ABDnin srail-Filistin meselesine çözüm bulmak iddiasyla hazrlad ve Yüzyln Anlamas olarak nitelenen plann ekonomi paketi Filistinlilerin lehine gibi gözükse de plann siyasi ayann Filistin davasn ortadan kaldrmay hedefledii belirtiliyor.
Donald Trump, ABD Bakanlk koltuuna oturduu 2017den bu yana srail yanls kararlaryla dünya kamuoyunu oldukça megul etti.
Dou Kudüsün igal altnda olmasn yok sayan Trump, Aralk 2017de Kudüsün tamamn srailin bakenti olarak tanyan karar imzalayarak Tel Avivdeki ABD Büyükelçiliini Kudüse tad.
ABDnin Filistine yapt maddi yardmlarn tamamn keserek Filistin yönetimini bask altnda almaya çalan Trumpn yeni hedefi, zorla da olsa Yüzyln Anlamas plann Filistinlilere kabul ettirmek.
Filistin yönetiminin kar çkt ve müzakereye yanamad plan, siyasi ve ekonomi olmak üzere iki ayaktan oluuyor.
Plann ekonomi aya, geçen hafta Beyaz Saraydan yaplan yazl bir açklamayla kamuoyuna duyuruldu.
Bu pakette, Filistin ve komu ülkeleri kapsayan 50 milyar dolardan fazla yatrm fonu bulunuyor.
Söz konusu yatrmlarn, 28 milyar dolarlk ksmnn igal altndaki Bat eria ve abluka altndaki Gazze eridine, 9 milyar dolarnn Msra, 7,5 milyar dolarnn Ürdüne ve 6 milyar dolarnn da Lübnana yaplmas planlanyor.
Paket sayesinde 147si Bat eria ve Gazzede olmak üzere 179 ekonomik kalknma projesinin hayata geçirilmesi hedefleniyor.
Filistin ekonomisine ivme kazandraca iddia edilen projelerin finansmannn bata Suudi Arabistan, Katar ve Birleik Arap Emirlikleri (BAE) olmak üzere büyük ölçüde Körfez ülkelerince karlanaca belirtiliyor.
Bat eria ve Gazze eridi arasnda ulam koridoru kurulacak
Söz konusu pakette en dikkat çekici projelerin banda birbirleriyle kara balants olmayan Bat eria ile Gazze eridi arasnda kurulacak ulam koridoru geliyor.
Bu projenin 5 milyar dolara ml olmas öngörülürken, kara balants olmayan iki bölge arasndaki ulam koridorunun nasl ina edileceine ilikin ise detay bulunmuyor.
Öte yandan srail basnnda Yüzyln Anlamas planna ilikin mays aynda çkan bir haberde, Gazze eridi ile Bat eriay birbirine balayacak ulam koridorunun yerden yükseklii 30 metre olacak bir otoyol inas ile salanaca belirtilmiti.
Pakette ayrca, Gazze eridi ile Msr arasnda ticaret, altyap ve hizmet alanndaki balantnn güçlendirilmesini amaçlayan çok sayda projenin de yer ald ifade ediliyor.
Gazzedeki elektrik sorunun çözümü için ise Msrdan bölgeye gelen elektrik hatlarnn iyiletirilerek elektrik aknn artrlmas hedefleniyor. -
Plann hayata geçmesi halinde yaklak 15 milyar dolar olan Filistin gayri safi milli haslasnn 10 yl içinde iki katna çkaca ve yoksulluun yüzde 50 azalaca iddia ediliyor.
Ayrca, bu projeler sayesinde Gazze ve Bat eriada 1 milyondan fazla kiiye i olana salanarak Filistindeki isizlik orannn tek haneli rakamlara düürülecei ileri sürülüyor.
Bugün itibariyle Gazze eridinde isizlik oran yüzde 52 iken, Bat eriada ise bu oran yüzde 18.
Planda ayrca Filistinin uluslararas turizm noktalarndan biri olmas için 950 milyon dolarlk kaynak ayrld, bu kaynak sayesinde Filistindeki tarihi, dini alanlarn restore ve onarmnn yaplmasnn amaçland kaydediliyor.
Plann ekonomik aya Bahreyndeki çaltayda ele alnacak
Yüzyln Anlamas plannn ekonomik aya, bugün ve yarn Bahreynin bakenti Manamada düzenlenecek olan Refah için Bar balkl çaltayda masaya yatrlacak.
ABD ve Bahreynin öncülük ettii çaltaya Filistin yönetimi katlmayacan açklam, bölge ülkelerini de söz konusu çaltay boykot etmeye çarmt.
Filistin yönetiminin bu çarsna ramen BAE, Suudi Arabistan ve Katarn Manamadaki çaltaya katlaca duyurulmutu.
srail basnna konuan ve ad açklanmayan Beyaz Saraydan bir yetkili de Ürdün, Msr ve Fasn çaltaya katlacaklarn Washingtona ilettiini dile getirmiti.
srail Dleri Bakan Yisrael Katz, ülkesinin Bahreyndeki çaltaya katlacan duyursa da daha sonra bu bilgi Beyaz Saraydan yaplan açklamayla reddedilmiti.
Lübnan ve Irakn yan sra çin ile Rusya ise Manamadaki çaltaya katlmayacan açklamt.
Plann siyasi ayann ne zaman açklanaca belli deil
Her ne kadar Yüzyln Anlamas plannn ekonomik aya Filistinin lehine olan birçok yatrm içerse de ne zaman açklanaca belli olmayan siyas ayann Filistin halknn birçok hakkn elinden almay öngördüü dile getiriliyor.
Yüzyln Anlamas plannn siyasi aya henüz kamuoyuyla paylalmasa da plann detaylarna ilikin uluslararas basnda birçok haber yer alyor.
çkan haberlere göre, plann siyasi ksmnda Filistin aleyhine birçok maddenin yer ald ifade ediliyor.
srail Babakan Binyamin Netanyahuya yaknlyla bilinen Israel HaYom gazetesinde, geçen ay bu plannn maddeleri olduu öne sürülen bir belge yaymland.
Israel HaYomun haberine göre, plan kapsamnda srail, Filistin Kurtulu Örgütü (FKÖ) ve Hamas arasnda üçlü bir anlama imzalanacak. Bu anlamayla, Bat eriada yer alan Yahudi yerleim birimleri dndaki topraklar ile Gazze eridinde Yeni Filistin adl bir Filistin devleti kurulacak.
ABD yönetimi tarafndan yalanlanmayan belgeye göre, plan, Filistin yönetiminden Filistin davasnn temel direklerini oluturan Dou Kudüsün bakent olmas, Bat eriadaki yasa d Yahudi yerleim birimlerinin boaltlmas ve srail tarafndan yerlerinden edilen milyonlarca Filistinlinin geri dönü hakk gibi birçok konuda taviz vermesini isteyen maddeleri içeriyor.
Bat eriadaki yasa d Yahudi yerleim birimleri boaltlmayacak
Filistin yönetiminin Yüzyln Anlamas planna kar çkmasnn ana nedenlerinden birinin Bat eriadaki 250ye yakn yasa d Yahudi yerleim birimlerinin ne olaca konusu olduu belirtiliyor.
Filistin, 400 binden fazla yasa d Yahudi yerleimcinin kald bu yerleim birimlerinin boaltlmasn isterken, srail taraf ise buna kar çkyor.
Israel HaYomun haberine göre, Bat eriadaki büyük Yahudi yerleim birimleri bugün olduu gibi srailin elinde kalacak. Bu yerleim birimlerine yine Bat eriadaki izole yerleim birimleri de katlacak ve böylece izole yerleim birimlerine ulamak için büyük yerleim birimlerinin alanlar geniletilecek.
Kudüsün gelecei en hassas konu
Filistin yönetimi, barn yolunun 1967 yl snrlarnda bakenti Dou Kudüs olan bamsz Filistinden geçtiini sk sk dile getiriyor. srail ise 1967de igal ettii Dou Kudüs dahil olmak üzere Kudüsün tamamnn srailin bakenti olduunu iddia ediyor ve bundan geri adm atlmayacan ifade ediyor.
Israel HaYoumun yaynlad belgeye göre, Kudüs, srail ile Yeni Filistin arasnda bölünmeyecek ve paylalmayacak ancak her iki devletin de bakenti saylacak. Ayrca Kudüste yaayan Araplar Yeni Filistin Devletinin vatandalar olacak.
sraile bal Kudüs Belediyesi, Yeni Filistin Hükümetinin ilgilenecei eitim alan hariç Kudüsün tüm alanlarndan sorumlu olacak ve bu yeni devlet, Kudüs Belediyesine su gideri ve vergi ödeyecek.
Yahudilerin Araplardan ev almalarna izin verilmeyecek ve ayn ekilde Araplar da Yahudilerden ev alamayacak. Kudüse yeni bölgeler eklemlenmeyecek ve kutsal alanlarn bugünkü statüsü devam edecek.
Filistinli mültecilerin geri dönü hakk planda yer almyor
Yüzyln Anlamas plannda en çok merak edilen konulardan biri de srailin 1948den bu yana yerlerinden ettii Filistinlilerin evlerine dönüüne izin verilip verilmeyecei idi.
Söz konusu plann detaylarna ilikin uluslararas basnda çkan haberlere göre, Yüzyln Anlamas plannda, birçou Ürdün, Lübnan ve Suriye gibi komu ülkelerde yaayan 5 milyondan fazla Filistinli mülteci konusuna deinilmiyor.
Bu nedenle ABD yönetiminin bu planla Filistinli mültecilerin evlerine geri dönü hakkn görmezden geldii yorumu yaplyor.
Filistinin ordusu olmayacak
Israel HaYomun haberine göre, Bat eriada verimli tarm arazileriyle bilinen ve 1967den bu yana igal altnda olan Ürdün Vadisi srailde kalacak.
Bir baka tartmal konu ise Filistinli güvenlik güçlerinin durumu. Bu plana göre, Yeni Filistin Devletinin ordusu olmayacak. Sadece polisin elinde hafif silahlar bulunacak.
srail ile Yeni Filistin Devleti arasnda, srailin tüm yabanc saldrlara kar Yeni Filistinin korumasn garanti altna alaca ve bu tür bir koruma karlnda Yeni Filistinin sraile ödeme yapaca yeni bir savunma anlamas imzalanacak.
Filistinli gruplar zor günler bekliyor
ABD, tüm gücüyle Filistinlilerin kar çkt Yüzyln Anlamas plann hayat geçirmeye çalrken, Filistinli gruplar ise bu dayatmaya direnmeye çalyor.
Plan kabul etmesi için Washingtonun basksyla zor günler geçiren Filistin yönetimine bölge ülkelerinden neredeyse hiç destek gelmemesi dikkati çekiyor.
Filistinin katlmamasna ve yapt tüm boykot çarlarna ramen, bölge ülkelerinin Bahreyndeki çaltaya itirak edeceklerini açklamas, Filistin halknn davasnda ne kadar yalnz kaldn gözler önüne seriyor.
Tarihte hiç olmad kadar yalnz kalan Filistin, ABDnin dayatt Yüzyln Anlamas plann kabul etmezse ar bedeller ödemek zorunda kalacak.
Israel HaYomun haberine göre, Hamas ve FKÖnün bu anlamaya itiraz etmesi durumunda ABD, Filistine salad tüm mali destei kesecek ve dier ülkelerin de mali destek salamasn engelleyecek.
FKÖ kabul eder de Hamas ya da Filistin slami Cihad Hareketi plan reddederse bu iki hareketin liderleri sorumlu saylacak ve Gazze eridi ile srail arasndaki yeni bir savata ABD, srailin bu hareketlerin liderlerini hedef almasna destek verecek.
Plann siyasi ayann kasm aynda açklanmas bekleniyor
ABD yönetiminin söz konusu plann siyasi ayan srailde 17 Eylülde yaplacak erken seçimlerin ardndan olas koalisyon hükümetinin kurulmas sonrasnda açklamas bekleniyor.
srailde nisan aynda yaplan erken seçimlerin ardndan yaanan koalisyon krizinin eylüldeki seçimler sonrasnda da yaanmas durumunda plann çöpe gidebilecei yorumlar yaplyor.
srailde 9 Nisanda yaplan ve hiçbir partinin tek bana iktidara gelmek için gerekli sandalye saysna ulaamad erken seçimin ardndan koalisyon hükümetini kurma görevi Babakan Binyamin Netanyahuya verilmi, ancak eski Savunma Bakan Avigdor Libermann Ultra-Ortodoks Yahudilerin dini okullarnda eitim gören örencilerin de askere alnmasn zorunlu hale getirecek tasarnn Meclisten geçmesini koalisyona katlmak için art komas üzerine hükümet kurulamamt.
Bunun üzerine 29 Maysta yaplan oylamann ardndan Meclis feshedilerek 17 Eylülde yeniden erken seçime gidilmesi kararlatrlmt.