Böbreklerin, vücuttaki zararl maddelerin atlmasn, sv ve elektrolit dengesini salayan, ürettii hormonlarla tansiyon dengesini salayp, kemik saln koruyan, kan üretimini ayarlayan organizmalar olduunu söyleyen ç Hastalklar ve Nefroloji Uzman Dr. Mustafa Eren, Türkiyede yaklak 8 milyon kiide hafif veya iddetli böbrek hastalnn olduunu, 61 bin kiinin diyaliz tedavisi aldn, 12 bin 800 kiinin ise böbrek nakilli olarak hayatlarna devam ettiini kaydetti.
Diyabet ve hipertansiyon böbrek düman
Kalc böbrek hastal için risk faktörlerini diyabet, hipertansiyon, ailede böbrek hastal olmas, kistik böbrek hastalklar, idrar yolu talar, idrar yolu tkanklklar, SLE gibi otoimmün hastalklar, obezite, düük sosyoekonomik durum ve sigara olarak sralayan Nefroloji Uzm. Dr. Eren, Ülkemizde, Türk Nefroloji Dernei verilerine göre, diyalize giren hastalarda, böbrek yetmezliinin en sk sebebi yüzde 41 ile diyabetken, ikinci en sk nedeni yüzde 25 ile hipertansiyondur. Yani diyabet ve hipertansiyon, diyalize varan böbrek yetmezliinin üçte ikisinin sebebidir. Esas olarak böbreklerden kaynaklanan nefritlerin diyaliz hastalarndaki oran yüzde 7.9, polikistik böbrek hastalnn ise yüzde 3.8dir. Son yllarda böbrek yetmezliinin giderek artmasnn en önemli nedeni diyabet ve hipertansiyon görülme orannn artmas ve tedavideki yetersizliktir. Avrupa ülkeleri arasnda en yüksek diyabet gelime oranna sahip ülke Türkiyedir. Ülkemizde 2000 ylnda yaplan TURDEP-1 çalmasnda diyabet skl yüzde 7.3 iken, 2012 ylnda yaplan TURDEP-2 çalmasnda bu oran yüzde 13.7ye çkmtr. Ülkemizde hipertansiyon görülme oran, 2012 ylnda yaplan PATENT-2 çalmas sonuçlarna göre, 18 ya üzeri popülasyonda yüzde 30 iken, 50-59 ya arasndaki bayanlarda yüzde 58, erkeklerde yüzde 50dir eklinde konutu.
Protein kaçana dikkat
çok yaygn ve tedavide geç kalnrsa vücuttaki pek çok organ bozabildii için diyabet hastalna çan vebas denilebileceine dikkat çeken Eren, diyabetik hastalarda, büyük ve küçük kan damarlarn ciddi zarar gördüünü, en kolay ve hzl hasar gören organlarn ise damarsal adan zengin olan böbrekler, gözler, kalp ve beyin olduunun altn çizdi. Eren öyle devam etti:
Böbreklerimizdeki damarlarn ve böbrek dokusunun hasarna bal olarak, idrarda protein kaça meydana gelir. Erken tehis edilmezse, protein kaça zamanla kalc böbrek fonksiyon yetersizliine neden olmaktadr. Böbrek fonksiyonlar yüzde 20nin altnda olan ve protein kaça olanlarda, 10 yl içinde ölüm riski ayn ya grubundaki kiilere göre yaklak 6 kat daha fazladr. Genellikle böbrek yetmezlii gelien kiilerde, böbrek fonksiyonlarnn yüzde 80i kayboluncaya kadar, halsizlik dnda belirgin ve erkenden uyarc bir belirti olumamaktadr. 2014 ylnda yaplan bir çalmada, 940 Tip 2 diyabet hastasnn böbrek hastal yönü ile taranmas sonras, yüzde 54ünde hafif veya ileri evre böbrek yetmezlii olduu, taramadan önce hastalarn sadece bete birinin böbrek hastalnn bilindii, bete dördünün ise böbrek yetmezliinden haberdar olmad saptanmtr dedi.
Erken tehisin önemi
Böbrek yetmezlii gelien hastalarn salk serüvenini, darboazlardan geçmeye çalan gemilere benzeten ç Hastalklar ve Nefroloji Uzman Dr. Mustafa Eren, hastalarn yollarnda pek çok gizli tehlike bulunduunu, bunlarn balcalarnn kalp ve damar hastalklarnda art, vücutta sv birikimine bal kalp yetmezlii ve akcierde sv toplanmas, ani potasyum yükselmesine bal ölüm riski, kemik ilii çalmasnn zayflamasna bal kanszlk, ilaç dozlarnn uygun ayarlanmamasna bal oluan ilaç toksisiteleri (ilaçlarn üçte ikisi böbrekler yolu ile atlmaktadr) ve kemik erimesinin geldiini söyledi. Eren, bu nedenle diyabet ve hipertansiyon hastalar bata olmak üzere böbrek yetmezlii gelien hastalarn, bu tehlikeli darboazlardan geçebilmesi için nefroloji uzmannn klavuzluuna ihtiyac olduunu kaydetti.
Böbrek fonksiyonlar bozulanlar
Böbrek fonksiyonlar bozulmaya balayan hastalarn neler yapmas gerektii hakknda da bilgi paylaan Dr. Mustafa Eren, böbrek yetmezlii balayan hastalarn, eer baka hastalklar açsndan sakncas yoksa k aylarnda en az 2 litre, yaz aylarnda en az 3 litre su içmesi gerektiinin altn çizdi. Eren, dier önlemleri de u ekilde sralad:
Ar protein ve tuz almnn kstlanmas, yaam ekli deiikliklerinin düzenlenmesi, radyokontras ajanlar ve ar kesici ilaçlar bata olmak üzere ilaçlarn kullanmnn çok iyi denetlenmesi, diyabet ilaçlar, insülin dozlar ve hipertansiyon ilaçlarnn böbrek yetmezliine göre ayarlanmas, idrar yolu tkanklklar ve idrar kesesi fonksiyon bozukluuna kar erkenden önlem alnmas, dislipidemi, sigara, obezite, kanszlk, fosfor ve potasyum yükseklii gibi kalp damar hastalklarn arttrc risk faktörlerinin çok iyi incelenerek düzeltilmesi gereklidir. Hastalklarn balangç aamasnda, tehisi zor ama tedavisi kolayken, ilerlemi aamalarnda tehisi kolay ama tedavileri zor, sonuçlar ise ardr. Bu nedenle özellikle diyabet ve hipertansiyon hastalar bata olmak üzere, risk grubundaki hastalarn, böbrek yetmezlii geliimi açsndan düzenli olarak takip edilmesi gerekir