Pandemi ile birlikte petrol üretiminde yaanan skntlar ham petrolün fiyatnn hzla trmanmasna neden oluyor. Dünya hzl bir ekonomik hareketlilik yaasa da enerji sektöründeki arz yükselen talebe ayn orantda cevap veremiyor. Bu bata ham petrol olmak üzere tüm enerji ürünlerinin fiyatnn artmasna neden oluyor.
Türkiye de hem petroldeki fiyat art hem de Türk Lirasnn (TL) dolar karsnda hzla deer kaybetmesi yüzünden yüksek akaryakt fiyatlar ile ile kar karya. Benzinin litresi Ocak ayndan bugüne yüzde 10.2 zamlanrken daha çok tarm ve ticari tamaclkta kullanlan ve önemli bir girdi maliyeti olan dizel ise ayn dönemde yüzde 23.5 zamland. Bu zam artlaryla benzin 7.18den 7.92 TLye, dizel ise 6.60tan 8.16 TLye çkt.
ZAMLAR TÜKETCYE YANSIYACAK
imdiye kadar devlet, petrol ve kurdan kaynakl zamlar yanstmamak için Eel sistemi altnda akaryakttan ald Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) feragat ediyordu. Ancak gelen zamlarla buradaki ÖTV pay da bitince yeni zamlar tüketici direkt olarak hissedecek.
Akaryaktta ÖTVnin indirilmesi ya da artrlmas uygulamas Eel Mobil Sistemi (EMS) olarak adlandrlyor. Benzin, motorin ve otogaz fiyatlarnda uygulanan bu sistem ile akaryakt ürünlerindeki fiyat hareketleri dengelenmeye ya da sabitlenmeye çallyor. Ürün fiyatndaki arta göre akaryakttan alnan ÖTV arttrlp azaltlabiliyor.
Artk devletin akaryakt fiyatlarna müdahale edebilecek bir enstrümannn kalmadn söyleyen Enerji Petrol Gaz kmal stasyonlar veren Sendikas Bakan Fesih Akta, ÖTVdeki pay bitti. Akaryakt üzerinde devletin dahili bundan sonra sadece KDV. Onun dnda fiyatlar düürmek için devlet kura müdahale edebilir. Ancak dolar düerse buradaki art da snrl kalacaktr deerlendirmesinde bulunuyor.
Uluslararas piyasadaki fiyat artlarnn yansmalarnn daha net olacan söyleyen Akta sözlerini Ham petrolün yl 95 dolar seviyesinden kapatacan düünüyorum. Eer bu seviye gerçekleirse akaryaktta 70-80 kuruluk bir artla daha karlaabiliriz. Eel sisteminde son bir ylda devlet 33 milyar liralk bir ÖTVden vazgeçti. Yl sonuna kadar bu miktarn 46 milyar TL olmas planlanyor diye sürdürüyor.
ORTA SINIF VE ALTI ZORLANIYOR
Akaryakttaki bu gelinen seviye, Türkiyede tarmdan imalata, ulamdan perakendeye kadar her alanda maliyetlerin artmasna neden oluyor. Sektör temsilcilerine göre özellikle lojistik maliyetlerinin artmas yakn dönemde tüketici için yeni zamlar demek.
Türkiyede tüketicilerin hzla alm gücünün dütüünü ve mutfakta durumun vahim olduunu söyleyen Zincir Maazalar Dernei Yönetim Kurulu Bakan Serhan Tnastepe, konteyner sorunu ve navlun fiyatlarndaki artn yannda akaryakt zamlarnn da fiyatlara etkisi olacan söylüyor.
Genel olarak talebin azald bir dönem yaadklarn ifade eden Tnastepe, tüketim alkanlklarnn da deitiine dikkat çekerek Tüketici yeni zamlara ve yüksek ücretlere alamyor. Orta snf ve alt zorlanyor. Mutfakta bir sorun var ve tüketici öncelii mecburen buraya verince kozmetik, giyim ve teknoloji gibi alanlardan kaçnyor. Artk tüketicilerin bu alverilerini ya ertelediini ya da bir kademe düük kalitedeki ürünleri tercih ettiini görüyoruz ifadelerini kullanyor.
RAFA YANSIMASI Üç KAT OLACAK
Akaryakttaki 5 kuruluk zammn rafta 15 kuru zam olarak kendini gösterdiini belirten Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Konfederasyonu (TESK) Bakan Bendevi Palandöken de burada en az 3 katlk bir etki olacan, raflardaki ürünlerin de bu ölçüde zamlanacan söylüyor. Yaplan her zammn vatandaa yansdna iaret eden Palandöken, devletin yeni admlar atmas gerektii uyarsnda bulunuyor.
Palandöken, Nakliye en temel girdi maliyetlerinden. Buradaki art her alan etkiliyor. Enerji gibi enflasyonu bu kadar çok etkileyen bir girdi maliyetinin devlet tarafndan yeni admlarla sübvanse edilmesi gerekiyor. Akaryaktta hamle alan bitse de esnafn bu zamlar tüketiciye yanstmamas için dier vergi kalemlerinde destekler verilmeli eklinde konuuyor.
EN AZ YÜZDE 30 ZAM OLACAK
çok ksa süre içerisinde tüketicilerin en az yüzde 30luk yeni bir zamla karlaacan söyleyen Birlemi Markalar Dernei (BMD) Bakan Sinan Öncel ise piyasada kurdaki art yüzünden dengelerin deitiini ifade ediyor. Akaryakttaki zamlar karsnda her üreticinin zora dütüünü belirten Öncel, durumu bir örnekle anlatyor:
Bu sabah sünger almak istedik. Ancak kar taraf paray ölene kadar yatrmamz, öleden sonra ayn fiyattan veremeyeceini söyledi. Üstelik süngeri 20 gün sonra gönderecek. Piyasada bir öngörülebilirlik kalmad. Ciddi seviyede oynaklk var. Sürekli yeni zamlar geliyor. Özellikle petrol ve akaryakttaki zamlar hem lojistikte hem de hammadde temininde ciddi problemlere neden oluyor.
Fiyat artlarn tüketiciye ayn ölçüde yanstmamak için çeitli hesaplar yaptklarn ifade eden Öncel, Ama bu snr geçildi. Artk yanstmak zorundayz. Zaten üreticiler de artk d pazarlara mal gönderiyor. Bunun nedeni de çok basit. TLdeki deersizlik. Üretici dolar kazanmak istiyor. çerde de az olan ürünün fiyat artyor ayrca. Bugün Lalelide yabanclar bavul bavul ürün alp gidiyor. çünkü ucuz bir pazar var onlara göre. Bu dönemde Türkiyeye gelen bu alclarn uzun vadede kalc olmasn salamak gerekiyor diye konuuyor.