Üç semavi din için de kutsal olan Kudüsü 88 yllk Haçl igalinden kurtararak slam dünyasnn en önemli kahramanlarndan birisi haline gelen Selahaddin Eyyubi, 827 yl önce bugün vefat etti.
Ordu komutanl, devlet adaml ve adaleti ile hem Doulu hem de Batl tarihçilerin eserlerinde kendisinden övgüyle söz ettii Selahaddin Eyyubi, Hicaz bölgesine verdii önem dolaysyla Hadimül-Haremeyn (Mekke ve Medinenin hizmetkar) unvann kullanan ilk hükümdar oldu.
638de Hazreti Ömerin halifelii döneminde fethedilmesinin ardndan uzunca süre Müslümanlarn hakimiyetinde kalan Kudüs, Birinci Haçl Seferi sonunda 1099da yeniden Hristiyanlar tarafndan igal edildi.
Haçl igali altndaki ehri igalden kurtaracak komutan, 1138de Irakn Tikrit ehrinde dünyaya geldi. Selahaddin Eyyubinin babas Zengi hanedanlnda Tikrit, Balebek ve am valilikleri yapm Necmeddin Eyyubtur.
Bir ehzade gibi yetien ve iyi bir eitim gören Selahaddin, genç yalarda Haçllara kar yaplan seferlere katlarak am ahneliine kadar yükseldi.
- Fatmilerin hilafetine son verdi
Nureddin Zenginin ordu komutan olan amcas Esedüddin irkuhun kumandasnda 1164 ve 1169 yllarnda Fatmi egemenliindeki Msra yaplan seferlere katlan Selahaddin, baarl bir asker ve yönetici olarak öne çkt.
Nureddin Mahmud Zenginin vekili olarak Msr ve Msra bal yerleri müstakil bir hükümdar gibi yönetmeye balayan Selahaddin, kendisine ve Türklere kar direnen Fatmiler ile onlar destekleyen Haçllar ve Bizansllarla mücadeleye giriti.
Msra tam anlamyla hakim olan Selahaddin orduyu yeniden tekilatlandrd. Sünni medreseleri ve yeni kurumlar açt. Fatmi bürokrasisini kademeli olarak tasfiye ederek, 1171de Fatmi hilafetine son verdi.
Selahaddin Eyyubi, 1170 ve 1173 yllarnda, Kudüs Haçl Krallna kar seferlere çkt. Ayrca 1173te aabeyi Turan ah kumandasnda Yemen ve Hicaza düzenledii seferlerle bu ehirleri devletin birer eyaleti haline getirdi.
Nureddin Mahmud Zengi, 1174te ölünce yerine 11 yandaki olu El-Meliküs-Salih smail geçti. Selahaddin, Salihe bal kald ve onun adna hutbe okuttu, para bastrd.
Salihin de genç yata ölümünün ardndan Selahaddin, 1181de Fratn dousuna geçti, Diyarbakr, Urfa, Harran, Rakka, Habur, Resülayn, Dara, Nusaybin gibi el-Cezire bölgesi ehirlerini ele geçirdi ardndan stratejik öneme sahip Halepi ele geçirerek Kudüs yolunu açt.
- Kudüsün fethi
Selahaddin bir yandan devleti dalmaktan kurtarmak, Orta Douda slam birliini salamak için urarken bir yandan da Haçllarla mücadele etmek zorunda kald. Onun bu dönemde Haçllara kar ilk önemli seferi, 14 Kasm-9 Aralk 1177 tarihleri arasnda gerçekletirdii Gazze-Askalan seferi oldu.
Selahaddin Eyyubi, Msrdan yaplan bu sefer srasnda dümann direncinin az olduunu görünce hemen Remleye doru ilerledi. Bu esnada Kral IV. Baudouin ile Renauld de Chatillon kumandasndaki Kudüs Krall güçlerinin ani basknna urad ve savaarak geri çekildi.
Selahaddin, Remle yenilgisinin yaralarn iki ay gibi ksa bir zamanda sarp Kahireden ama hareket etti. Harimi kuatan Haçllar onun gelmesi üzerine geri çekildi.
Haçllarn, am yoluna hakim bir noktadaki Beytülahzan denilen yerde kurduklar kaleyi kuatarak 24 Austos 1179da ele geçirdi. Bunun üzerine Haçllar bar istemek zorunda kald.
Temmuz 1187de Hittin denilen yerde Haçllarla yapt meydan savanda büyük bir zafer kazanan Selahaddin, Haçl ordusunu imha etti, bir ksmn da esir ald. Esirler arasnda Kral Guy de Lusignan ve Kerek-evbek bölgesi hakimi Renauld de Chatillon da yer ald.
Selahaddin, bu zaferden sonra hzl bir fetih hareketine girierek, Filistinde birçok kaleyi ele geçirdi. Birkaç hafta içinde büyüklü küçüklü 52 ehir fethettikten sonra 20 Eylül 1187de Kudüsü kuatt. Mirac mucizesinin yl dönümü olan 2 Ekim 1187 Cuma günü Kudüs fethedildi.
- Haçllarn tahrip ettii Mescid-i Aksay elleriyle süpürdü
Kazanlan zafer taknlk yaplmadan büyük bir olgunluk içinde kutlanrken Haçllar ehirden çkarld. Ancak Selahaddin Eyyubi, dier Hristiyanlarn yan sra Yahudilerin de ehre yerlemesine izin verdi.
Haçllarca tahrip edilen Mescid-i Aksay kendi elleriyle süpüren ve gül yayla ykatan Selahaddin Eyyubi, Harem-i erifi Hristiyanlara ait sembollerden arndrd.
Fetih sonras Kubbetüs Sahradaki haçn da indirilmesinin ardndan 88 yl boyunca duyulamayan ezan sesi yeniden ehrin semalarnda yanklanmaya balad.
Ayn yl Trablus Kontluu ve Haçllarn kurduu Antakya Prensliine kar sefere çkan Selahaddin, Trablusama ait birkaç kale ile Antakya Prensliinin topraklarnn çounu ele geçirdi.
Dier yandan Kudüsün ve birçok kalesinin dümesi üzerine bütün Bat Avrupa ülkelerinin katld yeni bir Haçl seferi düzenlendi. Haçllar 1189da Akkay kuatt. Selahaddinin ordusu ile Haçllar arasnda Akka önünde iki yla yakn süren iddetli savalar yapld.
Fransa Kral Philippe Auguste, Alman mparatoru Barbarossa, ngiltere Kral Arslan Yürekli Richard ordular ve donanmalaryla gelip savaa katld. Akka, 12 Temmuz 1191de Haçllarn eline geçti. Ancak Selahaddin, Haçllarn Kudüsü almak için yaptklar teebbüsleri boa çkard. Daha sonra 1 Eylül 1192de iki taraf arasnda 3 yl 8 ay süreli bar antlamas imzaland.
Selahaddin, Haçllarla antlama yaptktan ksa bir süre sonra 4 Mart 1193te amda vefat etti. Kabri, Emevi Camisi haziresinde bulunuyor.
- deolojik parçalanmaya son verdi
Vefat ettii tarihte Msr, Libya, Yemen, Filistin, Suriye ile Malatya ve Ahlata kadar Dou ve Güneydou Anadoluda ve Hemedana kadar Kuzey Irakta onun adna hutbe okunuyordu.
Selahaddin Eyyubi, geni bir alan kapsayan siyasi birlik kuran büyük bir devlet adam olarak tarihe geçti. Bu siyasi birlik, Eyyubilerin ardndan Memlüklerle devam etti, 1517de Yavuz Sultan Selimin Kahireyi ele geçirmesiyle son buldu. Selahaddin, kuvvetli bir ordu, iyi çalan bir devlet tekilat kurup, Fatmi hilafetini ykarak bölgedeki ideolojik parçalanmaya son verdi.
Selahaddin Eyyubinin dier büyük baars, Kudüsü ve Haçllarn elinde olan birçok yeri kurtarmas olarak tarihte yerini ald. Kudüsü geri almas slam dünyasnn en ünlü kahramanlar arasnda yer almasn salad.
mar faaliyetleriyle yakndan ilgilenen Selahaddinin devrinde Filistin, Msr, Hicaz ve Yemende çok sayda medrese, zaviye, cami, köprü, kale, hamam ina edildi.
lim insanlarna ve sanatkarlara verdii önem dolaysyla Suriye ve Msr, slam dünyasnn önemli ilim merkezleri haline geldi. Hicaz bölgesine, özellikle Mekke ve Medineye önem veren Selahaddin Eyyubi, Hadimül-Haremeyn unvann kullanan ilk hükümdar oldu.
- Doulu ve Batl tarihçiler övgüyle söz etti
Müslümanlar onun ahsnda ideal bir sultan, Haçllar gerçek bir slam kahraman gördü. Doulu ve Batl tarihçilerin, yazarlarn eserlerinde kendisinden övgüyle söz edildi.
Fransz tarihçi Albert Champdor, Selahaddin Eyyubiyi mertlii, dümanlarna kar da adaletli olmas sebebiyle slamn en saf kahraman diye niteledi.
Selahaddin Eyyubi, verdii sözü ne pahasna olursa olsun tutar, affetmeyi severdi. Eman verdii kiileri kesinlikle cezalandrmad. Uzun dönem savat Haçllar da onun bu yönünü çok takdir etti.
Cömert bir sultan olarak bilinen Selahaddin, öldüünde ise özel hazinesinden sadece 1 Msr dinar ile 36 Nasri dirhemi çkt.