Diyarbakrn Ergani ilçesinde neolitik devrin izlerini tayan çayönü Höyüü, arkeolojik kazlarla tarihe k tutuyor.
Göçebelikten yerleik yaama geçilip tarma ilk balanlan yerler arasnda bulunan çayönü Höyüü, ilgi uyandryor.
çinde 400den fazla bireye ait kemik ve kafatasnn depoland Kafatasl Yap, mozaikli yap Terrazo Binasnn gün na çkarld höyük, günümüzden yaklak 10 bin yl önceye tarihlenmesiyle sadece bölge deil, dünya uygarlk tarihi için de büyük önem tayor.
1964 ylnda balatlan, 1991 ylnda güvenlik nedeniyle ara verilen ve 24 yl arann ardndan 4 yl önce yeniden balanan arkeolojik kazlar bu yl 29 kiilik ekiple yürütülüyor.
- Beton sisteminin atas Terezzo teknii
Kaz bakanln yürüten çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Arkeoloji Bölüm Bakan Doç. Dr. Asl Erim Özdoan, çayönünün açk hava müzesine dönütürülmesinin hedeflendiini söyledi.
Özdoan, kaz çalmalarnn Kültür ve Turizm Bakanlnca salanan finansla devam ettiini dile getirerek, çayönü Höyüünün uzun stratigrafisi ve neolitik süreci kesintisiz yanstmasyla önemli bir yerleme özellii gösterdiini belirtti.
Özellikle kuzey Mezopotamyada bu kadar uzun süreli bir yerleim yeri olmadn dile getiren Özdoan, kazlarda terezzo ad verilen teknik ile yaplm alanlar bulduklarn bildirdi.
Özdoan, unlar kaydetti:
Bugünkü terminolojiyle aslnda beton diyebiliriz. Geni bir iç mekann tabannn dökme tekniiyle svanmas. Burada ilk defa kireç söndürülerek yaplyor ve farkl kireç talar kullanlyor. Alt beyaz mcrla kark, yer yer 50 santimetreye ulaan blokajn üzerine krmz kireç tan dökerek bir taban yapmlar. Aksaray Akl Höyük ile Ürdündeki Ayn Ghazaldaki bir binann tabannda da benzer teknik uygulanm ama hiçbiri bu kadar kalitede deil.
- Madencilik tarihi çayönü ile balyor
Dünyada madencilik tarihi çayönü ile balyor. diyen Özdoan, ilk defa bu bölgede bakr yar starak veya souk dövme eklinde ince aletler kullanlarak, boncuk ve taklarn yapldn tespit ettiklerini söyledi.
- Farkl mezar uygulamalarn da izliyoruz
Özdoan, içinde 400den fazla bireye ait kemiklerin, kafataslarnn depoland Kafatasl Yap ad verilen mezar evinin daha önce ortaya çkarldn anmsatarak, Bu evde farkl mezar uygulamalarn da izliyoruz. Höyükteki kafatasl yap gibi sadece bir mezar ev olarak ve bu tarz ritüellere ayrlm bir yap da henüz dünyada yok. Mezar ev o dönemde yaayan yöre halk hakknda bilgi edinme açsndan önemli bir kaynak oluturuyor. eklinde konutu.
Özdoan, ceset kalntlarna göre Neolotik çada bölgede yaayan halkn ortalama yaam süresinin 35 olduunu tespit ettiklerini anlatarak, çayönü Höyüü kafatasl mezar evinde sadece 40 yan üzerinde 6 birey ve bir de 63 yanda birey tespit ettik. dedi.
- çayönünün tarihteki yeri
Diyarbakrn kuzeyinde, Ergani Ovasnda, Dicle Nehrinin kenarnda bulunan, MÖ.7500den balayan yerleim evreleri bulunan çayönü 1963 ylnda kefedildi. lk kazlar Dr. Halet çambel ve Prof Dr. Robert J. Braidwood tarafndan balatld. Sesverenpnar (Hilar) yaknlarnda bulunan eski ad Kotaberçem (çayboyu) olan tarih öncesinden kalma bir höyük. Höyük çevresinde resimli resimsiz maaralar, maara duvarlar kullanlarak yaplm evlerin izleri bulunmaktadr. Arkeolojinin ilk veri tabannda tarma ilk balanlan yer olarak gösterilmi olmas açsndan önemlidir. Yaklak 10 bin yl önce ilk yerleimin balad çayönünde 6000 yl boyunca yuvarlak planl kulübeler, zgara plan, ta döemeli gibi birbirinden farkl mimari tasarmda binalar bulunmutur.