Abbasi hanedannn slam dünyas dnda en fazla tannan ismi Harun Reid, Bizansllara kar zaferler kazanp slamn daha geni topraklara yaylmasn salad.
Abbasilerin 5. halifesi Harun Reid, 20 Mart 763 ylnda Tahran yaknlarndaki Rey ehrinde dünyaya geldi. Reidin babas Halife Mehdi-Billah, annesi Hayzüran bint Ata olup, Hazreti Muhammedin amcas Hz. Abbasn da yedinci göbekten torunudur.
Harun Reid, küçük yatan itibaren Kuran, hadis, iir, müzik, hukuk, slam tarihi konularnda sarayda iyi bir eitim gördü. mam Malikten hadis ve fkh dersleri ald. Reidin özel hocas ise aile olarak devlette uzun süre vezirlik yapan Bermeki ailesinden Yahya Bermekidir.
Reid, 17-18 yalarnda Bizansllara kar düzenlenen iki seferde orduyu sevk ve idare etti. Bu seferlerde Kadköye kadar varan Abbasiler, Bizansn yüklü miktarda vergi vermesi karlnda bar antlamas imzalad.
Bu baarlar dolaysyla babas tarafndan kendisine Reid lakab verildi. Kardei Musa el-Hadiden sonraki veliaht ilan edilen Harun Reide, Tunus, Msr, Suriye, Azerbaycann yönetimi verildi.
Harun Reid, Mehdi Billahn 785te ölümünden sonra kardei Musa el-Hadiye biat etti. Ancak kardei, Harun Reidin yerine olu Caferi veliaht tayin etmek istedi, bunu kabul etmeyen Harun Reidi de hapse attrd. Gizemli bir ekilde ölen Hadinin hilafeti ksa sürdü ve yerine 786 ylnda resmi veliaht olan Harun Reid geçti.
20 yanda halife olan Harun Reidin 23 sene kadar süren iktidar Abbasilerin en parlak dönemi olarak tarihe geçti.
Harun Reid, halife olur olmaz, hocas Yahya Bermekiyi geni yetkilerle vezir yapt. Yahya Bermeki, oullar Cafer ve Fazlla birlikte devlet içerisinde düzen, intizam ve gelime salad.
BZANSA KARI BAARILI SEFERLER
Harun Reid, slam devletinin en büyük rakibi olan Bizansa seferler yapt, donanmay güçlendirerek 790da Kbrs ve Giriti vurdu ve Antalya açklarnda karsna çkan Bizans donanmasn malup etti.
Harun Reid hilafetinin ilk döneminde Hazreti Alinin soyundan olan baz isimlerle de mücadelede bulundu.
Reid, sk sk isyan çkaran Magripli Berberileri kontrol etmek amacyla bölgede iç ilerinde serbest bir valilik yönetimi kurdu.
Defalarca isyanlar bastrlan Hariciler, Herat ve Sistana hakim olarak Fars bölgesine kadar yayld, kendilerine Muhammere denilen bir grup da isyanlar neticesinde Cürcana hakim oldu.
Halife Harun Reid, 796 ylnda olu Emini Badatta vekil brakarak Rakkaya gitti ve burada bir saray yaptrd.
Harun Reid, Bizans mparatorluuna kar 797de bizzat yönettii orduyla Safsaf Kalesini ald, kumandanlarndan Abdülmelik bin Salih Ankaraya kadar ilerledi. mparatoriçe rene bar isteini kabul etti ancak 802 ylnda 1. Nikiforosun imparator olmasyla antlama bozuldu.
Halife, 803 ve 806 yllarnda da büyük bir orduyla Bizans topraklarna girdi. Bu seferlerde Ereli, Konya, Nide ele geçirildi ve Nikiforosun bar istei, hem kendi hem de olu adna cizye vermesi artyla kabul edildi.
803 ylnda iktidarnda geni yetkiler verdii Bermeki ailesiyle aras açld. Cafer öldürülürken Yahya ile Fazl hapsedildi. Harun Reid, halifeliinin son alt ylnda Bermekilerin yokluunu hissetti, hatta Yahya el Bermekiye hapiste olduu dönemde de akl dant.
Horasanda halka zulmeden vali Ali bin sa bin Mahan uyarmak için 805te Rey ehrine kadar gitti. Halifeyi ikna eden Ali bin sa, Reidin Badata dönmesinin ardndan kötü muamelelerine devam etti.
Ali bin sann valilii srasnda bölgede meydana gelen önemli bir olay da 808de Rafi bin Leysin isyandr. syann son derece tehlikeli bir hal almas üzerine yanna iki olu Memun ve Salihi alarak sefere çkan halife Harun Reid, Tus ehrine varnca hastaland. 24 Mart 809da vefat etti ve ayn yerde topraa verildi.
CÖMERT VE ALM DOSTU BR HÜKÜMDAR
Musiki ve edebiyata önem veren Harun Reid, air ve alimleri de himaye etti. Kendisinin de iirleri bulunan Harun Reidin hitabeti ve sesi de düzgündü.
Mühründe el-azametü vel-kudretü lillah (Büyüklük ve kudret Allahndr) yazlyd. Mütevazi bir insan olan Harun Reid, özellikle alimlere büyük hürmet gösterdi.
Dindar bir insan olan Harun Reid, defalarca hacca gitti. Hacca giderken 100 kadar alimi aileleriyle birlikte götürür, haccedemedii seneler ise yerine 300 kii gönderirdi. Cömert bir insan olan halife Harun Reid, her gün kendi malndan bin dirhem sadaka verip, halkn durumuyla yakndan ilgilenirdi.
Dönemin Bizans mparatoru 6. Konstantinosa slama davet mektubu gönderdi.
Abbasi hanedannn slam dünyas dnda en fazla tannan simas Harun Reiddir. Onun döneminde çinden ve Avrupadan Badata elçiler geldi ve halife, Kudüste Hristiyan haclara iyi davranlmas konusunda istekte bulunan Büyük Karla çeitli hediyeler gönderdi.
Harun Reid, devletin idari yapsnda baz yenilikler yapt. Divan- Harbe bal olarak Divan- Arz kurup, böylece askeri uzmanlarn orduyu her zaman tefti ederek her an savaa hazr tutmalarn salad.
Onun öneminde Abbasiler, Arap corafyasnn yan sra ran, Azerbaycan, Msr, Kuzey Afrika ve Akdenizin belli bölgelerine hakim oldu.
Akdeniz sahili boyunca çeitli yerlerde haberleme tekilat kurdu.
LM VE KÜLTÜR HAYATINDA ÖNEML GELMELER OLDU
Yine Abbasi-Türk ilikileri Harun Reid devrinde balad. Saray muhafzlarnn bir bölümü Türklerden oluuyordu.
Devlet tekilatn kurumlaryla çok iyi ileyen bir hale getiren Harun Reid devrinde gayrimüslimlerin menfaatlerini korumakla görevli bir daire oluturuldu.
Halife Harun Reid, ba kad eklinde ifade edilebilecek Kadlkudatlk müessesini kurup ilk olarak Ebu Hanifenin en iyi talebelerinden Ebu Yusufu bu makama getirdi. Ebu Yusufla beraber Hanefi mezhebi slam dünyasnda önemli oranda yayld.
Harun Reidin hilafet yllar Abbasilerin en zengin dönemidir ve bu dönemde devlet hazinesine giren senelik gelir yaklak 268 ton altn deerinde oldu.
Harun Reid zamannda ilim ve kültür hayatnda önemli gelimeler oldu. slami ilimlerin gelimesinin yan sra Süryanice, Grekçe ve Sanskritçe birçok eser Arapçaya çevrildi. Bizans ve dier ele geçirdii bölgelerdeki kitaplar da Arapçaya çevirmeleri için baz isimleri görevlendirdi.
Harun Reid devrinde nüfusu 1 milyonu aan Badat, Dicle nehrinin iki yakasna kurulmu halifeye ve Bermekilere ait pek çok saray ve köklerle dünyann en güzel ehirlerinden biri haline geldi.