Yeni tip koronavirüsün (Kovid-19) bulama riski uzun seyahatlerde, insanlarn bir araya geldii törenler ve ziyaretlerde, toplu yaplan etkinliklerde artyor.
Öksürme, aksrma, haprma ile havaya saçlan virüs, bulunduu ortam veya eyalara dokunulduktan sonra az ve buruna tanyor, solunum yolu, karacier, mide, barsak, sinir sistemine ulayor ve hastala yol açyor.
Salk Bakanl Toplum Bilimleri Kurulu Üyesi Prof. Dr. Mustafa Necmi lhan, çinin Hubey eyaletine bal Vuhan kentinde Aralk 2019da ortaya çkan ve ksa sürede dünyaya yaylan Kovid-19un etki gücünün hala son derece yüksek olduunu, kstlama, karantina gibi tedbirlerin ardndan normalleme sürecinde de vakalarn görüldüünü vurgulad.
Koronavirüslerin (CoV), souk algnlndan Orta Dou Solunum Sendromu (MERS-CoV) ve iddetli Akut Solunum Sendromu (SARS-CoV) gibi daha ciddi hastalklara kadar çeitli hastalklara neden olan büyük bir virüs ailesi oldunu anlatan lhan, Kovid-19un da ölümcül seyredebilen bir hastalk olduunu anmsatt.
Söz konusu virüsün bilim için çok yeni olduunu ve henüz tam bilinmediini hatrlatan lhan, Kovid-19un insandan insana damlack yoluyla bulatn söyledi.
lhan, Virüs, solunum yolundan öksürme, aksrma, haprma ile havaya saçlan virüslerin bulunduu ortam veya eyalara dokunulduktan sonra az ve buruna tanr. Virüs alndktan sonra solunum yolu, karacier, mide, barsak, sinir sistemine ular ve hastalk yapar. dedi.
Virüsün, herkesi farkl etkilediine dikkati çeken, enfekte kiilerin çounun hafif ila orta düzeyde bulgular gelitirdiini ve hastaneye kaldrlmadan iyiletiini dile getiren lhan, hastaln en yaygn belirtilerinin ate, kuru öksürük, yorgunluk; daha seyrek olarak boaz ars, ishal, konjunktivit, ba ars, tat alma veya koku duyusunun kayb, ciltte döküntü ya da el veya ayak parmaklarnda renk deiimi ve ciddi bulgularn ise solunum güçlüü veya nefes darl, göüs ars veya göüste bask, konuma veya hareket kayb eklinde bulgular gösterdiini anlatt.
Bulgularn ciddi boyutlara ulamas halinde, derhal tbbi yardm alnmas gerektiini vurgulayan lhan, hafif belirtiler gösteren ve baka bir salk sorunu olmayan kiilerin, tedavi sürecini evde geçirebildiini ifade etti.
lhan, Virüsle enfekte olan kiiler ortalama 5-6 gün içinde semptomlar göstermeye balar. Bununla birlikte, bu süre 14 günü bulabilir. dedi.
LLER ARASI SEYAHATLER KORONAVRÜSÜN BULAMASINA ZEMN HAZIRLAMAKTADIR
Normalleme admlar hayata geçirilirken virüsün etki gücünün bittii yanlgsyla hareket edilmemesi gerektiini, bunun, geri dönüü olmayan sonuçlara yol açabileceini belirten lhan, bu süreçte yeni vakalarn ihmallerden kaynaklandnn ortaya konulduuna dikkati çekti.
lhan, ller aras seyahatler koronavirüsün bulamasna zemin hazrlamaktadr. uyarsnda bulunarak mümkün olduunca toplu bir araya gelinen uzun seyahatlerden kaçnlmas, zorunluluk halinde ise maskenin yol boyunca çkarlmamas, ellerin az, burun ve göze dememesine özen gösterilmesi ve hijyenin salanmas gerektiini belirtti.
Necmi lhan, Koronavirüs mücadelesinde geldiimiz aamada yeni vakalarn daha çok düün, nian, sünnet, asker uurlama gibi toplu olarak bir arada bulunulan yerlerden kaynakland belirlendi. Yaplan filyasyon çalmalarnda (sahada temasl arama) ayn törene katlan, hatta ayn soy isme sahip bireyler daha fazla sayda karmza çkt. diye konutu.
MÜMKÜN OLDUUNCA LETM ARAçLARI LE BAYRAMLAMA YAPILMALI
Bu dönemde çok daha dikkatli olunmas ve bilim insanlarnn yapt uyarlarn artk bir davran biçimine dönütürülmesi gerektiini anlatan lhan, yakn dönemde en büyük tehdidin Kurban Bayramnda yaplabilecek ihmallerden kaynaklanabileceini aktard.
Prof. Dr. lhan, sözlerine öyle devam etti:
Hem Kurban Bayramnn yaklamas hem yaz dönemi olmas nedeniyle iller aras seyahatler artacaktr. Tüm bunlar koronavirüsün bulamasna zemin hazrlamaktadr. Bugün Kovid-19 ile ilgili en iyi bilinen konu bulama yoludur ve virüs kalabalk ortamlarda çok hzl yaylmaktadr. Öyle ki geçtiimiz hafta açklanan günlük koronavirüs tablosunda Anadoludaki bir ilimizde tek bir düün srasnda o günkü Türkiye vakalarnn yüzde 10u saptanmtr. Hangi ortam olursa olsun mutlaka fizik mesafe, maske, hijyene dikkat edilmelidir.
Önümüz bayram ve herkes gittii yere Kovid-19 riskini beraberinde götürdüünü ve gittii yerin de risk tadn iyi bilmelidir. Bu nedenle bayramda mümkün olduunca iletiim araçlar ile bayramlama yaplmal, mümkün olmayacaksa açk alanda ve fizik mesafe ile bir araya gelinmeli, ziyaretler ksa tutulmal, ev içinde oturuluyorsa camlar sürekli açk olmal, ziyaretler öncesinde telefon açlarak saat belirlenmeli, bir grup misafir çktktan ve ortamda en az yarm saat havalandrma yapldktan sonra ve maske ile misafir kabul edilmeli ve ortamda herkesin maske takmas salanmal.
PLAJLARDA FZKSEL MESAFE ÖNEML VE MASKE TAKILMALI
Tatil beldelerinde de ihmallerin de çok risk tadn anmsatan lhan, plajda, denizde ya da havuzda virüs bulamaz algsnn yanl olduunun altn çizdi.
lhan, Görülüyor ki çou zaman plaj ve denizde fizik mesafeyi salamak mümkün olmamakta, daha da riskli olarak plajda vatandalar maske takmamaktadr. Oysa bu alanlar virüs için çok uygun ortam oluturmaktadr. Türkiyede farkl illerden gelen vatandalar, hatta gurbetçi vatandalarmz ile risk daha da artmaktadr. Bu nedenle, tatil beldelerinde plajda etraftakilerle aradaki mesafenin en az 1,5-2 metre olmas, deniz ya da havuzda yakn yüzülmemesi, ortak alanlarn kullanmnda hijyene dikkat edilmesi, ortak du, kabin kullanmndan kaçnlmas önem tamaktadr. ifadelerini kulland.
KILIK ERZAK çN HAZIRLIKLAR TOPLU OLARAK YAPILMAMALI
Sonbaharn da yaklamasnn riski artracana deinen Prof. Dr. lhan, Önümüzdeki süreci en az temasla, en az bulama geçirmek zorundayz. Zira austos ay geliyor ve sonbahara, insanlarn iine, okuluna, büyük ehirlere dönmesine az zaman kald. Bu nedenle ne kadar düük rakamlar ile sonbahara girilirse o kadar az zarar ile süreç atlatlacaktr. deerlendirmesinde bulundu.
Eylül ay ile mevsimsel grip, zatürre gibi bu dönemde en sk görülen ve ölümcül sonuçlara yol açabilen solunum yolu hastalklarnn da görülme sklnn artacan vurgulayan lhan, baklk sisteminin güçlü olmasnn önemine iaret etti.
Sonbaharla birlikte klk yiyecek için de hazrlklarn yaplmaya balandn, bunun için çok sayda kiinin bir araya gelebildiini anlatan lhan, öyle konutu:
Malum yaz aylarnda Anadoluda kadnlarmz bir araya gelip k hazrl yapyor, tarhana, yufka gibi çeitli erzaklar hazrlyor. Kurban Bayram sonras etlerin parçalanmas ve hazrlanmas için de bir araya geliniyor. Klk erzak için hazrlklar toplu olarak yaplmamal, herkes kendi evinde yapmaya çalmal, birliktelikten olabildiince kaçnlmal. Eer yaplacaksa bile maske taklmal ve fiziksel mesafe korunarak çallmal.
TAZYELER, MÜMKÜNSE LETM ARAçLARI LE VERLMEL
Türk gelenek ve göreneklerinde ac tatl günde bir araya gelinmesinin çok önem tadndan düün, asker uurlama, sünnet ve cenaze törenlerinde çok sayda kiinin ayn ortamda yer alabildiine dikkati çeken lhan, bu süreçte bundan kaçnlmasnn hayati öneme sahip olduuna iaret etti.
Yeni vakalarda asker uurlama ve taziye ziyaretlerinin etkisinin olduunun verilerle ortaya konduunu hatrlatan lhan, bunlarn da iletiim araçlar kullanlarak yaplmasnn uygun olduunu belirtti.
Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. lhan, sözlerini öyle tamamlad:
Cenazelerde, özellikle camilerde fiziki mesafe kuralna uyulduunu görüyoruz ancak taziyelerde kimi zaman fizik mesafe ve maske kuralna uyulmuyor. Her ne kadar bizim deerlerimizde taziye vermek çok önemli olsa da mümkünse u an için iletiim araçlar ile taziye verilmeli ya da ksa süreli temas etmeden fizik mesafe ve maske ile taziye yaplmal. Mutlaka yaplacaksa, ziyarete gelenler toplu olarak kabul edilmemeli, maske asla çkarlmamal ve dier tedbirlere uyulmal. Unutmayalm, yaamak ve yaatabilmek için fiziksel mesafe, maske ve hijyen en büyük kalkanmz olacak.