ROMA mparatorluunun Hindistana kadar süren seferi srasnda fethettii ve hüküm sürdüü Diyarbakrda yaptrd, yaklak 2 bin yllk Roma Yolu ve Köprüsü ilgi bekliyor.
Diyarbakr-Elaz Karayolu yaknnda, kent merkezine 20 kilometre uzaklkta bulunan Roma mparatorluu döneminden kalma Roma Yolu ve Köprüsü tescilli bir tarihi yap olmasna ramen pek bilenmiyor.
TARH KÖPRÜ ONADIM STYOR
Tarihi köprü onarlrken, tonlarca arlndaki bazalt talardan yaplan yol ise kaybolmaya yüz tuttu. Yolun her iki tarafnda olduu belirtilen sütunlar zamanla yklrken, yol için döenen tonlarca arlndaki talar da yok olma tehlikesiyle kar karya. Sanat, edebiyat, tarih ve kültürel alanlarda Diyarbakrla ilgili çok sayda eseri bulunan aratrmac-yazar eyhmus Diken, bir piknik srasnda tesadüfen gördüü Roma Yolunun ve o dönemde yaptrlan köprünün koruma altna alnmas gerektiini söyledi. Roma mparatorluunun Hindistan seferi srasnda ele geçirdii ehirleri, balant yollaryla ekillendirdiini anlatan Diken, öyle konutu:
2 BN YILLIK ÖMRE SAHP
Roma mparatorluu fetihçi bir toplum. Avrupadan balayp Hindistana kadar 80 bin kilometre katetmiler. Kattetikleri yollar, fethettikleri ehirleri de balant yollaryla birbirine balamlar. Buras da o kadim Roma balant yollarndan biri. Roma kaytlarnda ehrin ad öyle geçer; kadim Amida ehrinin ya da imdiki adyla Diyarbakr, Diyarbekir, Amedin, Amidin balant yollarndan biri. ehre 20 kilometre uzaklkta, Elaz yolu üzeri sanda, unutulmaya yüz tutmu bir yol. Roma balant yolu buradan balayp, imdiki Diyarbakrn Dakap bölgesine kadar uzanp balanyor. Oradan da Mardinkapdan çktaki Ongözlü Köprü üzerinden devam ediyor. 3 yldr kaz yaplan Diyarbakr-Mardin osesisinin orta yerine denk düen Zerzevan Kalesi dediimiz 6nc yüzylda Roma Garnizonu olarak ilev gören, çok muhkem, hkim bir tepenin üzerine kadar uzanyor. Oradan devam ederek Mardin ehrinden geçiyor. Mardini geçtikten sonra da Mardin-Nusaybin arasnda olan yine Romann kadim ehirlerinden olan Daraya kadar uzanyor. Böylesi kadim bir yol güzerghndan sözediyoruz.
ROMA YOLU AYRI, PEK YOLU AYRI
Tarih Surlar, Suriçi ve Hevsel Bahçelerinin UNESCO Dünya Miras Listesine eklendiini hatrlatan eyhmus Diken, Roma Yolunun da bu listeye eklenmesi gerektiini söyledi. Diken, yolun, Marco Polonun seyahatlerinde de skça bahsedilen pek Yolu olarak bir dönem kullanlm olabileceini ancak Roma Yolunun pek Yolundan ayr tutulmas gerektiini kaydetti. eyhmus Diken, pek Yolu çok daha farkl bir mantktr. çine kadar uzanan, Marco Polonun seyahatlerinde ad geçen, baka tarihi kaytlarda da ad geçen bir yoldur. Ama Roma Yolunu, o yol ile ayn kategoride bir tutmamak lazm. Biliyorsunuz Roma toplumu asker bir toplumdur. Fethettii meknlar ana meknna, yani Romaya balant yollar ile ekillendiren bir mantktr. Bunu o kategori içerisinde deerlendirmek lazm. Buras da pek Yolu olarak kullanlm olabilir ama ayr tutmak lazm dedi.
KÖPRÜ ANTK YOL LE KENTE BALANIYOR
Karaköprü olarak da bilinen Roma Köprüsünün onarmnda görev alan Dicle Üniversitesi Mimarlk Fakültesi Öretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Fatma Meral Halifeolu ise köprünün talardan yaplma antik yol ile kente balandn belirtti. Yrd. Doç. Dr. Halifeolu, unlar kaydetti:
Ergani yolunun sandaki eski Eil yolu üzerindeki Karaköprü, Devegeçidi suyu üzerinde yer almaktadr. Antik bir yolla Diyarbakra balanan alt gözlü köprünün ana yapm malzemesi bazalttr. Köprülerin mimari özellikleri incelendiinde çok sayda snflandrma yapmak mümkündür. Tarihi Diyarbakr köprüleri üzerinde yer ald suyun genilik ve derinliinin etkiledii biçimselliklerine göre incelendiinde, çok gözlü ve tek ana gözlü köprüler olarak snflandrlabilir. Karaköprü de bazalt tandan ina edilmitir. Karasu köprüsü olarak da bilinen köprü üzerinde yapm yln, yaptrann veren bir yazt bulunmamaktadr. Sultan 4üncü Murad Köprüsü adyla anlan yapnn bir Osmanl Dönemi eseri olduu belirtilse de sanat tarihi uzman Prof. Dr. Hakk Acun ise köprüde yapt incelemede kemer biçimlerine dayanarak yapnn bir Roma Dönemi eseri olduunu söylemektedir. Bazalt tan hkim olduu yapnn uzunluu 94, genilii 7 metredir. Köprünün memba tarafndaki selyaranlar üçgen gövdeli ve külahldr. Ancak günümüze selyarana tam olarak ulaan yoktur. Alt gözden oluan köprünün kemerleri yarm daire formundadr. Memba yüzünün en sandaki kemer dierlerine göre daha küçük yaplmtr, Özgün üst döemesinin büyük bölümü günümüze ulaan köprü, güneyden antik bir yolla kent merkezine balanmaktadr.