Botanik aratrmalar için 2014 ylnda trmand Cilo-Sat Dalarnda kefettii iki yeni gölün teknik özelliklerini kayt altna aldn belirten ünlü botanikçi Mehmet Frat, göllerden birine Mem dierine ise Zin ismini verdiini söyledi. Frat, biyoloji bölümünde botanik ilmi üzerinde aratrmalar yaptn hatrlatarak, Bu aratrmalarmn bir ksmn da Hakkari bölgesi Cilo-Sat Dalar bölgesinde yaptm. 2014 ylnda burada botanik aratrmalar yaparken, geçmite 30 yl önce buralarda yaayan ve geçimini yaylaclkla salayan 60 yalarnda bir amca, iki yeni göl olutuundan söz etmiti. Ben de bunlarn Hakkri bölgesi Cilo-Sat Dalarndaki buzullarn erimesi sonucu oluabileceini düündüm. 60 yalarndaki ihtiyarlar, 30 yalarna kadar böyle bir ey olmadn anlatnca, bunlar aratrma karar aldm dedi.
Türkiyede en büyük buzullar Cilo-Sat Dalarnda yer alyor
Bunun üzerine uydu görüntülerini incelediini anlatan Frat, 2003 ve 2011 ylndaki görüntülerde göllerin görülmediini saptadklarn belirterek, öyle devam etti:
Oralarn tamamen buzullarla kapl olduu görülüyor. Ama 2014-2015 uydu görüntülerinde oralarn suyla kaplandn gördük. Anladm ki bunlar buzullarn erimesi sonucu oluan göllerdir. Türkiyede yer alan buzullarn en önemlileri Cilo-Sat Da kitlesindedir. Bunlarn eridiini fark ettim. Bunun dnda Ülke snrlar içinde Ar Da, Erciyes Da, Munzur Dalar, Kaçkarlar Dalar ve Süphan Da da buzullar bulunuyor. Ama en önemlileri ve en büyükleri Cilo-Sat kütlesinde yer alan buzullardr.
Daha önce çizilen haritalardan da görülmüyorlar
Ayn bölgede buzullarn erimesi sonucu sirk olarak adlandrlan 25 tane göl bulunduunu anlatan Frat, Bu göllerin tamamn daha önce gezip görüp resimledim. Yaptm aratrmada bu iki gölün daha önce çizilen haritalardan da görülmediini fark ettim. 1970li yllarda Maden Teknik Arama (MTA) tarafndan yaplan aratrmalarda, o bölgede bulunan göllerin tamamnn isimleri ve büyüklükleri tespit edilmi. Bu göllerin bazlar bu iki yeni gölden daha küçüktür. Ben de bunlar tantmak için resimlerini çektim. Alan ve derinlik ölçümlerini yaptm. Teknik özelliklerini yazmaya çaltm. Bunlar doal olumadklar için isimlendirmeleri de yaplmamt, bunlarn isimlendirmelerini de yaptm diye konutu.
Göllere Mem ve Zin ismini verdi
Bitkilerde olduu gibi bu iki göle de isimlendirme yapmak istedim diyen Frat, bunlara bölgede bilinen ve Ahmed-i Hani tarafndan kaleme alnan mehur ak destan Mem ve Zin kahramanlarnn isimlerini verdiklerini bildirerek, unlar kaydetti:
Aklma gelen ilk ey, isimlendirme yapmakt. Onun için Kürtlere mehur olan ak destan Mem ile Zin isimlerini verdim. Bu iki göl bulunduu bölgenin aa derelerinde birleiyor, sanki bu destann yaarken bir araya gelemeyen bu iki kahramann bulumas gibi. lk göl yaklak olarak 13 bin metrekarelik alan, 12.5 metre deinliinde, 3 bin 200 metre yükseklikte ve 44 141715 Dou ve 37 1944 65 Kuzey koordinatlarnda yer alyor. Onun adna Mem Gölü ismini verdik. Rengi yeil ve su yutan bir göldür. Yaklak olarak 300-400 metre yer altnda süzülen suyu aada tertemiz bir ekilde çkmaktadr. Herhangi bir mikro organizma yaamaktadr. Halen buzullar erimektedir. kincisine ise Zin adn verdik. Destandaki kadn kahraman, bu daha büyük bir göldür. 21 bin metrekarelik bir alan, 16 metre derinliinde, 44 151230 Dou ve 37 191533 Kuzey koordinatlarnda ve 3 bin 150 metre yüksekliktedir. Bunun da halen etrafnda buzullar erimeye devam etmektedir. Üst ksmdan yer alan tahliye yolu ile aaya akar ve Mem Gölü ile aada birleir ve Avain bölgesine kadar gider, oradan da Zapa akar.
Küresel snmadan dolay bu buzullar eriyor
Bu kefin kendilerini üzdüünü ifade eden Frat, Sebebine gelince, küresel snmadan dolay bu buzullar eriyor. Kald ki ülkemizin en önemli buzul alan burasdr. Yeralt su fakiri olan Dou Anadolu ve Hakkaride buzullarn erimesi, yerüstü sularn azalmaktadr. leride bunlar tükenirse birçok canlnn skntya girebilecei, baz türlerin yok olabilecei, ekolojik dengenin bozulabilecei ve insan türünün skntlar yaayabilecei ön görülüyor eklinde konutu.