Bugün dünya nüfusunun yüzde 54ü kentlerde yaamakta. Özellikle metropollerde artan kentleme, çocuklar olumsuz etkiliyor. Türkiyede 1950lerde yüzde 25 olan ehirli nüfus imdilerde yüzde 78lere ulam durumda. Hzl ve düzensiz kentleme nedeniyle kendilerine oyun alan bulamayan ve nüfusumuzun üçte birini oluturan çocuklar ise evlere hapsoluyor. Bu noktada çocuk haklarn koruyan ehirlerin önemine vurgu yapan sosyoloji, psikoloji ve mimari alanndan akademisyenler, çocuun mutlaka darda sosyallemesinin geleceine büyük katks olacan belirtiyor.
çocuk haklarn kollayc kentlemenin önemine deinen Doç. Dr. Ula Sunata, çocuklarn sosyal meknlara ve hizmetlere ulamnn kuvvetlendirilmesi gerektiini söyledi.
Doç. Dr. Ula Sunata, çocuk dostu ehirler, çocuklarn güvenliinin dikkate alnmas ve en önemlisi de çocuklarn yönetimde katlmc olmalarn salamaktan geçiyor diyerek kent ve çocuk ilikisini öyle anlatt: Kentlerin çocuklara sosyo-ekonomik ve yasal statülerinden bamsz sadece çocuun yüksek faydas düünülerek mekn üretme imkn vermesi gerekli ve önemlidir. Hzl kentleme srasnda çocuklar için park oyun alanlar, yeil alanlar düünülmedi, tasarlanmad. çocuk park yaptk demekle de olmuyor. Türkiyenin en önemli sorunu plastikten oluan tek tip yaratcl tetiklemeyen çocuk parklarnn dizayn edilmesi. Halbuki her ya grubu çocuun ihtiyaçlar ve beklentileri farkl. Bir açk alan yeillik beklentisi olur bir de çocuun sadece fiziksel deil hem mental hem psikolojik hem de sosyal becerilerini gelitirebilecei bir çocuk oyunu alan. Bunun dizayn farkl bir ey ve çocuk dostu materyallerle olmas gerekiyor. çocuun parka eriimi ve parkta güvenlii düünülmeli. Bunun yan sra o çocuun o parkn dizaynnda pay olmas, mutlu olaca parkn tasarmna dair fikrinin alnmas deerlidir.
TEK SEçENEK DÖRT DUVAR ARASINDA NTERNET OLMAMALI
çocuklar için doru kentlemenin gelecekteki yaantlarna dorudan etkisi olduuna deinen Doç. Dr. Sunata, çocuklarn sadece bugünü deil geleceini de ina ettiiniz bir serüven bu. O yüzden çocuk haklarn koruyan bir kentleme gerekli. Kent konseylerine çocuklar alnyor mu? çocuklar için belediyelerde özel bir birim var m? Bunlar önemli sorular. Giderek artan kentlemeyle beraber çocuklar evlerinde kendi balarna bilgisayarlarla görüyoruz. Eskiden çocuklarn en azndan sokakta oyun kültürü vard. imdi artk evlerde izole olmu, çounlukla sosyal ortamdan yoksun çocuklar var. Onlar hayata katmak önemli. nternete süre snrlamas koymak, uyarlar yapmak maalesef yeterli deil. çocua bir imkan sunmak lazm. Bu imkn sadece dört duvar arasnda bir oda ve internet olmamal dedi.
SOKAKTA AKRANLARIYLA OYUN OYNAMAK çOCUUN GELMNE OLUMLU KATKIDA BULUNUR
Dr. Ör. Üyesi Bakan Bahar Tanya ise, Kentlemenin çocuk psikolojisi üzerindeki etkilerini deerlendirirken farkl yalardaki çocuklarn ihtiyaçlarn ayr ayr ele almak gerekir. Kentlemenin hzlanmas, daha çok çocuun kentlerde yaamasna olanak salamakla birlikte kentlerin çocuklara açt oyun alanlarnn ayn hzla artt söylenemez. Sokakta oynayabilecek fiziki alanlarn daralmas ya da mevcut alanlarn güvenlik endiesi ile kullanlmamas, çocuun yetikin gözetiminden bamsz oynama ansn azaltr. Akranlar ile sosyalleme ve fiziksel aktivite ihtiyacnn karlanmasn zorlatrr. Bamsz ve aktif oyunun, çocuklarn sosyal, duygusal ve bilisel becerilerini gelitirmesinde çok önemli olduunu biliyoruz. Sokakta akranlaryla oynanan oyun, problem çözme, snrlar örenme, empati kurabilme, dürtsellii kontrol edebilme gibi bir çok önemli alanda çocuun geliimine katkda bulunmaktadr. Örnein, en basit bir oyunda bile çocuk srasn beklemeyi örenir eklinde deerlendirmelerde bulundu.
KENTTE çOCUKLARA SUNULAN ALANLAR SADECE PARKLARDAN BARET OLMAMALI
Uluslararas Oyun Derneine göre, çocuklarn oyun deneyimini belirleyen en önemli çevresel faktörün kentleme olduunun altn çizen Dr. Ör. Üy. Tanya, Okul öncesi eitim ya da anaokullarndaki oyun gruplar yine uzmanlarn ve yetikinlerin gözetiminde bir aland bu çalmalar geliim açsndan çok çok önemli olmakla birlikte çocuun sokakta deneyimleyebilecei bamsz oyun olan alanndan farkldr ve böyle de olmaldr. Alveri merkezlerindeki oyun alanlar ise oyun kültüründen çok tüketim kültürünü beslemektedir. Pratikte, kentlerin güvenlii, çocuun özerk ve fiziksel aktivitelerine imkn salayan alanlarn planlanmas, çocuklara sunulan hizmetlerin sadece parklarla snrlandrlmamas, çocuklarn yalarna uygun olarak arkadalar ile birlikte vakit geçirebilecekleri ücretsiz sosyal alanlarn oluturulmas, kültürel, sportif ve sanatsal faaliyetlere eit eriim önceliklerimiz arasnda olmaldr dedi.
BO ALANLARA KAYDIRAK KOYARAK OYUN ALANI YAPILMAZ
Ör. Üyesi Doç. Dr. Ümran Topçu da çocuklar için kentlerde doru mimarinin nasl olmas gerektii öyle anlatt:
Her yata çocuklarn boyundan ve göz yüksekliinden kente bakmakla yaratc modeller üretilebilir. çocuk odakl, çocukla birlikte yaplacak projelere ihtiyaç var. Kent hizmetlerinden çocuklar da eit koullarda yararlanabilmelidir. Buna sokakta yaayan, çalan ve etnik farkllklar olan çocuklar da dahil olmaldr. Kent yönetiminin kararlarna çocuklarn yarar öncelikli anlay hakim olmal. Güvenlik, her yatan ve her kesimden daha çok çocuklarn hakkdr. Kentlerde, kimi zaman youn yaplam bölgelerde kalan küçük bo bir alana salncak kaydrak gibi oyun ekipmanlar koymakla oyun alan düzenlendii düünülmektedir. Doru planlanm oyun alanlar için oyun alannn kendi iç kurgusu kadar çevrenin alana etkisi de önemlidir. çevre koullarnn uygunluu, sadece trafik tehlikesine kar alnan önlemlerden ibaret deildir. çocuun yaam ortamndaki yaplarn ezici etkisinden syrlp, kendi dünyasyla babaa kalabilecei ortamlar salanmal. Peyzaj düzenleme yoluyla bu ortamlar oluturulmaldr.