Türkiye zor bir dönemden geçiyor. Bu yl 27 bombal saldr yaand. ID, PKK saldrlar, 15 Temmuzda Gülen Örgütünün darbe giriimi... 2016nn ilk aylarnda Güneydounun baz yerlerindeki hendek savalarnda yüzlerce insan, asker öldü, binlerce insan yerinden oldu. Alevi Açlm rafta kald, çözüm Süreci ise buzdolabnda... Türkiyenin kronik pek çok sorunu çözüm bekliyor.
TÜKin 2015 verilerine göre ise Türkiye nüfusunun yüzde 16,4ü genç, 15 24 ya arasnda. Bu genç nüfusun içerisinde radikalleenler de var. Düünce kuruluu PODEM (Kamusal Politika ve Demokrasi çalmalar), gençliin siyasallama biçimleri üzerine aratrmalar yapyor. Peki radikal görülere sempati duyabilen Kürt, Alevi ve slmc gençler neler düünüyor, zihin dünyalar, alglar nasl, nasl siyasallayorlar? PODEM stanbulda dört ayr bölgede 124 gençle, Diyarbakrda iki saha aratrmasnda 38 gençle yapt uzun mülakatlarla bu sorularn yantlarn aratrm.
Aratrmann en çarpc sonucu, rapordaki ifadeyle iddet kullanabilen siyaset ve örgütlenmelerle ilikide olan veya bunlara sempati duyan gençlerde kimlikler arasndaki benzemelerin farkllklardan çok daha fazla olmas.
En büyük ortak payda: deoloji
Her grupta en belirgin ortak nokta, ideolojinin hayatlarndaki yeri. Aratrmaya göre, ideoloji ayn kimlie sahip gençleri tek bir bak altnda birletiren bir üst dil ilevi görüyor ve sosyal/psikolojik balar oluturuyor. Tüm sorun ve çözümler ideolojik zeminde tanmlanyor.
Ancak stanbul ve Diyarbakrdakiler için çevrelerindeki sosyoekonomik ortam, yaam artlar, aile yaplar, vb. pek çok olgu siyasallama düzeylerini, yaklamlarn etkiliyor.
stanbuldaki Alevi, Kürt ve slmc siyaset ve ideolojilere yakn gençler, büyükehirde yaamann etkilerini hissediyor, hzl deiimden olumsuz etkileniyorlar, hayal krklklar var. ehir onlara hem özgürlük ve imkn hem de çözülmesi gereken bir sürü sorun getiriyor. Sürekli bir tehdit algsna sahipler. çevrelerinde düman olarak gördükleri ve ötekine ait bir dünya var. Güçlünün karsnda maduriyet, yabanclk, güvensizlik, dlanmlk duygular hakim. lk kayglar, korunma ve kendilerini ayakta tutma. Bu nedenle siyasi deerlendirmeleri de güven/güvensizlik kaygsyla yakndan ilikili. Hepsinin ortak korkusu, onlar çevreleyen düman tarafndan asimile edilmek, melezlemek, kimliklerini yitirmek... Bu yüzden de kendi küçük dünyalarn kuruyor, kendi kimliklerindekilerle bir arada olabilecekleri mikro meknlar yaratyorlar. Diyarbakrda ise kimliini kaybetme kaygs yok.
Hepsinin ortak korkusu, onlar çevreleyen düman tarafndan asimile edilmek, melezlemek, kimliklerini yitirmek... Bu yüzden de kendi küçük dünyalarn kuruyor, kendi kimliklerindekilerle bir arada olabilecekleri mikro meknlar yaratyorlar.
Güven duygusunun karl hemen hepsinde farkl. Rapora göre, bu aratrma için görüülen, radikal görülere sempati duyabilen Kürt gençler, PKKya güven duyabilirken, devlete ve iktidara kar güvensiz. Aleviler ise çok güçlü ekilde ifade edilmese de Batya güven duyuyor, onlar da devlete ve iktidara güvenmiyor. slmclar ise aksine devlete ve iktidara güveniyor ama Batya ve Batnn deerlerine güvensizlik duyuyor.
Türkiyenin bats ile ilikileri yok
Saha aratrmalar kapsamnda Diyarbakrda görüülen gençlerde de ayrmclk, adaletsizlik duygusu çok ön planda. stanbul hariç Türkiyenin bats ile hemen hiçbir ilikileri yok, böyle bir istekleri de yok. Türkiyeye bir aidiyet duygusu ile bal deiller. Türkiye geneline hkim olan yaama biçimi ve yönetim anlay çou zaman yadrganyor, gençlerde dlanma ve aalanma duygusu yaratyor.
Hem Kürt, hem slmc kimlii yanstan gençlerde bir görü yelpazesi var, yumuaktan serte giden... Kürt kimliini öne çkaranlarda sertleme, örgüte yaknlkla dorudan alkal. slmclardaki sosyal yaplanma daha yatay ve çoul, sertlik bal olunan cemaate göre deiebiliyor.
stanbuldaki gençler genellikle mücadeleyi daha mikro ölçekte, kendi yaam alanlaryla snrlandryor. Diyarbakrdakiler içinse, mücadele makro ölçekte, corafi alan ve kimliksel balantlar olabildiince geniletiyorlar. Kürt kimliini öne çkaran gençler (Türkiye içinde veya Ortadoudaki) Kürt corafyasna aidiyet duyuyor, slmc olanlar ise slm corafyasna veya daha geni ve mulak bir tanmla ümmete.
Diyarbakrdaki gençler için siyaset hayatlarnn merkezinde, siyasetin gereklerini yerine getirerek kimliklerini pekitiriyorlar.
Kendine ait dünya istei
Aratrmaya göre, hemen hepsi ataerkil ve tutucu ailelerde yetiiyor. Bütün gençlerde aileden kopma ve onu ama istei var. Bamszlamak, kendi iradeleri ile hayatlarn planlamak, yeteneklerini gelitirmek istiyorlar. stanbuldaki aileler, Diyarbakrdakilere oranla daha korumac.
Kadnlar üzerindeki bask çok daha youn. Aratrmaya göre, kadnlar aileye meru bir tepki verebilmek için de siyasete yönelebiliyor ve göreceli olarak daha özgür bir ortama geçebiliyorlar. Kadnn siyasallamas, Kürt ve Alevi ailelerde çok daha yaygn.
Sosyal medya gençler için çok önemli, bireyselleme yönünde en etkili alanlardan biri. Burada çevre basks ve beklentisi olmadan tercih ettikleri mecralarda zaman geçirebiliyorlar.
Aratrmada Aleviler ile ilgili bir tespit ilgi çekici. Rapora göre, daha üst sosyal statüde olan Alevi ailelerde, inanç slmn dnda telakki edilerek, Alevilik daha siyasi bir yaklam olarak tanmlanabiliyor. Alt gelir gruplarnda ve mahalle yaamnda ise Alevilik slmn içinde kabul ediliyor ve böylece kültürel yönü ile ortaya çkyor. Aratrma, Kürt ve slmc kimliinde entegrasyon ile kimliin siyasallamas arasnda ters, Alevilerde ise dorusal bir ilikinin olduuna dair iaretlere dikkat çekiyor.
yi yaam koullar = yumuak kimlikleme
Aratrma sonuçlar, genelde daha iyi yaam koullarnn daha yumuak bir kimlikleme yarattn ortaya koyuyor. stanbulda gençler snfsal yükselmeyi, hayat koullarnn iyiletirilmesini istiyor. Oysa Diyarbakrda bir yükselme hevesinden çok, var olan sorunlara vurgu yaplyor. stanbuldaki gençler için çözüm daha bireysel olabilirken, Diyarbakrda daha toplumsal bir nitelik tayor.
Diyarbakrdaki her ey ideolojiye, siyasete balansa da gençlerin bireyselleme istekleri de çok fazla. Aratrmaya göre, seyahate gitmek, dil örenmek istiyorlar.
Ancak özellikle Diyarbakrdaki her ey ideolojiye, siyasete balansa da gençlerin bireyselleme istekleri de çok fazla. Aratrmaya göre, seyahate gitmek, dil örenmek istiyorlar.
Bireyselleme stanbulda daha kolay ama daha tehlikeli
stanbulda hangi görüten olursa olsun, bireysel araylar mümkün ve knanmyor ama Diyarbakrda hem Kürt hem slmc gençlik içinde siyasal örgütlenmeler, cemaatler çok egemen olduklar için bireysel araylar siyasetten ve kimlikten uzaklama olarak alglanyor.
Daha bireysellemi gözüken gençler, hangi siyasi kimlii benimserlerse benimsesinler, iddete daha mesafeli duruyor.
Kürt siyasi ortam tek bir örgüt tarafndan domine edildii için Kürt gençlerin önünde dikey ve hiyerarik bir örgütlenme var. Aratrmaya göre, slmc gençlerin karsnda geni bir siyaset ve örgütlenme yelpazesi mevcut. Belirli bir cemaate dahil olmu slamc gençler bir arayn sonucunda bireysel bir tutum alabiliyor.
Diyarbakrda bireyselleme daha zor ama olumlu sonuçlar daha net zira orada bireyselleme, sert siyasetten uzaklamak demek.
Ancak bireyselleme imknlarnn çok daha fazla olduu stanbulda, bu yolun sonunun nereye varacan kestirmek imknsz. Söz konusu gençlerin daha lml bir yöne veya çok daha radikal bir çizgiye yönelmesi de ihtimal dahilinde.
iddetin anlam herkes için farkl
Hemen hepsi için eylem önemli bir deneyim. Rapora göre, kimlikten bamsz olarak söz konusu gençler eylem arayndalar, eylem içinde kimlikleiyor, kiilik kazandklarna inanyorlar. Dolaysyla eylem onlar için bir bireyselleme ve özgürleme arac.
iddetin ise anlam ve ilevi hepsi için farkl. Aratrmaya göre, radikal görülere sempati duyabilen Kürt gençleri için iddet bir duygu boalmas, var olan ve devam ettii düünülen maduriyete kar bir varolu tepkisi. Alevi gençler içinse iddet bir vicdani sorumluluun uzants, kendi kimliinin masumiyetini kantlama ilevi olan bir yükümlülük. slmc gençler içinse iddet haksza ve zalime ders vermenin arac. Dier bir deyile iddet, aratrma kapsamnda görüülen Kürt kimliini öne çkaran gençler için daha ziyade psikolojik, Alevi gençleri için ideolojik, slamc gençler için ise siyasi bir ileve ve anlama sahip gözüküyor.
Bireyselleme, Diyarbakrda daha zor ama olumlu sonuçlar daha net zira orada bireyselleme, sert siyasetten uzaklamak demek. Ancak bireyselleme imknlarnn çok daha fazla olduu stanbulda, bu yolun sonunun nereye varacan kestirmek imknsz. Söz konusu gençlerin daha lml bir yöne veya çok daha radikal bir çizgiye yönelmesi de ihtimal dahilinde.
Diyarbakrda Kürt ve slmc siyasetlere yakn gençler iddete ilkesel olarak kar çkyorlar ama faydac bir onaylamadan da uzak deiller. Bu onaylama, gencin yakn hissettii siyasi çizgi ve onun neresinde durduu ile alkal.
Aratrmaya göre, Kürt kimliini siyaseten sahiplenen gençler, iddeti ilevselletiren bir faydacla daha yakn. Yine ayn kesimler için konu daha makro hale geldikçe ve corafi anlamda daha geni bir alan ilgilendirdikçe iddetin kabullenilmesi daha kolay oluyor. Yani Suriyede iddetin geçerlilii her iki kimlikteki gençlerce de kabul görüyor. Konu daha ideolojik bir zemine oturdukça iddet zihinlerde normalletiriliyor.
iddet konusunda görü ayrlklar da var. slmc gençlere göre, Türkiyede sivil siyaset esas olmal ve iddete ancak çaresiz kalndnda müracaat edilmeli. Kürt kimliini öne çkaran gençler ise iddeti Türkiyede de kenarda tutmak gerektii ve mücadelede meru görülebilecei kansnda.
Gençlerin siyasete müdhil olacaklar bir kamusal alan yaratlmal
Saha aratrmalarnn deerlendirme raporunu kaleme alan gazeteci ve PODEM kurucu üyesi Etyen Mahçupyann karar alclara önerileri de yer alyor raporda. Mahçupyana göre, önümüzdeki dönemde sosyal medyann gençler üzerindeki etkisi daha da artacak ve gençler kendilerini küresel ve bölgesel meseleler üzerinden tanmlamaya devam edecek. Hem gençlerin alglar hem de gidiat böyleyken, karar alclar gençlerin sorunlarn sorunu kimliksel deil, bölgesel olarak deerlendirmeli; artk genel geçer insan haklar, vatandalk haklar, vb. söylemler bu gençler için yeterli deil. Mahçupyan, gençlerin siyasete müdhil olabilecekleri ya da kendilerini müdhil hissedebilecekleri bir kamusal alann yaratlmas, buna yönelik araçlarn çeitlenmesi ve özgürlemesi gerektiine dikkat çekiyor.