UNESCO nsanln Somut Olmayan Kültürel Miras Temsili Listesine alnan geleneksel Türkiye zeka ve strateji oyunu Mangala, basit kurallaryla 7den 70e herkesin ilgisini çekiyor.
Geleneksel spor ve oyunlarn bilinirliklerinin artmas ve yaygnlamasna yönelik faaliyetlerde bulunan Dünya Etnospor Konfederasyonu, geni corafyalarda oynanan ve binlerce yllk geçmie sahip olan Mangala oyunuyla ilgili farkndalk yaratmak amacyla eitimler veriyor.
UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras 15. Hükümetleraras Komite Toplantsnda alnan kararla 17 Aralk 2020de UNESCO nsanln Somut Olmayan Kültürel Miras Temsili Listesine kaydedilerek insanln ortak miras olan Mangala oyununun, Etnospor Deneyim Merkezinde farkl ya gruplarna verilen eitimlerle gelenekten gelecee tanmas hedefleniyor.
HEM KURALLARI çOK BAST HEM KOLAY ÖRENLYOR
Etnospor Deneyim Merkezi Geleneksel Oyunlar Eitmeni Meryem Özdemir, anlurfada kefedilen Göbeklitepenin duvarlarnda Mangalann küçük kuyularnn oyuklarna rastlandn ve bununla oyunun tarihinin 10 bin yl öncesine kadar dayandrldn belirtti.
Mangala kelimesinin etimolojisiyle ilgili çok fazla rivayet olduunu dile getiren Özdemir, Bunlardan bir tanesi Mangala kelimesindeki mangann askeri birliklerdeki 10luk sistemlere adnn verilmesi. Bu 10luk sistemlerin banda bir komutan var ve komutan askerlerine bir sava plan anlatyor. Plann içerisinde kuyular var, kuyularda askerler var. Talar asker, kuyular cephe oluyor. Bu ekilde askerlere bir sava plan anlatlyor. Bu planlama askerlerin çok houna gidiyor ve bunu oyuna çeviriyorlar. Böylece geçmiten günümüze geldii söyleniyor. bilgisini verdi.
Özdemir, Mangalada hamle saysnn yüksek olduunu ve yaplan hamleye göre kazanma ihtimalinin arttn aktararak, öyle devam etti:
2 kiilik bir oyun. Karlkl 6ar tane kuyumuz var. ki kiinin de birer tane haznesi var. Mangalada önemli olan haznelerimize ta doldurmak. Kim kendi haznesine daha çok ta doldurursa oyunu kazanyor. 48 tamz var. Her kuyuda 4 tane olacak ekilde 24er tane iki oyuncuya ayrlyor. Oyunun çok basit 4 kural var. lki, kendi kuyumuzda bir ta brakmak ve o kuyudan aldmz dier talar saa doru birer tane hizay bozmadan kuyulara koymak. kincisi, bu talar srayla kuyulardan haznenin bulunduu sa tarafa doru ilerletmeye çalrken son tamz hazneye düerse tekrar oynama hakkmzn olmas. Üçüncüsü, son tamz rakibimizin kuyusunu çiftlerse o kuyu bizim oluyor. Dördüncüsü ise kendi kuyumuz bosa ve bo kuyuya kendi tamz atarsak hem o bo kuyuyu doldurduumuz için kendi kuyumuzu hem de kardaki kuyuyu alm oluyoruz. Aslnda Mangala son ta kuralyla bilinen de bir oyun. Hem kurallar çok basit hem de kolay örenilen bir oyun olduu için de 7den 70e herkes ilgi gösteriyor.
HERKES çN OYUN MODELYLE çOCUKLARA VE ALE GRUPLARINA OYUN OYNATIYORUZ
Dünya Etnospor Konfederasyonunun stanbulda her yl 5 günlük bir festival düzenlediini anmsatan Özdemir, festivaldeki Geleneksel çocuk Oyunlar alannn yannda yer alan Mangala alannda eitmenlerce oyunun öretildiini, hikayesinin anlatldn ve Mangalann hediye edildiini, okullarda da çocuklara oyunu öretmek için çalma yürüttüklerini anlatt.
Mangalann engelsiz bir oyun olduuna dikkati çeken Özdemir, oyun tahtasnn üzerine görme engelliler için alfabe oluturulduunu, oyunu oynayabilmeleri için projeler gerçekletirildiini ve turnuvalar düzenlendiini kaydetti.
Konfederasyonun düzenledii festivaller dndan insanlarn geleneksel oyunlar ve sporlar deneyimleyebilecekleri bir alan bulunmadndan Etnospor Deneyim Merkezinin hizmete açldn belirten Özdemir, Alanmz gelenek ve gelecei bir arada bulundurarak 7den 70e herkese bu imkan ve deneyimi salamaya çalyor. Alandaki ya seviyemiz 3 ya ve üzeri normalde. Her oyunun 3 ya oynanma modeli yok ama eitmen olarak her modelde eitsel kazanmlarna göre oynatmaya çalyoruz. Sadece çocuklar ilgi göstermiyor. Herkes için oyun modelinden yola çkarak çocuklara, çounlukla da aile gruplarna oyun oynatmaya çalyoruz. Mangala da bunlardan biri. Bir çocua bu oyunu oynattmzda bu bizim için bitmi saylmyor. Onun ailesine ve akranlarna da oyunu öretmesini istiyoruz. Bu ekilde aktarm sürdürmeye çalyoruz. diye konutu.
HEDEFMZ, HER EVDE BR TANE MANGALA BULUNMASINI SALAMAK
Meryem Özdemir, Etnospor Deneyim Merkezi olarak yllk planlar kapsamnda hem çocuklar hem yetikinler hem de ailelerle mangala turnuvas düzenlemeyi hedeflediklerini belirtti.
Salgn nedeniyle u anda turnuvalar yapamadklarn, bireysel ve küçük gruplar halinde eitimler verdiklerini ifade eden Özdemir, Gelecekteki hedefimiz, bunu turnuvaya çevirmek ve her evde bir tane Mangala bulunmasn salamak. Bir eitmen olarak yllk plan içerisinde en azndan 4-5 bin kiiye Mangala eitimi vermi olmam gerektiini düünüyorum. Mangala kökeni çok eskiye dayanan bir oyun. Bu anlamda farkndalk olusun, örenmeyen kalmasn diye üstümüze düen görevi yerine getirmeye çalyoruz. dedi.
Mangalann UNESCO listesine alndn anmsatan Özdemir, bununla oyunun yeniden canlandrlacan, farkndalk yaratlacan ve kültürel aktarm salayacan söyledi.
Oyunun sadece çocuklara ya da yetikinlere ait olmadn, Etnospor Deneyim Merkezinde çocuklarn kendi aralarnda ya da aileleriyle beraber oynamay kefettiini dile getiren Özdemir, sözlerini öyle tamamlad:
Deneyim Merkezinde, ailenin izlemesini deil, çocuuyla beraber oynamasn salamaya çalyoruz. çocuk ailesiyle beraber oyun oynadnda ailesinin de oyun oynayabildiini kefediyor. Bu onun için bir yenilik. çünkü günümüzde genelde yetikinlerin oyun oynadn görmüyoruz. Öncelikle kendisine bir heyecan katyor. Ayrca, salgn sürecinde çok fazla dijitale maruz kaldk ve dijital zehirlenme yaadk. Bunun sonucunda da dijital oyunlarn aslnda bir yerde bizi mutlu etmediini, oyun ihtiyacmz tam olarak karlamadn gördüümüzü düünüyorum. Bu yüzden Deneyim Merkezine ilgi giderek artyor, özellikle de Mangala oyununa. Bazen bilenler geliyor, yanl bildiklerini doru öretiyoruz, bildiklerinin üzerine bir de hikayesini, tarihini anlatyoruz. Mutlaka çocua ve aileye katacamz bir ey oluyor. Aileler bu anlamda hem aile içi oyunlarna bir yenilik katmak için hem de tarihi kültürü örenmek, bu farkndaln olumas için ilgi gösteriyorlar.