çnar ilçesine 13 kilometre uzaklkta bulunan ve 60 dönümlük alan kaplayan tarihi Zerzevan Kalesinde 2014 ylndan beri devam eden kaz çalmalarnda ortaya çkarlan yaplar kalenin adn dünyaya duyurdu. Roma mparatorluunun snr garnizonu olan ve kayalk bir tepe üzerine kurulu olmas nedeniyle geni bir alan kontrol eden, stratejik bir öneme sahip kalede yaplan çalmalarda elde edilen buluntularn milattan sonra 3. yüzyla kadar uzand tespit edildi.
639 YILINDA FETHEDLD
639 ylnda slam ordular tarafndan fethedilene kadar kullanlan alanda gözetleme ve savunma kulesi, kilise, yönetim binas, kaya suna gibi mimari kalntlar yer alyor. Doudan özellikle ran tarafndan gelen ordularn durdurulduu ve batya geçiini engelleyen bir nokta olan ve her defasnda yklp yeniden ina edilen kale ve çevresinde, konutlarn bulunduu alanda su sarnçlar, yeralt ibadethanesi, yeralt sna, surlarn dnda ise yerleime su salayan kanallar, sunu çanaklar ve ta ocaklar, nekropol alannda da kaya mezarlar ve tonozlu mezarlar yer alyor. Dünyada son olarak ortaya çkarlan ve Roma mparatorluunun dou snrndaki tek Mithras Tapna da Zerzevan Kalesinde yaplan kazlarda ortaya çkarld.
GZEML TAPINAKTA KORDOR
Kaz Bakan ve Dicle Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Öretim Üyesi Dr. Aytaç Cokun, 4 yl önce balayan kazlarla birlikte hem Pagan Romaya ait hem de Hristiyan Romaya ait yaplar ortaya çkardklarn ifade etti. Geçtiimiz yl ortaya çkarlan ve Zerzevan Kalesinin adn dünyaya duyuran Mithras Tapnanda yeni koridorlar tespit ettiklerini aktaran Cokun, unlar söyledi:
400 K BARINABLECEK YER
Son yllarda çkardmz en önemli yaplardan birisi de Mithras Tapna. Mithras, Pagan Romada bir gizem dinidir. çünkü bütün törenleri gizli. Tapnaklar zaten yerin altnda, ayinler gizli ve sadece belli kriterleri yerine getirenler bu dine kabul ediliyor. Geçen yl Mithrasa açlan iki geçit, iki tane koridor tespit ettik. Bu yl da koridorun açlmasna yönelik çalacaz. çünkü Mithrasta belli mertebeler var. Tahmin ettiimize göre belli bir snftaki insanlar bir koridoru, Mithrasa yeni girecek kiiler de dier koridoru kullanyor. Kazlar ilerledikçe bunlarla ilgili en azndan soru iaretlerine cevap bulabileceiz. Zerzevan Kalesinde bir yer alt ehri var bir de yer üstü ehri var. Bunu söyleyebiliriz ama yer alt ehrinde 400 kiinin barnabilecei bir yer ortaya çkardk ve çalmalar devam ediyor. Bununla birlikte 4 yer daha tespit ettik yer altnda. Bir yer alt ehri tespit ettik. Burada da çalmalar yürüteceiz.
KAZILAR 50 YIL SÜREBLR
Ortaya çkarlmasyla hem yurt içinde hem de yurt dnda büyük yank uyandran Mithras Tapnan görmeye, bata Hindistan olmak üzere Hollanda, çek Cumhuriyeti, Finlandiya, Kanada ve birçok ülkeden ziyaretçi geliyor. Zerzevan Kalesinde gerçekletirilen kazlarn 50 yl sürecei tahmin ediliyor. Kaz çalmalar, Kültür ve Turizm Bakanl, Diyarbakr Valilii, Büyükehir Belediyesi, Dicle Üniversitesi, çnar Kaymakaml, l Kültür Müdürlüü ve Diyarbakr Müzesinin destekleriyle devam ediyor.
Milattan sonra 2. ve 3. yüzylda Roma mparatorluunda oldukça yaygn olan ve güne tanrs olarak kabul edilen Mithras 4. yüzylda Hristiyanln yaylmas ile birlikte önemini kaybetti. Roma mparatorluunun egemen olduu bütün topraklarda özellikle askerler arasnda yaygn olan dinin törenleri gizli ve darya kapalyd. Bu dine katlacak kii 12 eziyeti çekmek ve 7 aamadan geçmek zorundayd. Sadece erkeklerin kabul edildii bu dinde törenler yer altndaki maaralarda ve tapnaklarda gerçekletirilirdi.