Türkiye Barolar Birlii nsan Haklar Merkezi Yürütme Kurulu üyesi Avukat Hikmet Delebe, Tarm Reform Yasas ve Toplulatrma bata olmak üzere arazilerle ilgili yanl uygulamalarn bölgede büyük aclara neden olduunu ifade etti.
Türkiye verimli tarm arazileri ile dünyada tarm, gda ve hayvanclk ile ön plana çkm ülkeler arasnda yer alyor. Türkiyenin karasal büyüklüünün yaklak yüzde 30,8ini tarm alanlar oluturuyor.
Türkiyenin tarm arazilerinin fazla olmas nüfusun beslenmesine, milli gelire ve istihdama, sanayi sektörünün ham madde ihtiyacann karlanmasna ve ihracata dorudan ve dolayl katkda bulunuyor.
Sanayiye dayal ekonominin gelimedii ve feodal sisteminin eemen olduu Güneydou ve Dou Anadolu Bölgesinde toprak; gücü, eemenlii, otoriteyi temsil ediyor. Bu nedenle bölgemizde topraa ve araziye biçilen rol son derece önem arz ediyor.
Bölgemizde arazi anlamazlklarndan dolay çkan kavgalarda her yl onlarca insan, hayatn kaybediyor. Arazi anlamazlklarndan dolay yaanan ölümlerin ardndan ise ard arkas kesilmeyen bazen onlarca yl süren kan davalar yaanyor.
Devletin arazi anlamazlklarn önlemede çaresiz kalmas, uygulam olduu yanl uygulama ve politikalar, arazi sorununu bir kangrene dönütürüyor.
Barolar Birlii nsan Haklar Merkezi Yönetim Kurulu Üyesi Avukat Hikmet Delebe, Toprak Koruma Kanunu, arazi iadeleri, ortak meralar, arazi toplulatrma ve toprak reformu ile ilgili açklamalarda bulundu.
ARAZ DEMEK AYNI ZAMANDA VERM, KAZANç VE OTORTE DEMEKTR
Bölgemizde topraa biçilen rolün çok önemli olduunu vurgulayan Delebe, Orta Dou corafyasnda yayoruz. Orta Dou corafyasnda araziye, topraa biçilen rol son derece önemlidir. Özellikle bizim bölgemizde arazisi, topra çok olan insanlar; feodal ve ekonomik olarak siyaset alannda güçlü bir noktadadr. çünkü arazi demek ayn zamanda verim, kazanç ve otorite demektir. Bu bakmdan genelde bütün Orta Douda özelde ise bölgemizde, Diyarbakrda anlurfada topraa, araziye biçilen rol son derece önemlidir. Yllardan beri insanlar arazi için kan döktüler, bedel ödediler, ve müebbet hapis yatanlar oldu. Burada pek çok sorunun kaynan da elbette arazi oluturur; fakat yine bizim bölgenin üzerinde olmak üzere gelitirilen baz politikalar da insanlar arasndaki dümanca tutumu maalesef artryor. eklinde konutu.
ARAZ ADELER CDD ANLAMDA SIKINTI OLUTURUYOR
Arazi iadelerinde yaanan sorunlara deinen Delebe, Arazi iadelerinde; kii devletten kiralad, izinle, ruhsatla üzerine yap kurduu ve yllarca kulland araziden bir anda çkarlmak isteniyor. Bir bakyorsunuz bir grup hem Urfa-Diyarbakr hem Ankara ayanda baz dosyalar oluturmutur. Netice itibariyle o iade edilen arazilerin tapularn alm ve oradaki mukimleri, zilyetleri çkarmak suretiyle ciddi anlamda sknt oluturmaktadr. Burada devlet aygtnn da elbette çok mesuliyetleri mevcuttur. Mesela öteden beri siyaset kurumunda ayn zamanda arazisi olan insanlar da öne çkmtr. Nerede feodalite yönünden güçlü bir insan varsa siyaset kurumuna girmi çeitli vaatlerde, tekliflerde bulunmutur. ifadelerini kulland.
ARAZLERN BELL BR ORANIN ALTINDA KÜçÜLTÜLEMEMES SORUNLARA NEDEN OLUYOR
Toprak Koruma Kanunu ile belli bir dönüm arazinin bölünmesinin mümkün olmadn ifade eden Delebe, Kanunlar bölük börçük arazi istemiyor. Beli bir dönümün altndaki arazilerin bölünmesi; yasal olarak olanakl deildir; çünkü Toprak Koruma Kanunu vardr. Buradaki mant köyden kente olan göçü azaltmaktr. Bir toprak eer çok fazla parçalara bölünürse aile küçük parçalar üzerinden geçimini salayamaz. Bu bakmdan yasada geçiyor; belli bir miktarn altndaki arazinin bölünmesi mümkün deildir. Bu durum u sorunlara yol açyor; tapuyu bir kiide braknca ayn zamanda dier kiinin hissedar olarak orda kalmasna olanak tanyorsunuz. Tapular müstakil hale gelmedikten, bölünemedikten sonra insanlar müterek olarak kalmaya, çaltrmaya ve çiftçilik yaptrmaya zorluyorsunuz. Böyle bir durumda da insanlar kendi aralarnda sknt yaadklar zaman, bu durum ailelere de bölgeye de yansyor. Dolaysyla yasal skntlar mevcut oluyor. Arazilerin belli bir orann altnda küçültülememesi bu tür sorunlarn kaynanda yer alyor. diye konutu.
TARIM REFORM YASASI YENDEN DZAYN EDLMELDR
Tarm reformu ile siyaset kurumunda güçlü olanlarn arazilerin büyük ksmn ele geçirdiklerini vurgulayan Delebe, Tarm reformuyla arazilerin datld dönemlerde devletle iç içe olan, hükümetle yakn ba içerisinde bulunan ve siyaset kurumunda da güçlü olan insanlar, arazilerin büyük bir ksmn elde etmitir. Öyle ya da böyle arazileri üzerlerine tapulatrmlardr. Bir köyde onlarca çiftçi aile var, kendileri emekçi olduu, reel sektöre ciddi katklar olduu halde hiçbir arazileri yoktur. Yllardan beri ayn köyde oturan insanlarn çounda bir dönüm arazi bile yokken metropellerde yaayan feodal ailelerin ise binlerce dönüm arazileri vardr. Geçmite yaplan bu hatalar bugünkü skntlarn temelini oluturuyor. Bana göre Tarm Reform Yasasnn yeniden dizayn edilmesi, ailelerin ekonomik durumu dikkate alnarak adil bir ölçüde, paylamnn yaplmas gerekiyor. dedi.
TOPLULATIRMAYI HALE LE ALAN FRMALAR MASA BAINDA SONUCA GTMEYE çALIIYOR
Dönemin Tarm Bakan Mehmet Mehdi Eker tarafndan, Özellikle Güneydou bölgesinde balatlan arazi toplulatrmada yllar yldr önemli skntlar yaandn belirten Delebe, Arazi Toplulatrmas bölük pörçük nitelik tayan arazilerin, arazi sahiplerinin rzas alndktan sonra yeniden birletirilmesidir. Bu konuyla ilgili yasada devletin, arazi toplulatrmasnda yüzde 10 pay alma hakk var. Bu da yol yapma, kanal açma suretiyle belli bir oranda vatandan mülkiyeti devlete geçebiliyor. Devam eden toplulatrmada önemli skntlar yaanyor. Ben buna bizatihi ahidim, hatta açtm davalar oldu. Bölgesel olarak iptal ettirdiimiz toplulatrma kararlar da oldu. Normalde bu toplulatrmay ihaleyi alan firmalar yürütüyor. Firmalar kanun çerçevesinde maliklerin rzasn alp onlarn taleplerini dikkate almadan masa banda yapt çalmalarla bir sonuca gitmeye çalyorlar. ifadelerini kulland.
BRçOK TOPLULATIRMA KARARI ESASTAN VE USULDEN PTAL EDLD
Toplulatrma kararlarnda tebligatlarn usulune uygun olarak yaplmadn belirten Delebe, Tebligatlar, usulune uygun yaplmyor. Örnein kii ehir merkezinde yayor; ama köyde arazisi var. Toplulatrma karar bakyorsun ahsn ehirdeki adresine gelmiyor; fakat oradaki asklardan ve yaplan çalmalardan vatandan haberi olmuyor. Vatanda itiraz edemiyor; çünkü itiraz süresi bitiyor. Talepte bulunamyor; çünkü bilgisi yok. Bu bakmdan tapu sahibi kii eer köyde oturmuyorsa kendisine usulune uygun tebligat yaplmyor, muhtarn evide yaplan tebligatlar geçerli saylyor. Muhtarn da ehirde oturan arazi sahibi ile balants yoksa bilgi paylam yaplamyor. Bundan dolay da önemli skntlar ortaya çkt. Toplulatrma karar esastan ve usulden iptal edildi. Yasaya göre deitirilmesi gereken arazilerin snf olarak birbirine yakn olmas gerekiyor. Kültür niteliinde araziniz varsa üçünçü snf bir tarm arazisi ile deiikliin yaplmamas gerekir. Oradaki planlamann bu ölçütler dikkate alnarak yaplmas gerekirken ihale alan firmalar, i bir an önce bitsin diye snf fark bile gözetmeden arazileri birletirerek toplulatrabiliyor. Sonrasnda bu durumlar mahkemeye intikal ettii zaman uzun süren yarglama sürecinden sonra bölgesel olarak toplulatrma kararlar iptal ediliyor. diye konutu.
MERA ÖZEL MÜLKYETE KONU EDLEMEZ
Köyler arasnda ortak kullanlan meralarn ölümlü kavgalara neden olduunu vurgulayan Delebe, Mera; devletin hüküm ve tasarrufu altnda olan ve bütün köylerin kullanmna açk olan alanlar demektir. Tanmaz olarak bir mera özel mülkiyete konu edilemez. Devlet onu bakasna satamaz. Bir kii ben araziyi kullandm, üzerine aaç diktim, ev yaptm, ben burann tapusunu istiyorum diyerek dava açamaz. Dava açmas halinde de davas ret olur. Mera özel mükiyete konu edilemeyecek, devletin hüküm ve tasarrufu altnda olan ayn zamanda da vatandan kullanmna açk olan alanlardr. Meralarla ilgili bizim bölgemizde öteden beri skntlar var. Bir köy bir mera üzerinde hak talep ederken öteki köy ben hayvanlarm otlatamyorum, meray kullanamyorum diye itiraz ediyor. Maalesef meralarn snr çizilememitir. Bundan dolay her köy, kendi köyünün bitiiindei bütün meray kendisine ait gibi deerlendiyor. Dier yakadaki köyün sakinleri buna itiraz ettii zaman ise iddet sarmal ortaya çkyor. nsanlarmz, bunun bedelini de maalesef hayatlaryla ödüyorlar. ifadelerini kulland.
Bölgemizde son 2 ylda arazi anlamazlklarndan dolay yaanan ölümlü kavgalar:
Tarih: 15 Haziran 2019
anlurfann Siverek ilçesine bal çeltik krsal mahallesinde, zol airetine mensup akrabalar arasnda arazi anlamazlndan dolay çkan silahl kavgada Hakk zol (49), Zozan zol (42), Meral zol (42) ve Mustafa Serdar zol (24) hayatn kaybetmi, 5 kii de yaralanmt. Yarallar hastaneye tayan otomobilin kart kazada ise olaylarla hiçbir ilgisi olmayan Rdvan Bulu (30) ve Serdar Delen (31) isimli iki arkada hayatn kaybetmiti.
Tarih: 30 Mays 2020
anlurfann Viranehir ilçesine bal so Harabeler krsal mahallesinde akrabalar arasnda arazi anlamazlndan dolay çkan silahl kavgada Naif Gül (57), Kasm Yumru (26) hayatn kaybetti. Kavgada Cemil Y. (52), brahim Y. (18), Ali Y. (58), Leyla Y. (22), Güler G. (28) ve Yasin A. (62) yaralanmt.
Tarih: 4 Haziran 2020
Diyarbakrn çnar ilçesinde, akraba 2 aile arasnda çkan silahl kavgada Nuri K., Hülya K. ve Mehmet Sait K. hayatn kaybederken 2si ar 7 kii yaralanmt.
Tarih: 30 Haziran 2020
anlurfann Haliliye ilçesine bal brik krsal mahallesinde iki aile arasnda arazi anlamazlndan dolay çkan silahl, tal ve sopal kavgada Halil Erçel ve Ali Erçel hayatn kaybetmi, Mehmet Erçel, Mahmut Krmzklç ve Hamit Krmzklç yaralanmt.
Tarih: 4 Austos 2020
Siirtte arazi anlamazl yüzünden aralarnda husumet bulunan iki aile arasnda çkan silahl kavgada Pnar U. ve Turan U. hayatn kaybetmi, Frat U. ise ar yaralanmt.
Tarih: 26 Austos 2020
Diyarbakrn Lice ilçesine bal Güçlü ve Serin krsal mahallerinde 2 aile arasnda arazi anlamazl nedeniyle çkan silahl kavgada 3 kii ölmü, 2 kii yaralanmt.