Irakta yaklak 2 aydr devam eden hükümet kart gösterilerde 350den fazla kiinin hayatn kaybetmesi, iddet olaylarnn her geçen gün trmanmas ve son olarak en yüksek dini merci Ali es-Sistaninin seçim çars, Irak Babakan Adil Abdulmehdiyi istifaya götüren sebepler olarak öne çkt.
Ülkede 1 Ekimden bu yana bata Badat olmak üzere orta ve güney vilayetlerde hükümet kart gösteriler düzenleyen göstericilerin taleplerinin arasnda yer alan babakann istifasn, ilk gündeme getiren kii mecliste 54 milletvekiliyle 1inci srada yer alan Sairun Koalisyonu lideri Mukteda Sadrd.
Sadr, 29 Ekimde yapt açklamada, meclisin Abdulmehdiden güvenoyunu çekmesi ve hükümetin acilen düürülmesi çarsnda bulundu.
Sadrn istifa çarsna hükümetin dier önemli orta Fetih Koalisyonu lideri ve rana yakn Hadi abi Komutanlarndan Hadi Amirden destek gelmemesi Abdulmehdinin görevde kalmasn salad.
Hükümetin de önemli ortaklarndan olan Sadrn istifa çarsna Abdulmehdi ise siyasi partilerin anlamas halinde görevini brakmaya hazr olduu eklinde cevap verdi. Babakan ayrca, ülkedeki sorunlarn 2003ten bu yana biriken sorunlar yn olduunu kendisinin 1 yllk hükümetiyle ilgisi olmadn söylemiti.
Ancak güvenlik güçlerinin gösterilere müdahalesi, protestocularn meydanlar terk etmemekte srar, ölü saysnn artmas, gösterilerin uluslararas bir gündem haline gelmesi Abdulmehdi hükümeti üzerindeki basklar artrd.
- Sistaninin günden güne deien tavr
Hükümet üzerindeki basklarn yan sra her hafta cuma günleri gösterilere ilikin deerlendirmelerde bulunan Sistaninin, göstericilerin hayatn kaybetmesiyle birlikte hükümete kar tavr da deimeye balad.
Sistani eylemlerin banda göstericilerin taleplerinin yerine getirilmesi, iç ve d güçlerin müdahalesine dikkati çekiyordu. Ancak Sistani, bugün yapt açklamayla, meclise Abdulmehdi hükümetinden desteini çekmesi yönünde çarda bulunarak en net tavrn sergilemi oldu.
Dini mercinin açklamasna Fetih Koalisyonu dndaki tüm ii partilerin de destek vermesi, Abdulmehdi hükümetinin lavedilmesi konusunda bir konsensüs olutuunu gösterdi.
- Abdulmehdi sonras süreç nasl olacak?
Irakta erken seçim için Cumhurbakan Berhem Salihin, Bakanlar Kurulundan gelecek parlamentonun feshine ilikin talebi onaylamas gerekiyor. Parlamento onay olmadan erken seçime gidilemiyor. Söz konusu talebin onay almas halinde ise 60 günde seçime gidiliyor.
Göstericiler, erken seçime gidilmeden önce geçici bir geçi hükümetinin kurulmas, Birlemi Milletler nezdinde effaf seçimlerin yaplabilmesi için bamsz bir seçim komisyonunun kurulmasn talep ediyor.
Abdulmehdinin istifasnn onaylanmas halinde geçici bir hükümetin kurulmas ve ardndan erken seçimlere gidilmesi gerekiyor.
- Gösteriler nasl ve neden balad ?
Badat ve güneydeki Basra, Nasriye, Meysan, Kadisiye ve Babil kentlerinde binlerce kiinin sokaa çkmasyla 1 Ekimde balayan gösteriler, ülkenin orta ve güneyinde birçok kente sçrad.
ABDnin 2003te ülkeyi igaliyle kurulan devlet düzenindeki bozukluk, hükümette yer alan etnik ve dini temelli siyasi oluumlarn kamu faydas yerine grup çkarlarn öncelemesi toplumda rahatszlk yaratt. Ülkede yolsuzluun ciddi boyutlarda olmas da topumda huzursuzlua yol açt.
Dünya effaflk Örgütüne göre, Irak 180 ülke arasnda 168inci srada bulunuyor. Ülkede 2003ten bu yana 450 milyar dolarlk kamu fonunun kayp olduu iddia ediliyor.
Irak, kantlanm petrol rezervleri açsndan dünyada 4üncü srada yer alyor. Ülkede elektrik, su, salk, ulam gibi temel kamu hizmetleri oldukça yetersiz. Dünya Bankasnn 2014 verilerine göre, 40 milyonluk nüfusun neredeyse dörtte biri günde 1,90 dolar gelirle yayor.
Verilere göre ülke nüfusunun yaklak yüzde 75i, 35 yan altnda bulunuyor. Irakta genç isizlik orannn geçen yl yüzde 20lere ulamas öfkeyi artryor. Ülkede 83 bine yakn yabanc uyruklunun çok yüksek maal ilerde çalmas da tepki çeken nedenlerden biri.
- rann nüfuzu da halkn tepkisini çekiyor
rann ülkedeki etkinlii ve Tahran destekli milis gruplar da ülkede tepki çekiyor.
Hükümet kart gösteriler srasnda birçok kez rann dini lideri Ali Hamaney ve Devrim Muhafzlarna bal Kudüs Gücü Komutan Kasm Süleymaninin de posterleri yakld.
Irak Babakan Adil Abdulmehdinin, DEAa kar ciddi baarlar elde etmi ve ABDye yaknlyla bilinen Terörle Mücadele Birimi Komutan Abdulvahab es-Saadiyi görevden almas, gösterileri tetikleyen etkenlerden biri oldu. Saadinin görevden alnmasnn arkasnda rann olduu tartlrken gösterilerde Saadi posterleri açlarak ran dar sloganlar atlyor.
1 Ekimde balayan ve 6 Ekimde Erbain törenleri nedeniyle ara verilen ilk dalga gösterilerde 157 gösterici hayatn kaybederken, binlerce kii de yaraland. 25 Ekimde yeniden alevlenen gösterilerin ikinci dalgas ise Badat, Basra, Babil, Divaniye, Zikar, Meysan, Musenna, Kerbela ve Necef vilayetlerinde younlat.
Halen devam eden gösterilerde ran kartlnn önceki gösterilere göre daha yüksek sesli bir hal almas dikkati çekiyor. Nitekim göstericiler, birçok ehirde rana yaknlyla bilinen ii milis grubu Hadi abiye bal siyasi partilerin ve milis gruplarn binalarn atee verdi.