Yükseköretim Kurulunca (YÖK) 2018-YKS yerletirme sonuçlarna ilikin hazrlanan rapora göre, Türk yükseköretim sisteminde, arz-talep dengesi açsndan son yllarda önemli bir gelime süreci yaanyor. Örenci Seçme ve Yerletirme Sistemine (ÖSYS) bavuran aday says 2006da 1 milyon 678 bin 383 iken 2017de bu say 2 milyon 265 bin 844e, 2018de ise 2 milyon 381 bin 412ye yükseldi.
ÖSYSye bavuran aday saylarnda yllar itibaryla yaanan art, yükseköretime talebin bir göstergesi olarak deerlendirildi.
2006 baz alnarak bavuran aday saylar deerlendirildiinde, 2017de yüzde 35, 2018de yüzde 42 orannda art oldu.
Son iki yl kyaslandnda 2018de yükseköretime bavuru yüzde 5,1 orannda artt. Yükseköretime olan bu talep, ülkenin ihtiyac, istihdam imkanlar, yükseköretim kurumlarnn kapasitesi ve yükseköretimde nitelii artrma öncelii dorultusunda analiz edildi, bu yl örgün öretim programlarnda yükseköretim kurumlarna toplam 839 bin 490 kontenjan tahsisinde bulunuldu.
2006 ile 2018 kyaslandnda yükseköretime bavuran saysndaki art yüzde 42 iken, kontenjan saysndaki art yüzde 109 oldu. Bu balamda, Türkiyede yükseköretime eriim bir sorun olmaktan çkt.
Dünya Ekonomi Forumunun 2017 raporunda, Türkiye, dünyada 137 ülke arasnda yükseköretime eriimde, yüzde 94,2lik yükseköretimde okullama oranyla dünyada ikinci ülke konumunda. Dolaysyla artk büyümenin nitelik ve kalite eksenli olmasna öncelikle dikkat ediliyor.
Örgün öretim programlarnda, önlisans ve lisans programlarnda toplam kontenjan 2006da 402 bin 155 iken, 2017de 910 bin 671, 2018de ise 839 bin 490 oldu.
- MYOlardaki doluluk oranlar yükseldi
YÖK tarafndan bu yln kontenjan tespiti planlamalar dorultusunda, sanayinin olmad krsal bölgelerde açlan meslek yüksekokulu (MYO) programlarnda iyiletirmeler yapld. Bu kapsamda sanayinin ihtiyaç duyduu insan gücünün niteliini artrmak amacyla bu bölgelerdeki MYO programlar ile ilgili rasyonel bir planlama gerçekletirildi.
2018 ÖSYS yerleme sonuçlar, bu planlamann doruluunu teyit etti. Son yllarn TÜK verilerine göre, MYO mezunlarnn ortalama istihdam oranlar yüzde 63,5 oldu. Bu kapsamda baz programlarda kontenjan azaltmas olurken dier taraftan gelecekteki i gücü piyasalarnn talepleri de dikkate alnarak devlet üniversitelerinin 2 bin 60, vakf üniversitelerinin de 230 önlisans programnda kontenjan art gerçekleti. Bu planl art ile MYOlardaki doluluk oranlar da yükseldi.
- Tercih yapma hakk bulunan aday says
2006da tercih yapma hakk bulunan aday says 1 milyon 498 bin 893 iken bu say 2017de 1 milyon 846 bin 880, 2018de 1 milyon 749 bin 144e yükseldi.
Bu veriler kapsamnda, tercih yapma hakk bulunan aday says 2017de yüzde 23, 2018de ise yüzde 17 orannda artt.
Geçen yl tercih yapma hakkna sahip 100 kiiden 54ü tercih yaparken bu oran bu yl 69a yükseldi. Bu yükselite YÖKün geçen yl yirmi bini akn adayla ilk defa yapt anketin sonuçlarna dayal olarak gelitirdii politikalar etkili oldu.
- Yükseköretim programlarna yerleme saylar
2006de 367 bin 690 olan toplam yerleme says 2018de 710 bin 982ye yükseldi. 2006dan bu yana yerleen aday saysndaki bu art devam etti. 2018de 2006 ylna nazaran yükseköretimde yerleme oranlarnda ortalama yüzde 90n üzerinde art saland.
- Doluluk oranlar
Yerletirme sonuçlarna göre, 2017de bo kalan kontenjan says 214 bin 430, 2018de ise 128 bin 508 oldu. Yaplan rasyonel planlamalar sonucunda 2017de programlarda yüzde 76,45 olan doluluk oran, 2018de yüzde 84,69a yükseldi, bo kontenjanlarda 85 bin 875 gibi büyük bir azalma kaydedildi.
Geçen yllara ait veriler deerlendirildiinde, ek yerletirme ile 2018de yükseköretimde kontenjan doluluk orannn yüzde 90larn üzerinde gerçekleecei tahmin ediliyor.
Verilere göre, ek yerletirmenin yükseköretime katlmda ikinci bir frsat oluturduu, örencilerin bunu deerlendirerek yl kaybna uramadan yükseköretime dahil olma imkan bulabilecekleri hatrlatld.
- Meslek lisesi örencilerinin tercihleri
Meslek lisesi örencilerinin tercih yapma hakk olan adaylar içindeki oran, 2006da yüzde 31, 2017de yüzde 40, 2018de ise yüzde 39 oldu. Snavsz geçi uygulamasna son verilmesine ramen bu durum, tercih oranna ve dolaysyla baarlara olumsuz bir etki yapmad.
Meslek lisesi örencilerinin tercih yapan adaylar içindeki oranlar ise 2006da yüzde 32, 2017de yüzde 37, bu yl ise yüzde 41e yükseldi. Bu oranlar birlikte deerlendirildiinde, meslek lisesi örencilerinin durumlarnda geçen yl ile kyaslandnda nispi bir iyileme olduu görüldü.
- Bo kontenjanlar
Geçen yl toplam kontenjann yüzde 23,55i bo kald, bu yl ise bu oran yüzde 15,31e düürüldü.
Yükseköretim kontenjanlarnn belirlenmesinde, bölümdeki sra ve sandalye says temel bir kriter alnmyor. Kontenjan belirleme, daha çok öretim eleman bana düen örenci says, bölümün alt yap kapasitesi, programn stratejik öncelii, doluluk oran, i gücü talebi ve gelecekteki istihdam projeksiyonu ve benzeri kriterler dikkate alnarak belirleniyor.
Bu yl, lisans programlarnda 89 bin 686 kontenjana yerleme olmad. Bo kalan kontenjanlarn 58 bin 107si devlet, 23 bin 531i vakf, 7 bin 205i KKTC üniversiteleri, 843ü ise dier ülkelerdeki üniversitelere ait oldu. lk yerletirmede, bo kalan kontenjanlarn yüzde 64,8i devlet, yüzde 35,2si ise vakf, KKTC ve dier ülkelerdeki üniversitelerden oldu.
Puan türleri üzerinden yaplan deerlendirmede, bu yl 1 milyon 749 bin 144 tercih yapma hakk olan adaydan 180 ve daha üstü puan alan örencilerin says SÖZ puan türünde 904 bin 48, SAY puan türünde 428 bin 968, EA puan türünde ise 735 bin 818 olarak belirlendi.
- Taban baar sralamas art aranan bölümler
Taban baar sralamas art aranan baz programlarla ilgili yaplan deerlendirmeye göre, tp fakültesine en alt sralarda yerleen örencilerden 40 soru üzerinden matematik ham puan neti 22,75, fen bilimleri ham puan neti 22, hukuk fakültesine en alt sralarda yerleen örencilerden 40 soru üzerinden matematik ham puan neti 4,25, Türk dili ve edebiyat ham puan neti 11,75, mühendislik fakültesi makine mühendislii bölümüne en alt sralarda yerleen örencilerden 40 soru üzerinden matematik ham puan neti 5,75, fen bilimleri ham puan neti 5 oldu.
- Bo kalan bölümler
Lisans programlarnda bo kalan 89 bin 686 kontenjann programlara dalm muhtelif olmakla birlikte, bo kalan 14 bin 564 kontenjann mühendislik programlarna ait olduu tespit edildi.
Baar sralamas barajnn 240 binden 300 bine geniletildii mühendislik programlarnda barajn daha da geniletilmesi halinde bu durumun, bu programlarda 40 soru üzerinden baz testlerde yüzde 10 ham baar gösteremeyen örencilerin bile mühendislik fakültesine yerlemesi sonucunu ortaya çkaraca bildirildi. Baz testlerde, ham baar yüzdesi deimekle birlikte ayn durumun baar sralamas art aranan öretmenlik programlar, mimarlk programlar için de geçerli olduu aktarld.
Bu durumun, yükseköretimde kaliteyi önceleme kaygsyla YÖKün koyduu baar sralamas artnn, akademide, ilgili paydalar ve toplum nezdinde meruiyet zeminini tekil ettiine dikkat çekildi.
- Açköretim programlar
Açköretim programlarnda geçen yl doluluk oran yüzde 66,44 olarak gerçeklemiti. Bu yl ise doluluk oran yüzde 73,83e yükseldi. Bu yükselite açköretim programlarna ilikin uygulanan rasyonel planlamann etkisinin büyük olduu kaydedildi.
Ayn zamanda, açköretim programlarnn kalitesine yönelik YÖK tarafndan verilen iyiletirici kararlarn bu programlara yönelik alg ve talep noktasnda olumlu etkisi bulunduuna dikkat çekildi. Gelecek yllarda bu olumlu yükseliin devamnn beklendii vurguland.
- Temel bilimler programlarna yerleme saylar
ktisadi kalknmada etkisi yüksek temel bilimler programlarna ilikin YÖKün baar bursu uygulamas, bilim dünyas için bir ilk olan YÖK-TEBP (Temel Bilimlerde Üstün Baar Snf) gibi projeler bu programlarn tercih edilme oranlarn artrd.
Geçen yl ile karlatrldnda, yerletirme saylar biyoloji programnda bin 773den bin 922ye, fizik programnda 946dan bin 32ye, matematik programnda 4 bin 196dan 4 bin 637ye yükseldi. Kimya programnda ise say geçen yl bin 991 iken bu yl bin 979 oldu.
Temel bilimler programlarna 2017de toplam 8 bin 906, bu yl toplam 9 bin 570 örenci yerleti. Örencilerin temel bilimlere ilgisindeki bu artn bilim dünyas adna gelecek için umut vadettii kaydedildi.
- Öretmenlik programlarnda doluluk oranlar
Geçen yl ilk kez uygulanmaya balayan öretmenlik programlar için baar sralamas art uygulamas da dahil meslein niteliini artrmak amacyla gelitirilen baz politikalar neticesinde ksmi kontenjan azaltlmas yapld. Bu programlarn geçen yl doluluk orannn yüzde 86,79 iken bu yl yüzde 90,39a yükselmesi dikkati çeken olumlu bir gelime olarak deerlendirildi.
- Hiç örencinin yerleemedii programlar
Geçen yl hiç örenci yerlemeyen devlet üniversitelerinde 225 program bulunmaktayd ve bu programlarn 89u ikinci öretimdi. Bu yl ise devlet üniversitelerinde hiç örenci yerlemeyen program says yüzde 64 düü göstererek, 25i ikinci öretim olmak üzere 80 programa dütü.
- Geni bir anket yaplacak
Lisans programlarndaki boluklar ile ilgili geçen sene olduu gibi bu seneki adaylar üzerinde de geni bir anket yaplacak. Sonuçlar ilgili paydalar ile analiz edilerek çktlar kamuoyu ile paylalacak ve gerekli admlar atlacak.