Yaamn devamn salamak için insanlarn doann bir parças olduunu, doal varlklar ve yaam zincirini korumann hayati önem tadn vurgulamak amacyla, 5 Haziran Dünya çevre Gününün bu ylki temas biyolojik çeitlilik olarak belirlendi.
Küresel çapta yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgnyla mücadelenin en scak balk olduu bu dönemde, artan çevre kirliliinin insan hayatna ve doal yaama etkisi de, Dünya çevre Günü vesilesiyle bir kez daha gündeme geldi.
LK çEVRE TOPLANTISI STOCKHOLM KONFERANSI
Birlemi Milletler (BM), çevrenin korunmas, çevreyle ilgili sorunlara uluslararas toplumun dikkatinin çekilmesi ve çevre politikas ile hukukunun gelitirilmesi gibi çalmalarn BM çevre Program (UNEP) araclyla yürütüyor.
çevre sorunlarnn ilk kez küresel çapta ele alnd 1972de Stockholmde yaplan BM nsan çevresi Konferans srasnda UNEPin kurulmas kararlatrld. Konferansn yapld 5 Haziran, Dünya çevre Günü ilan edildi.
Dünya liderlerinin ilk kez çevreyle uyumlu ekonomik projelerini tartt konferansta, dünyann ekolojik bakmdan duyarl yönetimi noktasnda birçok ilke belirlendi.
Türkiye dahil 113 devletin katld konferans, ayn zamanda çevre sorunlarnn politik bir olgu haline gelmesinin de önünü açt.
Ancak çevre konusundaki bu ilk küresel konferansn ardndan, ekonomik kalknma politikalarnda çevre sorunlar çok az yer alrken, çevrenin tahribatna devam edildi. Örnein, Dünya Salk Örgütünün (WHO) verilerine göre halihazrda, her 10 kiiden 9u yüksek düzeyde kirletici içeren hava soluyor ve hava kirlilii her yl dünya çapnda yaklak yedi milyon insan öldürüyor.
DÜNYA çEVRE GÜNÜ 2020: BYOLOJK çETLLK KORUNMALI
Dünya çevre Gününün bu ylki temas, dünyann biyolojik deerlerinden her gün biraz daha yoksun kaldna dikkati çekmek için biyolojik çeitlilik olarak belirlendi.
Biyolojik çeitlilik, 8 milyon bitki ve hayvan türünü, onlar barndran ekosistemleri ve bunlar arasndaki genetik çeitlilii içeriyor. Sürdürülebilir dünya için doal yaam çeitliliinin korunmas, büyük önem arz ediyor.
Ancak, Biyolojik çeitlilik ve Ekosistem Hizmetleri Konulu Hükümetler Aras Bilim-Politika Platformunun (IPBES) geçen ylki raporuna göre, iklim deiiklii, tüketici tercihleri, kentleme, demografi, tarmsal kirlilik ve ar hasat gibi unsurlar, doada biyolojik çeitlilii olumsuz etkileyerek yaklak 1 milyon canl türünü yok olma tehlikesiyle ba baa brakt.
BM verilerine göre, bilinen her dört türden biri, gelecek 10 yl içinde gezegenden silinme tehlikesiyle kar karya.
BYOLOJK çETLLN AZALMASININ GÜNCEL ETKLERNDEN BR: KOVD-19 SALGINI
nsanlarn, her parçann önemli bir rol oynad ve birbirine bal olduu bir yaam a içinde bulunduu göz önüne alndnda BM, bu yaam andaki bileenlerden birinin deitirilmesinin veya ortadan kaldrlmasnn, tüm sistemi etkileyeceine ve bunun olumlu ya da olumsuz sonuçlar douracana dikkati çekiyor.
BMye göre, insan kaynakl nedenlerle biyolojik çeitlilik azald ve vahi yaam popülasyonu daha önce benzeri görülmedik oranda deiti. Son 50 ylda insan nüfusunun ikiye katlanmasyla, küresel ekonomi neredeyse dört katna çkt, küresel ticaret ise yaklak on kat artt.
Dünya Salk Örgütü (WHO), 2050 ylna kadar, mevcut tüketim ve üretim kalplarnn ayn kalmas ve artan nüfusun 9,6 milyara ulamas durumunda, yaam ve tüketim alkanlklarnn sürdürülmesi için üç gezegene ihtiyaç olacan açklad.
nsanlarn doadan her yl talep ettiklerinin bugün 1 Dünya ile deil, ancak 1,6 Dünya ile karlanabileceini vurgulayan BMye göre de, birçok tür daha önce hiç olmad kadar yok olma riskiyle kar karya.
Brezilya, ABD ve Avustralyadaki orman yangnlar, Dou Afrikadaki çekirge istilalar ve insanolunu küresel boyutta tehdit eden Kovid-19 salgnna dikkati çeken BMye göre, bu güncel gelimeler, insanlarn ve içinde bulunduklar yaam alarnn karlkl baml olduunun bir göstergesi.
Buna göre, Kovid-19un çkyla, biyolojik çeitlilik yok edildiinde insan hayatn destekleyen sistemin de yok edildii bir kez daha görüldü. çünkü bir ekosistem ne kadar biyolojik çeitlilik gösterirse, bir patojenin hzla yaylmas veya baskn olmas o kadar zor oluyor. Biyolojik çeitlilik kayb, patojenlerin hayvanlar ve insanlar arasnda geçmesi için frsat salyor.
Kovid-19 gibi hastalklarn hayvanlar ve insanlar arasnda bulamasnn, ekosistem bütünlüünü tehdit ettiine dikkati çeken UNEP de, biyolojik çeitlilii korumak, vahi hayvanlarn yasa d ticaretine son vermek, kimyasallarn ve atklarn doaya zarar vermeden ilendiinden emin olmak ve ekonomik kalknma planlarn doay, çevreyi ve iklimi öncelikli tutarak ele almak gerektiinin altn çiziyor.
KOVD-19UN KÜRESEL ISINMAYA ETKS
Dünya Meteoroloji Örgütünün raporuna göre, 1850den beri dünya her 10 sene öncekinden daha scak hale geliyor ve 2010-2019 tarihteki en scak 10 yl oldu.
Karbondioksit salm hedeflenen ölçüde düürülmezse 2100 ylna kadar küresel scaklk 4 derece artabilecek.
Breakthrough Enstitüsünün raporuna göre, dünya ekonomisini durma noktasna getiren Kovid-19 salgn nedeniyle karbondioksit salnmnn, 2020de yüzde 5 veya 8 ile tarihteki en büyük düüü bekleniyor.
Ancak 2020de kslan her bir ton karbondioksit salnmnn dünya ekonomisine 1750 dolara mal olmas, ekonominin etkilenmesiyle, küresel snmaya kar tek sürdürülebilir seçenek olan, çevre dostu yenilenebilir enerji yatrmlarnn da azalabilecei anlamna geliyor.
Koronavirüs salgnnn çevreye etkilerine ilikin gözlem ve çalmalar sürerken, bir yandan dünya çapnda uygulanan, ehirlere araç giri-çklarnn kapatlmas, sokaa çkma yasaklar, uçularn durdurulmas gibi önlemlerin hava kirlilii sorununa baz olumlu yansmalarnn olaca not ediliyor, dier yandan ise bu süreçte insanlarn kulland maske ve eldiven gibi tbbi malzemelerin çevreye atlmasyla giderek artan plastik kirlilii endie veriyor.