çevre ve ehircilik Bakan Yardmcs Prof. Dr. Mehmet Emin Birpnar, ison dönemde etkisi çok ciddi hissedilen küresel iklim deiikliiyle ilgili çarpc veriler ve uyarlara yer verdii bir makale yaymlad. Gelinen noktada tamir edilemez sorunlarn giderek arttna dikkati çeken Prof. Dr. Birpnar makalesinde, insann doa üzerinde hakimiyetinin, geri döndürülemez zararlara yol açtn kaydetti.
BEKLENEN ETKLER TÜYLER ÜRPETC
1,5 yldr dünya gündemini megul eden Covid-19 salgn, iklim, su ve gda krizleri gibi felaketlerin de bu durumun doal sonucu olduunu vurgulayan Prof. Dr. Birpnar, bunlar arasnda yer alan en tehlikeli sorunun ise iklim deiiklii olduunu vurgulad. Makalesinde Hükümetleraras klim Deiiklii Paneli (IPCC) raporundan sonuçlara yer veren Prof. Dr. Birpnar, iklim deiikliinin beklenen etkilerinin tüyler ürpertici nitelikte olduunu söyledi.
2050DE NET SIFIR EMSYON DEERNE ULAILMALI
IPCCnin VI. Deerlendirme Raporunu ubat 2022de paylaaca bilgisini verdiini, nihai rapor için bu tarihin geç olduunu belirten Prof. Dr. Birpnar, Paris Anlamas ile hedeflenen 2050 ylna kadar küresel scaklk artnn art 2 derecenin altnda, hatta mümkün olmas halinde art 1.5 derecede tutulmas için 2030 ylna kadar küresel sera gaz emisyonlarnn en az yüzde 45 orannda azaltlmas, 2050 ylnda ise net sfr emisyon deerine ulalmas gerekiyor dedi.
EN KÖTÜ HALA GELMED
Taslak raporun, iklim deiikliinin dünyay nasl alt üst ettiine dair en kapsaml rapor nitelii tadn kaydeden Prof. Dr. Birpnar, yaklak 4 bin sayfadan oluan çalmada dikkat çeken hususun, en kötünün hala gelmediine dair vurgu olduunu söyledi.
ORMAN VE OKYANUSLARI LEVSZ KILIYOR
Raporda, tehlike arz eden eik deerlerin öngörülenden daha yakn olduunun da belirtildiine iaret eden Prof. Dr. Birpnar, taslak raporun, iklim deiikliinin gelecek kuaklar çok daha ar etkileyeceini gösterdiini vurgulad. Küresel snmaya en az neden olan uluslarn iklim deiikliinden en çok etkilendiinin gözler önüne serildiini dile getiren Prof. Dr. Birpnar, raporda sera gaz salmlarnn sürekli art göstermesinin, orman ve okyanus gibi yutak alanlar ilevsiz kldn da söyledi.
SICAKLIK ARTII ARTI 3 DERECEYE DORU GDYOR
Rapora göre küresel scaklk artnn, sanayi öncesi döneme kyasla +1.1 derece aldn belirten Prof. Dr. Birpnar, Paris Anlamas ile 2050 ylna kadar küresel scaklk artnn, sanayi öncesi döneme oranla +2 ve mümkünse +1.5 derece olarak belirlendiini, ancak taslak rapora göre u andaki trend çerçevesinde en iyi ihtimalle küresel scaklk artnn +3 dereceye doru gittiinin vurgulandn açklad.
GER DÖNDÜRÜLEMEZ SONUçLARA DORU
Art 1.5 derecenin üzerinde bile devam eden sürekli snmann ileri derecede ciddi, yüzyllarca süren ve baz durumlarda geri döndürülemez sonuçlar dourabileceinin vurgulandn anlatan Prof. Dr. Birpnar, 2026 ylna kadar yüzde 40 ihtimal dahilinde, sanayi öncesi döneme kyasla +1.5 derece eik deerin en az herhangi bir ylda geçilebilecei öngörüsünün de raporda yer aldn söyledi.
DOMNO ETKS
Artan küresel scakln belli bir deere ulamas halinde domino etkisiyle birçok etki oluturabilecei vurgusunun da oldukça dikkat çekici olduunu belirten Prof. Dr. Birpnar, Örnein kutuplardaki donmu topraklar çözülebilir. Bu esnada son derece etkili bir sera gaz olan metan salm yapar. Bu da küresel scaklklar daha da artrabilecek bir unsur. Yine karadaki buzullarn erimesi de karbon emisyonlar hzla düürülse dahi geri döndürülemez bir etki. Sonuçta deniz suyu seviyesinde yükselmeye yol açar. Yine Amazon yamur ormanlarnn ani bir deiimle savana dönümesi ki birçok bilim insan tarafndan düük deerdeki scaklk artnn da bunu hzla tetikleyebilecei belirtiliyor dedi.
SU VE GIDA KRZLER DERNLEECEK
klim krizinin etkileriyle gda destei sunulan Orta Amerika ve Afrikada yaayan yaklak 166 milyon nüfusun önümüzdeki 30 ylda katlanarak artaca bilgisine yer verildiini açklayan Prof. Dr. Birpnar, 2050 ylna kadar on milyonlarca ilave insann kronik açlk ile kar karya kalaca, eitsizliin giderek derinlemesi halinde ise sadece 10 yl içerisinde 130 milyon kiinin daha ar yoksulluk yaayaca ifade ediliyor. 2050 ylna kadar dünya genelinde 8 ila 80 milyon kiinin daha açlk riskiyle kar karya kalmas bekleniyor. Büyük bir sorun olan ve yetersiz beslenmenin yol açt bodurluk kervanna ne yazk ki 1,4 milyon ilave Afrikal çocuun daha dahil olaca deerlendirmeler arasnda diye konutu.
350 MLYON K DAHA SU KITLIINA MARUZ KALACAK
Scaklk artnn tetikledii dier bir sorunun da kuraklk olduunu belirten Prof. Dr. Birpnar, Küresel scaklk artnn +1,5 derece olmas halinde kentsel alanlarda yaayan 350 milyon kiinin daha kuraklk nedeniyle su ktlna maruz kalaca deerlendiriliyor. Söz konusu artn +1,5 yerine +2 derece olmas, dier bir ifade ile yarm derecelik art halinde ise kentsel alanlarda kuraklktan etkilenecek nüfusun 60 milyon artla 410 milyona çkmas beklenirken, scakln tetikledii s dalgalarna maruz kalacak kii saysnn da 420 milyon artmas bekleniyor ifadelerini kulland.
Rapora göre iklim deiikliiyle gda üretiminin de olumsuz etkilendiini kaydeden Prof. Dr. Birpnar, son 30 ylda mahsul üretiminde yüzde 4-10 aras, balk popülasyonunda ciddi bir azalma olutuuna dair bulgulara yer verildiini dile getirdi.
BUZUL ERMES VE TOPRAK çÖZÜLMES
Raporun üzerinde durduu dier bir hususun da geri dönülemez etkilerin olutuu eiklerden biri olan buzullarn erimesi olduuna dikkat çeken Prof. Dr. Birpnar, makalesinde u tehlikelere dikkat çekti:
Son 40 ylda Arktik Denizi yaz deniz buzlarnn yüzde 25 azald belirtiliyor. 2 milyon kilometrekarelik alan kaplayan bu buzul tabakasna ait alan ülkemiz yüzölçümünün yaklak 3 kat kadar. +2 derecelik scaklk art halinde Grönland ve Bat Antarktika üzerindeki buzullarn da erimesi öngörülüyor, ki bu deer okyanuslarn en az 13 metre yükselmesi anlam tayor. Bu durum birçok ülkenin sulara gömülmesi anlamn tayor. Dier bir dönüm noktas ise Sibiryadaki donmu topraklarn çözülmesi. Bu durumun gerçeklemesi halinde donmu alanlarda hapsedilen milyarlarca ton karbon atmosfere salnarak, küresel snmann daha da artmasna yol açacak. Deniz suyu scaklnda da ciddi artlarn yaandna deinilen raporda, 1925 ylndan bu yana denizel s dalgalar yüzde 34 artarken, yüzde 17 orannda da daha uzun sürdüüne dikkat çekiliyor. Taslaa göre daha yakn bir gelecekte aralarnda Akdeniz, Güneydou Asya, Orta çin, Dou Brezilya ile ky eritleri gibi alanlarda e zamanl kuraklk, s dalgalar, frtnalar, orman yangnlar, seller gibi çoklu iklim felaketiyle karlamas bekleniyor.
CANLI TÜRLERNN EN AZ YÜZDE 54Ü YOK OLACAK
Rapordan balklar sunan Prof. Dr. Birpnar, iklim deiikliinin türleri çok daha hzl yok ettiini, insan ça öncesine göre bin kat daha hzl olduunu belirtti. Scaklk artnn +2-3 derede olmas halinde ise kara ve deniz canl türlerinin en az yüzde 54ünün bu yüzylda yok olmasnn kuvvetle muhtemel olduunu kaydeden Prof. Dr. Birpnar, deniz seviyesinin yükselmesiyle Akdenizde yeil deniz kaplumbaalarnn yüzde 59unun, caretta carettalarn ise yüzde 67sinin yok olma riski olduunu vurgulad.
SALGIN HASTALIKLAR TEHLKES
Prof. Dr. Birpnar, iklim deiikliinin bulac hastalklar daha da artraca öngörülen raporda, 2050 itibaryla dünya nüfusunun yarsnn sar humma ve zika virüsü gibi vektör tabanl hastalk riski altnda olaca uyarlar bulunduunu da anlatt.
EN AZ 30 GÜN ÖLÜMCÜL SICAKLAR GELYOR
Artan küresel scaklklarn birçok doal sistemin dengesini bozduunu da belirten Prof. Dr. Birpnar, öyle devam etti:
Scaklk artnn dier bir etkisi ise scak hava dalgalar. Artn 2 dereceye çkmas halinde 420 milyon ilave kiinin daha scak hava dalgalarna maruz kalmas bekleniyor. Bununla birlikte milyonlarca Sahraalt Afrika ve Güney Asya ehir sakininin 2080 ylna kadar ylda en az 30 gün ölümcül scaa maruz kalaca ifade ediliyor. 2100 ylna doru baz yerlerde yllk bazda 250 i günü kaybnn yaanmas yer verilen tahminler arasnda bulunuyor.
DÜNYAMIZ BÜYÜK TEHDT ALTINDA
Dünyann büyük tehdit altnda olduunu belirten Prof. Dr. Birpnar, u önerilerde bulundu:
Halihazrda hayatmz snrlayan salgna çare olacak alar gelitirdik. Ancak iklim deiikliinin bir as yok. Üstelik her an yan bamzda bekleyen bu tehdit öyle bir raddeye gelmi durumdaki, ksa vadeli çözümlerin etki yapmayaca aikar. Ancak çözümsüz bir durum da yok. çözüm için dönüüm ve deiim gerekli. Düük karbon ve su ayak izine sahip yeni yaam tarzlar, i modellerine, tüketim ve üretim alkanlklarna geçi gerekiyor. Bitkisel kaynakl beslenme geçii gibi, ki 2050 ylna kadar gda bazl emisyonlarn yüzde 70 azalmas anlamn tar. Etkili çözüm için her seviyede, her ölçekte alkanlklarn, süreçlerin deitirilmesi lazm. Bireyler, toplumlar, i dünyas, kurumlar ve hükümetler seviyesinde. Dolaysyla yaam ve tüketim tarzlarmz yeniden tanmlamamz gerekiyor.