Vanın Osmanlı dönemindeki konumuyla ilgili araştırma yapan YYÜ Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Abdulaziz Kardaş, arşivlerde önemli belgelere ulaştı. Vanın çok eski ve kültür dolu bir tarihi olduğunu söyleyen Yrd. Doç, Kardaş Vanın Ermeni isyanları sonucu yerle bir olup, kültürünün yok olduğunu belirtti. Vanın 1915 yılında nüfusunun 75 bin olduğunu kaydeden Yrd. Doç. Dr. Kardaş şunları söyledi:
Van 1535 yılında Osmanlı hakimiyetine geçiyor. Kanuni Sultan Süleyman dönemiyle de bir beylerbeyliği haline getiriliyor. Osmanlılar Vanın kalkınması için büyük yatırımlar yapıyor. Ayrıca Vanı doğuya açılan ve İran ile bağlatıyı sağlayan bir şehir olarak görüyor. Osmanlı Devleti, her şeyden önce Vanın eğitim-kültür yapısını geliştirmek için bir Medrese kurmak istiyor. Yani şimdiki Üniversite formatında büyük bir eğitim kurumu. Ayrıca Vanın bayındırlık açısından kalkındırılması için de yine karayollarını, demiryollarını yapmaya çalışıyor. Bunun dışında Vanın yeraltı kaynaklarının incelenmesi için bölgeye uzmanlar gönderiliyor. O dönemdeki uzmanlar Vanın Muradiye İlçesinde petrol bulmuş, petrolü işletmek amacıyla tesisler kurulmuştur.
ELEKTRİKLİ TRAMVAY PROJESİ YARIM KALIYOR Osmanlının Vanın ulaşım sorununu çözmek için yolları modernleştirdiğini anlatan Yrd. Doç. Kardaş, şöyle devam etti: Osmanlı kent içi ulaşım için tramvay projesi geliştiriyor. Bunun için 1908 yılında Vana bir mühendis gönderiliyor. Tramvayla ilgili tüm detaylar tamamlanıyor. Tramvayın elektriğini sağlayacak santraller de Muradiye İlçesindeki Bendimahi çayı ile Edremitteki Engil Deresi üzerine kuruluyor. Ancak Ermeni isyanlarının başlamasıyla bu proje yarım kalıyor. DAHA FARKLI BİR VAN GÖREBİLİRDİK Ermeni isyanlarının olmaması durumunda çok daha modern bir Van olacağını vurgulayan Yrd. Doç. Kardaş şöyle konuştu: 1inci dünya savaşı, ardından Van ve çevresinde yaşayan Ermenilerin, Rusların öncülüğünde büyük bir ayaklanma başlatması, Osmanlı Devletinin Vanda yapmaya çalıştığı elektrik, tramvay, petrol, imar ve üniversite projelerini adeta yok etmiştir. 1909da Osmanlı Devleti, Vana elektrik getirmeye çalışıyor, fakat tarihe baktığımızda Vana elektrik gelmesi 1947- 1948e tekabül ediyor. Yani Osmanlı Devleti, Vana 40- 50 yıl öncesinden elektrik getirmeye çalışıyor. Vanda çaldıran, Medbe-i Feyz, Van Gazetesi gibi gazeteler çıkıyor. Osmanlı bu şekilde Vanın kültürel dokusunu da güçlendiriyor. Birinci Dünya Savaşı ve özellikle Ermeni İsyanları, Osmanlı Devletinin Vanda yapmaya çalıştığı her şeyi altüst ediyor. Eski Van şehri de yerle bir oluyor. Ermeni isyanları Vanın hafızasının, kültürünün tamamiyle kaybolmasına neden oldu. On binlerce insan da hayatını kaybetti.