettiklerini dile getiren Yldz, bu suyun, Artuklular döneminde ünlü slam alimi El-Cezerinin yapt sistemle Artuklu sarayna çkarldn anlatt.
Yldz, sarayn eyvannda bulunan selsebil, havuz ve doudaki hamam kalnts ile kazdan çkan su künklerinin Artuklu sarayna su çkarldnn kant olduuna iaret etti.
Artuklular döneminde bilim ve kültür merkezi olarak kullanlan sarayda El-Cezerinin yaklak 25 yl kaldn vurgulayan Yldz, burada bugünkü otomasyon sistemleri, sibernetik ve robot biliminin öncü çalmalarnn gerçekletirildiini kaydetti.
- Cam ve ta mozaik, bölgedeki tek örnek
Yldz, bu yl çalmalarda divanhane ve kabul salonun bir ksmnn ortaya çkarldna dikkati çekerek, Divanhaneyi, havuz, sebil ve mozaikli su kanalyla ortaya çkardk. Evliya çelebi 1650deki ziyaretine ilikin divanhanenin çok süslü olduunu ve bunlarn sadece Msrdaki Kaytbay Medresesinde bulunduunu belirtmi. Buradaki cam ve ta mozaik, bölgedeki tek örnek. ifadelerini kulland.
- Yerleim tarihi daha da geriye gidebilir
Sarayn üst katmanlarnda Roma, Bizans, Mervani ve Artuklulardan kalma kalntlarn bulunduunu belirten Yldz, öyle konutu: Daha önce burada yerleimin milattan önce 3-4 binde olduu biliniyordu. Neolitik döneme ait ele geçen kalnt ve seramiklerden, höyükte yerleimin milattan önce 6 bin ylndan itibaren baladn görüyoruz. Höyükte 8 bin yl önce yerleimin baladn rahatlkla söyleyebiliriz. Daha alt seviyelerde yaplacak kazlarda yerleim tarihi daha da geriye gidebilir.
- Kanuni surla çevirmi
Höyüün de yer ald çkaleyi çevreleyen surun Kanuni Sultan Süleyman döneminde yapldn anlatan Yldz, Kanuninin Irak seferinden dönerken bir süre Diyarbakrda konakladn söyledi.
Artuklu sarayn koruyan surlarn Roma döneminde ina edildiini ifade eden Yldz, 1527de Kanuninin Diyarbakra geliinde, onun emriyle bugünkü çkaleyi çevreleyen surlar ina edilmi. Kanuninin surlar yaptrmas buraya verdii önemin göstergesidir. dedi.
Gelecek yl yapacaklar kazda kabul salonunun tamamn gün yüzüne çkaracaklarn bildiren Yldz, çalmalara katk sunan Dicle Üniversitesi Rektörlüüne teekkür etti.