Dünya Salk Örgütü, salk okuryazarln Bireyin salkla ilgili bilgiye ulamas, anlamas ve saln gelitirici yönde bu bilgiyi kullanmas için motivasyonunu ve yeteneini belirleyen sosyal ve bilinçsel beceriler olarak tanmlyor. Prof. Dr. Ümit Atabek, insanlarn giderek daha yüksek oranlarda yeni medya içeriine maruz kalmalarnn salk okuryazarl ve medya okuryazarl konularn daha da önemli hale getirdiini belirtti. Gençlerin salkla ilgili bilgilenme arac olarak birinci srada sosyal medyay tercih ettiini vurgulayan Atabek, Bireylerin salkla ilgili doru ve yeterli bilgi edinme süreci, özellikle yeni medya döneminde önem kazanmakta. Günümüzde artk giderek daha fazla insan, interneti ve özellikle de sosyal medyay salkla ilgili bilgilenme amaçl olarak kullanyor. Yallar için televizyon hala balca salk bilgilenme arac olmaya devam ediyor. Ancak, gençler salkla ilgili bilgilenme arac olarak birinci srada sosyal medyay tercih ediyor. Geçen yl TÜBTAK projemiz kapsamnda yaptmz son aratrmada, beslenme ve salk konularnda bilgi kayna olarak interneti tercih orann gençlerde yüzde 55, yallarda ise yüzde 10 olarak bulgulamtk. Dolaysyla, artk yeni kuaklar için sosyal medya, salk konularndaki en önemli bilgi kayna. Eer ilkokuldan balayarak çocuklarmz eitirsek, ileride yetitiklerinde salk okur yazarl becerilerine sahip bireyler haline gelecektir. nsanlar artk çok sayda bilgiye maruz kalyor. Özellikle gençler tüm medya içeriklerini takip ettikleri için hem doru bilgilere hem de yanl bilgilere maruz kalyorlar. Dolaysyla hem yeni medya okur yazarl becerisini hem de salk okur yazarl becerisini gelitirmek durumundalar. Sorun teknolojinin kullanlmasnda deil, önemli olan o teknolojinin nasl kullanld dedi.
Sak okuryazarlnda Türkiye geride
Salk-Senin 2014te yapt aratrmada, Türkiyede salk okuryazarl orannn yüzde 30,4 olarak saptandn ve bu orann Avrupa ortalamasna göre oldukça düük bir düzeye iaret ettiini kaydeden Prof. Dr. Ümit Atabek, Salk okuryazarlk endeksindeki sorulardan 4 tanesi, bilgi kayna olarak medyay kullanmakla ilgili. Medya içeriini güvenilir ve yetkin bir ekilde kullanabilme becerisi, salk okuryazarl endeks düzeyini yükseltiyor. Salk okuryazarl ve medya okuryazarl, birlikte deerlendirilmesi gereken alanlar. Bu balamda, salk okuryazarlyla ilgili tüm eitim programlarnda özellikle yeni medya okuryazarl konularnn da içerilmesi gerekli. Medya okuryazarl daha yüksek salk okuryazarlna katkda bulunacaktr diye konutu.
Esas sorun; yanl içerikler
Yeni medyann ön plana çkt dönemde yeni medya okuryazarl sorununun gündeme gelebileceini kaydeden Atabek, unlar söyledi:
Bireyler balarna gelen salk problemlerini çeitli yeni medya içeriklerinde paylayor. Ciddi hastalar, deneyimlerini paylatklar forum gruplar oluturuyorlar. Bu forumlara bazen hekimler de katlyor. Esas sorun; yanl içerikler konusu. Burada medya mensuplarna büyük görev düüyor. Salk muhabirlerinin özel eitimlerden geçmesi gerekiyor. Baz bat ülkelerinde salk konusunda içerik sunan sosyal medya sitelerinin sertifikasyonuna gidilmi durumda. Salk Bakanlmz da bu konuda çok ciddi çalmalar yapyor. Bu konuda salkla ilgili içerik üreten kurulular, salk muhabirleri, Salk Bakanl ve üniversitelerin ortaklaa ibirlii yapmas gerekiyor.
çareyi internette bulmuyorum, sadece aratrmam yapyorum
Gençlerin büyük çounluu da, salkla ilgili ilk olarak internete bavurduklarn ifade ediyor. Eylül Akbörü, Eer hastalm çok ar deilse ve ufak bir souk algnl geçiriyorsam internetten bakyorum. Ama kafam yataktan kaldramyorsam doktora gidiyorum. Bir hastal merak ettiimde direkt internetten bakyorum. Mesela burnum kanadnda internetten bakyorum, kanser belirtisi bile yazyor. Tabii ki bunlar abart. çareyi internette bulmuyorum. Sadece aratrmam yapyorum ifadelerini kulland.
Yanl yorum ve paylamlar korku ve panie de yol açabiliyor
nterneti en çok bilgi edinmek için kullandn söyleyen Seçkin Özdemir ise öyle konutu:
Salk konusunda ilk olarak internete bavuruyorum. Bir yerim ardnda hemen internete soruyorum. Daha sonra internet üzerinden doktor bulup onu aratryorum ve hakkndaki yorumlar okuyorum. nternette salk üzerine yaplan yanl yorum ve paylamlar korku ve panie de yol açabiliyor. En ufak belirtilerde bile kanser olduunuza kadar yorumlar yapabiliyorlar. Zaten doktora gidince de doktorlar internette her okuduunuza güvenmeyin diyor ama banz yataa koyduunuzda acaba bu hastalk bende var m? diye düünüyorsunuz.
nternet hafif bir boaz arsnda bile kanser çkarabiliyor
Doktor seçimlerinde internete skça bavurduunu dile getiren Mediha Sultan çolak, Hastalmla ilgili internete bakmyorum çünkü internet hafif bir boaz arsnda bile kanser çkarabiliyor. nternete çok fazla güven olmuyor. Sadece doktor seçimlerinde interneti kullanyorum derken, Adem Demirelli ise nternet çanda yayoruz. Elimizdeki her ey akll. Dünyada milyarlarca insan var ve milyonlarca farkl hastalk var. Bu hastalklarn herhangi bir belirtisini yaadmzda doktora gitmeden önce internette aratrma yapyoruz. nternette gerekli bilgiler olduu kadar gereksiz bilgiler de var. Burada salk okuryazarllnn önemi de ortaya çkyor dedi.