Merkezi Diyarbakrda bulunan Kadnlar Dernei, Karacada Kalknma Ajansnn finans desteiyle Diyarbakr Kadn Aile Sorunlar ve çözüm Önerileri Projesi kapsamnda Sur ilçesinde yaanan hendek ve barikat terörünün yaratt maduriyeti kadnlarn gözünden aktaran anket çalmasnda bulundu. Projenin sonuç bildirgesini açklad.
YÜZ YÜZE GÖRÜÜLDÜ
Alan çalmas, Sur lçesinde hendek-barikatlarda çatmalarn en youn yaand ve sokaa çkma yasaklarnn en uzun sürdüü Hasrl, Dabanolu, Cevatpaa, Fatihpaa, Alipaa ve Sava mahallelerinde 158 kadnla bire bir yüz yüze görüülerek yapld. 79ü evli, 79ü bekar kadnla görüme gerçekletirildi.
Kadnlara yaplan görümeyi anlatan stanbul Bilgi Üniversitesinde aratrma görevlisi çatma ve çözüm çalmalar uzman Esra Elmas, çalmay geçen ekim ve kasm aylarnda yaptklarn anlatt.
TERÖRDEN GÖç EDEN
Sur lçesine özellikle 1990l yllarnda terör yüzünden göçle gelenlerin yerletiini, göç nedeninin arlkl olarak ekonomik nedenlere dayandn belirten Esra Elmas, görüülen kadnlarn yüzde 42.6snn çatma nedeniyle evleri tamamyla zarar gördüünü anlattklarn söyledi. Elmas, Buradaki en büyük mesele, çatmann sonucunun da evin yitimi olmasdr. Eyalar büyük bir oranda kaybedilmi bir durumda. Parasal kayplar çok büyük. çatmalardan önce aslnda iyi-kötü geçinip, gidiyorduk diye kendi ekonomik durumlarn tanmlyorlard. Fakat, çatmalardan sonra oldukça kötü olarak tanmlyorlar. Bunun bir çok nedeni var. Öncelikle, çatmann kendisi bir ekonomik sorun oluturduudur dedi.
KRALAR çOK ARTTI
çatmal ortamda tanma bedelinin 2- 3 arttn belirten Esra Elmas, sözlerini öyle sürdürdü: Gidilen yerlerde normalde kiralar 500 lira ise çatmalar sonras bu kiralar da artt. Hem tanma masraf, hem evi, eya kaybetmek ve yeni gidilen yerlerdeki yüksek kira fiyatlar ekonomik olarak aileleri kötü yönde etkilemi. Ailede u an temel olarak neye ihtiyaç var sorusuna ise kadnlarn verdii yantta, en çok ihtilaç duyulan eyin gda, ev eyas ve yakacak olarak görüyoruz. Konutuumuz kadnlarn yüzde 91i ev eyasnn olmadn söylüyor. Aileniz çatmadan sonra herhangi bir yardm ald m sorunusu ise yüzde 48 orannda yardm almadklarn söylediler.
ETM BIRAKANLAR
Esra Elmas, evin yitirilmesinin sadece ekonomik kayp olmakla kalmadn belirtirken Hayatnn büyük bir bölümünü evinde geçiren kadnn hafzas ve duygusal birikimin yitirilmesi demektir. öyle bir soru sorduk, çatmalar nedeniyle örenime ara veren aile üyeleri var m? Yüzde 60 orannda evet yant verildi. Eitimi tamamen brakan aile üyelerinin oran ise yüzde 15. çatmalar sonrasnda televizyon ve haber izleme bu kadnlar tarafndan duygusal olarak kaldramadklar için izlenmediini tespit ettik dedi.
SOSYAL YAAN ALANI
Yaptklar çalmada madur ailelerin dlandna dikkat çeken Elmas, çatmalardan önce Surdaki sosyal yaam nasl tanmlardnz sorusuna yant veren kadnlardan çok iyi cevabn aldk. çünkü hem kutsal mekanlar, hem çözüm sürecinde hareketlenen kamusal yaam onlarn hayatlarn renklendirmiti. Yeni gittikleri mahallelerde bir uyum sorunu yaadklar çok açk. çalmamzda geçen çok çarpc bir ifade var, Biz gittiimiz çeitli yerlerde bize Suriyeliler muamelesi yapld diyorlar. Bu durum bir çok kez tekrar edildi diye konutu.
UYUM SALAMADII çN
Diyarbakr Kadnlar Dernei Bakan Reyhan Aktar da madur ailelerin okulda ve oturduklar yeni konutlarda sorunlar yaadn, uyum salamad için site sakinleri tarafndan siteden çkarldn söyledi.
Yaamadan, sosyal alanlardan soumann umutsuzluun eitim yaamn da etkilediini belirten Reyhan Aktar, Okula gitme imkan olduu halde, eitime devam etmeme istei olutu. Ama bunlarla beraber maalesef unu da gördük, gitmi olduklar okullarda çocuklar, kimi zaman eitmenler tarafndan, kimi zaman idareciler tarafndan, kimi zamanda çocuklarn snf arkadalar tarafndan dlandklarn ifade ettiler dedi.
Aktar, yaanan bu durumlarn toplumsal anlamda kayg verici olduunu belirterek, Kendi mahallelerinde sözü dinlenir, kaps çalnp soru sorulan aile büyüklerinin gitmi olduklar yerlerde bu statülerini de kaybettiklerinden dolay bu durum onlarda ciddi krlma yaatt diye konutu.
RAPORUN çER
çalmann Maddi Kayplar ve Tazmini balkl ksmnda, Surda yaanan çatmalarda vatandalarn tazminat almad ve verilen meblan yetersiz olduu belirtilerek, çatmalarda evi tamamen zarar görenlerin oranlarnn yüzde 42.6, eyalar tamamen zarar görenlerin oranlarnn ise yüzde 50.93 olduunun görüldüü belirtildi. Ayn ekilde görüülen kadnlarn yüzde 94ünün herhangi bir tazminat almadklarn ifade ettikleri belirtilerek, tazminat almay tercih etmeyilerinin en öncelikli nedeninin tekrar Sura geri dönme istei olduu ve zararlar ile tazmin edilen mebla arasndaki orantszlk birincil neden olarak dile getirdikleri aktarld.
çalmada, çatmal süreç esnasnda yaplan yardmlarn yüzde 95 orannda gda yardm alrken, yaplan yardmlarn sürekli olmay yüzde 76 orannda ifade edildi. çalmann, devamnda, Görümeciler tarafndan bilhassa KUR üzerinden ie alnmalar ve yaplan kira yardmlar memnuniyet verici olmakla beraber, bunun uzun vadeli bir politikaya dönütürülmesi beklentisi esas olmutur. Görümeciler içinde evleri yasakl bölgede olup, kira yardmndan veya KURda çalma imknndan faydalanmayan aileye rastlanmamtr. denildi.
SOSYAL DILANMA
çalmann Sosyal Dlanma balkl ksmnda ise u tespitlere yer verildi: çatmalar sonras yerleilen yerlerde kiralarn yüksek olmas, ev sahiplerinin birçounda hkim olanmemur olmayana ev vermem anlay veya sur madurlarnn devletten aldklar kira yardm tutarlarn göz önüne alarak kira tutarn belirledikleri ve Sur maduru insanlarn, Diyarbakr içinde gittikleri yerlerde bekledikleri ilgiyi göremedikleri görülmütür. Evlerini tarken maduriyetlerinden faydalanan kesimler tarafndan tama ücretleri için fazla ücret verdikleri görülmütür. Surlu olduklar için ayrmcla urama ve hatta kimi yerlerde Suriyeliler tabirinin Surlular olarak konumlandrlarak sosyal dlanmaya maruz kaldklar ifade edilmitir. Bu durum görüülen kadnlarn ifadelerinde maddi-manevi maduriyetleri derinletiren bir dier unsur olarak göze çarpmaktadr.