Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl öncülüünde Türkiyede engellerin kaldrlmasna yönelik mevzuat deiiklikleri, bir dönem evlerinden çkmakta dahi zorlanan engelliler için devrim niteliindeki baz yenilikleri de beraberinde getirdi.
Bakanlkça Engelliler Hakknda Kanunun 2005te çkarlmasyla bin 500 maddelik Engelliler Hukuku oluturuldu ve engelli vatandalarn tüm haklar yasal çerçeveye oturtuldu.
Kanunla, bu kiilerin sosyal yaama katlmlarnn önündeki engellerin kaldrlmas, istihdam, eitim gibi haklarnn güvenceye alnmas, rehabilitasyonlar ve istihdamlarna yönelik kapsaml düzenlemeler gerçekletirildi.
- Türkiye BM Sözlemesine taraf oldu
Türkiye, Birlemi Milletler (BM) Engellilerin Haklarna likin Sözlemeye taraf olarak engelliler için en kritik admlardan birini att. 30 Mart 2007de imzaya açlan sözlemeyi ayn tarihte imzalayan ve 2009da da sözlemeye resmen taraf olan Türkiye, sözlemenin Ek htiyari Protokolünün onaylanmasna ilikin süreci de 10 ubat 2015te tamamlad.
Engellilerin insan haklarnn korunmasn, tevik edilmesini ve gelitirilmesini salamak üzere devletlere yükümlülükler getiren bu sözlemeyle, Bakanla bal Engelli ve Yal Hizmetleri Genel Müdürlüü öncülüünde, engellilerin haklarnn her alanda iyiletirilmesine yönelik çalmalar yürütülüyor.
Engellilerin eit yaama hakkndan tüm olanaklara eriimine kadar pek çok unsuru içeren sözlemenin Türkiyedeki tüm kurum ve kurululardaki uygulanrl, 2013ten bu yana sürdürülen Engellilerin Haklarna likin Sözlemenin Uygulanma ve zlenme Kapasitesinin Desteklenmesi Projesi ile takip ediliyor.
- Sakat, özürlü, çürük tarih oldu
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlnca 2013te yaplan yasal deiiklikle, engellileri rencide eden ifadelerin de mevzuattan çkarlmas saland. Mevzuatta bulunan sakat, özürlü, çürük ibareleri engelli olarak deitirildi.
Ayrca 2014te 6518 sayl yasada yaplan deiiklerle, 5378 sayl Engelliler Hakknda Kanun güncellenerek, BM Engelli Kiilerin Haklarna likin Sözlemeye uyum salanm oldu.
- Bakm merkezlerine yeni standart
Engellilere hizmet veren özel bakm ve rehabilitasyon merkezlerinin insan haklarna yarar modern standartlara kavuturulmas ve merkezlerdeki bakm elemanlarnn niteliklerinin gelitirilmesi amacyla da çeitli düzenlemeler gerçekletirildi.
Kurumlarda 2002de her 30 engelliye bir bakm eleman düerken, yasal iyiletirmelerle her 6 engelliye bir bakm eleman verilmesi zorunluluu getirildi. Ayrca engellilere bakacak personelin mesleki donanmlarnda olmas gerekenler ile özel bakm ve rehabilitasyon merkezlerinin standartlarna yönelik iyiletirmeler yapld.
Engelli bakm alannda çalan personelin artlarnn iyiletirilmesine yönelik admlar kapsamnda Engelli ve Yal Bakm Eleman, Engelli ve Yal Bakm Koordinatörü ile Gerontolog mesleki standartlar, Mesleki Yeterlik Kurumunca hazrlanan teblile 25 Ekim 2016da yaymland.
Ayrca 4 Kasm 2016da Resmi Gazetede yaymlanan Engelli Bireylere Yönelik Özel Bakm Merkezleri Yönetmelii ile bu merkezlerin açl izinlerinin verilmesi, çalma artlar, personel standard, denetlenmeleri, müeyyideleri, bakm hizmetlerinin kapsam, bavuru, inceleme, kabul ile ücret tespiti ve ödemelerine ilikin usul ve esaslar belirlendi.
Bu yönetmelik kapsamnda engellilere yönelik özel bakm merkezlerinin, gürültü ve hava kirlilii olmayan, ulama elverili, toplu yaam alanlarnn içinde ve çevre düzenlemesi yaplm yerlerde açlabilmesi saland.
- Merkezi snav sistemi getirildi
Türkiyede ilk kez engellilerin kamuya atanmasna yönelik 2011de ayr ve merkezi snav uygulamas getirildi. Engelli Kamu Personel Seçme Snav olarak adlandrlan uygulama sayesinde 2002de engelli kontenjannda memur olarak çalan says 5 bin 777 iken, bu rakam Nisan 2017 itibaryla 48 bin 947ye çkt.
Uygulama öncesi 2011de 20 bin 829 olan engelli memur says bugün itibaryla iki kattan fazla artarken, kamudaki engelli memur kontenjan kota aç 13 bin 967ye indi.
Bu yl Engelli Kamu Personel Seçme Snav merkezi yerletirme için tercihler 12-21 Temmuzda alnacak.
- Gece nöbeti ve vardiyaya son verildi
Bakanlkça yaplan yasal düzenlemeyle 2011den itibaren engelli memurlarn gece nöbeti ve vardiyasna kalmamas, mesai ve dinlenme sürelerinin farkl belirlenebilmesi de saland.
Mevzuatta 2014te yaplan deiiklikle, kendisi, ei veya birinci derece kan hsml bulunan bakmakla yükümlü olduu aile fertleri engelli olan memurlarn, engellilik durumundan kaynaklanan yer deitirme talepleri karlanmaya baland.
- Korumal i yerleri
gücü piyasasna kazandrlmalar güç olan engelliler için çalma ortamnn özel düzenlendii korumal i yerlerine ilikin yeni düzenleme ve tedbirleri içeren Korumal yerleri Hakknda Yönetmelik 26 Kasm 2013te yürürlüe girdi. Ayrca korumal i yerleri için zihinsel veya ruhsal engelli istihdam art getirildi. Bakanlk, korumal i yerlerinde çalan engellilerin ücretlerine karlk iverenlere prim destei salamaya balad.
Öte yandan, Türkiye Kurumu Genel Müdürlüü (KUR) i birliiyle gerçekletirilen Korumal yerleri Projesi ile engelli istihdamna katk salayacak sivil toplum kurulularna yol göstermek üzere Korumal yerleri Rehberi hazrland.
- Koçluu sistemi
Bakanlkça engellilerin özel sektördeki istihdamn desteklemek amacyla Ankara, stanbul, Gaziantep, Sakarya ve Samsunda e Katl Hayata Atl Projesi balatld.
Projeyle getirilen Koçluu sistemiyle engellilere yol göstermek üzere 64 i koçu istihdam edilirken, 554 engelli ie yerletirildi. Bu kapsamda toplam 457 kiinin sürdürülebilir istihdam saland. Bakanlk, projenin ikinci ayan Ankara, stanbul ve zmirde devam ettirecek.
Bu arada, KUR bünyesinde 2015te balatlan çalmayla, giriimcilik eitimi alan veya kuraca meslekte eitim alm engellilerden kendi iini kurmak isteyenlere, uygun görülmeleri durumunda 36 bin liraya kadar hibe destei verildi.
- aret dili zorunlu ders oldu
Türkiyede engellilerin eitimine ilikin de pek çok yeni düzenleme hayata geçirildi.
Bu kapsamda iaret dili tüm yükseköretim programlarna seçmeli ders olarak eklendi. Özel eitim öretmenlii programlarnda ise iaret dilinin önce seçmeli ders, 2014-2015 eitim öretim ylndan itibaren ise zorunlu ders olmas saland.
Türk iaret dili tercüman ve öreticisi saysnn artrlmas amacyla Talim ve Terbiye Kurulu onayl eitim programlar hazrlanrken, iaret dili tercümanlarnn illerde istihdam gerçekletirildi.
Ayrca ilk defa Türk aret Dili Güncel Sözlüü 2016da yaymland. Mays 2017de Güncel Türk aret Dili Sözlüü web sayfas, düzenlenmesi tamamlanarak kamuoyunun kullanmna açld.
- Projelere destek
Bakanlkça engelli orannn yüksek olduu Orta ve Dou Karadeniz ve sonrasnda ç Anadolu bölgelerinde, engellilerle ilgili duyarllk ve farkndaln gelitirilmesine, engelliliin önlenmesine katkda bulunmay amaçlayan Engelliler Destek Program (EDES) kapsamnda, 2011-2015 yllarnda finansman uygun bulunan projelere kaynak aktarm saland.
EDES kapsamnda desteklenen projelerle, yaklak 1 milyon 500 bin kiiye dorudan ulalrken, sorunun kaynanda çözülmesi için yerel düzeyde proje üretilmesine frsat sunuldu. Ayrca oluturulan veri tabanlaryla engellilerin ve ailelerinin kamu hizmetlerine eriimi artrld, kültür, sanat ve spor eitimleri ile kaynatrma etkinlikleriyle engellilerin toplumla bütünlemesi ve psikososyal rehabilitasyonuna katkda bulunuldu.
Avrupa Birlii tarafndan finanse edilen ve engelli sivil toplum kurulularnn kapasitelerindeki yetersizlikleri gidermeyi hedefleyen Engellilerin Toplumsal Entegrasyonunun Gelitirilmesi Projesi ile 23 kurulua, gelitirdikleri projeleri desteklemek amacyla 2 milyon avro hibe destei verildi.
Otizmli bireyler ve ailelerine destek olmann amaçland Türkiyenin ilk Otizm Eylem Plan, 3 Aralk 2016da kamuoyuna duyuruldu. Eylem plannn hazrlanma sürecinde gerçekletirilen farkndalk ve bilgilendirme seminerleri araclyla 4 bin 362 kiiye ulald.