Kapsam zaman zaman daraltlsa da yasan sürdüü mahallelere gidemeyen Surlular, yeni yla da evden uzakta giriyor.
Diyarbakrn merkez Sur lçesi Kaymakamlnn resmi internet sitesinden 11 Aralk 2015 Cuma günü yaynlanan bir duyuru saat 16.00dan itibaren ilçede sokaa çkma yasa ilan edildiini belirtiyordu. Surda oturanlarn çou sessiz sedasz srtladklar denkleriyle ilçeyi terk ettiler. Geride kalanlarn ümidi, yasan bir süre sonra kaldrlaca yönündeydi. Aradan bir yl geçti. lçenin alt mahallesindeki yasak kararnn kapsam zaman zaman daraltlarak baz sokaklar açlsa da, surlarn çevreledii ilçenin dört mahallesine girilemiyor. çatmalardan hasar gören kimi evler yeniden yaplmak üzere ykld, kalanlar da sralarn bekliyor.
Diyarbakrn Sur ilçesini terk edenlerin çou, önce yaknlarnn yanna sndlar, sonra Balar ve ehitlik ilçelerinde bulabildikleri evlere yerletiler.
Körpe bebeklerimi alp kaçtm
Sevda Kaplan onlardan biri. lçede çatmalar baladnda yedi çocuunun en küçükleri Hüsnanur ve Berat alarak kaçm. Baba Fikri Kaplan ise, dier çocuklarla geride kalm.
Mahalleye dardan tanmadmz gençler geldi. Herkesi korkuttular. Hendek kazmaya baladlar. Pek çok kii o zaman kaçp gitti. Bizim gidecek yerimiz yok. Kocam müzisyen, mahalle aralarndaki düünlerde davul, zurna çalyor. Evimiz de ,ekmeimizi kazandmz yer de Sur. Eimi zorladm gitmek için. Sonra çatmalar balad. En küçük çocuklarm Hüsnanur ve Berat daha körpe. Baktm kocam gitmeye gönüllü deil, kzarak alp körpelerimi çktm. Gidecek hiçbir yerim yok. Ne yaparm, ne ederim diye düünerek Balara kadar geldim. Hava souktu, çok üümütük, çocuklarn yüzleri kpkrmzyd. Ykk bir evin harabesinin içine girip oturdum. Ate yakmak için çal, çrp aradm ama bulamadm bir ey. Mahalleden birkaç kii durumumuza acd. Oralarda bo bir ev varm, aralarnda para toplayp kiraladlar. Eve girdim ama altma sereceim bir kilim bile yoktu.
Aklm Surda
Sevda Kaplana ev bulan mahalleli eski kilim, yatak yorganlarn da tam. çocuklarna süt kaynatp getirmiler. Ancak, onun akl yasan geldii Surdaki evinde ve çocuklarnda kalm.
Biraz öteberiyle evin bir odasna yerletim. Surdaki patlamalarn sesi bize kadar geliyordu. Sürekli aryordum evi. Eim ve çocuklarmla konuuyordum. Eim evden çktklarnda evin talan edileceinden korkuyordu. Elektrikler kesilmi, sular kesilmi, yiyecek bir eyleri yok. Banyo kazannn içerisinde kalan suyu içmiler. On gün kadar onlar Surda, ben Balarda kaldm. Yasaa ara verilmiti. Bir pikap tutup Sura gittim. Eyalarmz ve çocuklarmz alp gelecektim. Ama PKKllar izin vermediler. Eyalarmz alamayacamz ama bizim çkabileceimizi söylediler. Kalsak eyalar bir yana biz de ölecektik. çaresiz çocuklarla ve eimle Surdan çkp Balarda mahallelinin tuttuu eve geri döndük.
Zor hayat
Burada yoksulluk içindeyiz. Bir çocuum engelli. Devletin verdii bin lira kira yardm ve komularla, hayr kurulularnn yaptklar yardmlarla geçiniyoruz. nann yedi çocua para yetimiyor ve bazen aç yatyoruz. Psikolojimiz bozuk ve ne olacamz bilmiyoruz. Eim çalamyor, artk kimse mutlu deil ve mahalle düünleri yaplmyor. Baka iten de anlamyor. Anlasa da i yok zaten. Benim tek dileim, bir gün Surun kaplarnn bize açlmas. Yoksa hayatmz zor ve gittikçe de zorlaacak.
Hem yürüdük hem aladk
Surdan çkmak zorunda kalanlarn kolay hayatlar yok. Dara dütüümüzde tandk dostlarmz diyen ev hanm F.A. akrabalar yüzünden çok gözya döktüünü söylüyor.
Sekiz çocuum var ve alts kz. Birinin ei cezaevinde. Erkek çocuklarm i bulamyor. naat içisi olan eim çalt inaattan dütüü için engelli. Biz bakyoruz. Bir yldr yürüme mesafesindeki evimizden uzaktayz. Kimse evinden olmak istemez. Biz olduk. Tek bir mendil alamadan çkmak zorunda kaldk. Gidecek yerimiz yoktu, o nedenle eltime gittik. Bizi bir hafta idare etti. Bir haftadan sonra bizi evinde istemediini ima etti. Eimle 500 Evlerden ki, yaklak on kilometredir ehir merkezine, hem yürüdük hem aladk. çok armza gitti. Anladk ki, bir bamzlayz dünyada. Eim kahrndan günlerce hasta yatt.
Bizim mahalleye sokmadk
Surda olaylarn balad günlerde hendek kazanlar sokaklarna sokmadklarn anlatan F.A. evlerinden ayrldklar günleri öyle anlatyor.
Mahallede dedikodu balamt, dardan gelenler çukur kazp çatacaklar diye. Herkes huzursuzdu. Bir gün bizim de oturduumuz Cemal Ylmaz mahallesine geldiler. Hendek açp, barikat kuracaklarn söylediler. Mahalleli toplandk ve evimizin önünü kazdrmayacamz söyledik. Tehdit ederek gittiler. Ama gelmediler. Bizim olduumuz tarafta çok çatma olmad, sesleri iitiyorduk ama. Sonra yasak geldi, bir hafta bamz çkaramadk. Evde hamur yourup tavada piiriyordum. Onu yiyorduk. Herkes korkusundan birer birer mahalleyi terk etti. Baktk olmayacak, biz de çktk. Eltimin evinde bir hafta kaldk. Sonra kapda kalnca çkp yer aramaya baladk.
Un çuvallarn yorgan yaptk
F.A., hiç tanmadklar insanlardan yardm gördükleri gibi, Sur dnda geçirdikleri bir ylda vefaszlkla da kar karya kaldklarn anlatyor:
Bir ev bulduk. Gecekondu ve rutubetli bir yer. Evin ederinin üç katn istediler. Surdan geldiimizi, imknmzn olmadn söyledik,ama nafile. Tuttuk mecburen. çplak, souk yer ve hiç eyamz yok. Erkek kardeim gelip halimizi gördü, bacm burada kalamazsnz diyerek bizi evine götürdü. Saolsun, bir ay hiç gönlünü dar etmedi. Sonra, imdi oturduumuz evi bulduk. Hiç eyamz yok, iki battaniye bir kilim. çocuklar frndan un çuval bulup getirdiler. Battaniyeleri yere serdik. Rulo yaptmz kilimi yastk yaptk, çuvallar da üzerimize örttük. Betonun souuyla tir tir titreyerek uyumaya çaltk. Sonra yardm kurulularndan ve baz yüce gönüllü tandklardan yardm geldi. Bir soba kurduk ve tüm günümüz ite bu sobann etrafnda geçiyor. Akrabalarn köyden gönderdikleri palamutlar sobann üzerinde piirip çay kaynatmak ise tek elencemiz.
Evime bakp bakp alyorum
F.A.nn Cemal Ylmaz mahallesindeki evi, Eski Diyarbakr evi diye tabir edilen ta ev. Hasar görse de henüz yklmam. Yklp yklmayacan da bilmiyor. Zaman zaman evini gören ve yasak kapsamnda olmayan mahallelerdeki yüksek binalara çkp evine baktn anlatyor.
Hl yerinde evim. çkyorum yüksek binaya ve evime bakyorum. Biliyor musun, ben Diyarbakr dnda hiçbir yer görmedim. Evimin, mahallemin dna ise pek az çktm. Orada dodum, orada büyüdüm ve her eyi orada gördüm. Günün birinde evine dönüyorsun demelerini bekliyorum.
Kalbimiz Surda kald
Terk etmek zorunda kald Sur ile ilgili yitirdiklerini, biz çktk ama kalbimiz Surda kald diye tarif eden E.M. evli ve iki çocuk babas. Geçirdii bir yln hayatnn en zor yl olduunu söyleyen E.M., Surdan çkanlarn kalbinin, tatan dar sokaklar hiçbir zaman terk etmeyeceini anlatyor.
Hiçbirimiz çkmak istemezdik ama baka ans brakmadlar bizlere. Mahallede sürekli fsr fsr konuurlard. Benim de kulama çalnd, dadan birilerinin gelecei ve Surun sava alanna dönecei. Ama ihtimal vermedik dorusu. Sonra geldiklerini duyduk. Saylar 200 kadard. Silahlarla rahat rahat dolarlard. rnak, Lice ve Tunceliden geldiklerini söylediler. nsanlara özgürlük getireceklerini, kendilerine yardmc olmamz istediler. Ama, bize ykm ve felaketten baka bir ey getirmediler.
Her evden bir kii
Mahalleye gelen PKKllarn, her evden bir kiinin kendilerine katlmasnn zorunlu olduunu söylediklerini anlatan E.M. daha çatmalar balamadan ilçeden çktklarn anlatyor:
Mahallede uyuturucu ve hrszlk ile uraan serserilerin tamam bunlarn safna geçti. Mesleklerini daha rahat yapacaklard böylelikle. Babam, bize gelir ve çocuklarmdan birini de isterler, onlar gelmeden biz gidelim diyerek eyalar toplamaya balad. Sadece bir odamzdaki eyalar braktk. çkp Gazilerde bir eve yerletik. Ben eyalarmz çalnmasn diye geride kaldm. Eve gidip gelirken hendeklerin banda bekleyen yüzleri kapal gençler bana ses çkarmyorlard. Bizim mahallenin gençleri olduunu anlyordum. Bunlardan biri ile konutuk bir gün. Bana günlük 50 lira aldklarn söyledi. Evimiz iki katlyd, alt katmz delerek yapndaki evlere tünel açtlar. çatmalar da balaynca daha fazla kalamayacam anladm. çkp gittim ben de.
Anlarmz çaldlar
Sur ile ilgili kayplarn anlatrken, anlarmz çaldlar diyor E.M. Tüm hayatnn geçtii Surdan uzak kalmasnn kendisini derinden etkilediini söylüyor.
Anlarmz, arkadalarmz, paylamlarmz hep Surda kald. Dar sokaklarda akama doru herkes kapnn önüne oturur sohbet ederdi. Sende fazla olan verip, eksik olan aldn bir yerdi oras. çkp gittik. Allaha ükür ki babam içi ve devlet bana 7-8 ay olsa da i verdi. Geçinebildik. Nereden braksalar beni, yolum Sura çkyor. Kopamyorum oradan. Ne evimiz ne de mahallemiz kald, ama ümidim var. Günün birinde geri dönme imkn olur, ancak biliyorum ki ,anlarmz yitirdik ve bir daha yaatamayacaz. Benim en büyük kaybm bu ve telafisi yok.
Diyarbakrn Sur ilçesinden resmi olmayan verilere göre, yaklak 60 bin kii çatma, hendekler, barikatlar ve patlayclar nedeniyle göç etti. Göç edenlerin çou gelir düzeyi en düük ailelerdi ve uzaa gidecek imkandan yoksundular. imdi kentin çevresindeki gecekondu mahallelerinde yayorlar. Tamamnn ortak düüncesi, bir zamanlar kalplerinin att Sura dönebilmek. (Kadir Konuksever/ Aljazeera)