Yer yl ubat ay sonunda Dicle nehri kysndaki yüksek gerilim hatlar üzerindeki yuvalara dönerek burada üreyen leyleklerin yavrular büyüdü ve dönü hazrl balad. Kuluçkadan çkan ilk yavru leylekler ebeveynleri ile k mevsimini geçirecekleri Afrikaya doru kanat çrpt. Kuluçkadan geç çkan yavrular ise avlanma ve kanat egzersizlii yaparken, bazlar ise hala yuvada ebeveynlerinin yiyecek getirmesini bekliyor.
2003 ylndan beri Bismile gelen leylek kolonisini takip eden Dicle Üniversitesi Diyarbakr Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu Müdürü Prof. Dr. Ahmet Klç, leyleklerin göçü, yaps, yumurta says, kuluçka süresi, büyümesi, avlanmas ve yeniden geldikleri Afrikaya dönmesine kadar çok önemli bilgiler verdi.
5-6 BN KLOMETRE ÖTEDEK AFRKADAN GELYORLAR
Bismilde üreyen leyleklerin çok düzenli bir popülasyona sahip olduunu belirten Prof. Dr. Klç, Böylesi düzenli popülasyon sahip baka leylek topluluu yok. Yüksek gerilim hatlarn kullanyorlar. Buraya Afrikadan Nil vadisinden geliyorlar. Yaklak 5-6 bin kilometre yol kat ediyorlar. Buras onlarn ata yurdu, çünkü burada ürüyorlar. Kn Diyarbakrda souk ve yiyecek azlndan Nil vadisine, Etiyopya, Somaliye kadar gidebiliyorlar. Leylekler halk arasnda çok popüler, halkmz bunlar kutsal kabul ediyor. Leyleklere asla dokunulmaz, etini yemezler, ona dikkat ederler. Halk tam bir doasever, yüksek gürültü yapmazlar onlara karmazlar dedi.
YUVALAR 30 YILDAN BER KORUNUYOR
Leyleklerin ubat aynda dönmeye baladn anlatan Prof. Dr. Klç, ubat ay sonunda balar, Mart aynda gelileri tamamlanr. Bismilin Yuvack ve Köseli köyleri arasnda, karayolu paralel olarak, 40-50 metre mesafede yuvalarmz var. Ayn zamanda Dicle Nehrine de yakn, bu yüzden yiyecek bakmndan zengin bir bölge. Baz yuvalar 30 yldan beri korunuyor. Deyim yerindeyse yuvalaryla evliler, baka yuvaya giden leylek olursa, kavgalar balar. 20 kilometre mesafede 40 ila 55 yuva sürekli olarak kullanlr. Leylekler her sene ortalama 5 tane yumurta yapar. Kuluçka ilk yumurta ile balar. Leylekler 25-30 sene ayn yuvay kullanr. Her sene yuvaya yeni materyal gelir. En eski yuvalar, en yüksek olan yuvadr diye konutu.
YIL KURAK GEçT, YAVRU SAYISI AZALDI
Prof. Dr. Klç, yiyecek bolluu nedeniyle Bismilde hayatta kalan yavru saysnn 4- 5 olduunu ifade ederek, Maysn bandan itibaren biz yavrular görmeye balarz. Genelde yuvada 5 yavru olur. Türkiye ortalamasnda 1-2 yavru yetiirken, Bismilde, 4-5 yavru rahatlkla yetimektedir. Sebebi ise yuvalar nehre çok yakn. Bunlarn yiyecei ylan, kertenkele, kurbaa, balk, tarla faresi, böcek gibi yiyecekler rahatlkla temin edildii için yavru says da fazla olabiliyor. Bismil leylekleri Türkiye ortalamasnn üzerinde yavruyu rahatlkla yetitirebiliyor.
Bu yl k ve bahar mevsiminin kurak geçtiini hatrlatan Prof. Dr. Ahmet çelik, unlar söyledi:
Leyleklerimiz 2 aydan fazla anne-babalar tarafndan beslenir. Her seferinde gelen yiyecekler kardeler arasnda paylalr. Kuluçka süresi 1 aydr. 2, 2,5 ay arasnda yuvada beslenir. Yiyecek bolluu nedeniyle kardeler arasnda rekabet azdr. Eer yiyecek az olursa, 3, 4 ve 5inci yavrunun yaama ans azdr. Maalesef geçen yla oranla bu yl farkllk yaadk. K kurak geçti. kar olmad, bahar yalarmz azd. Bu sene 5 yavrulu yuva görme ansmz olmad.
Türkiyedeki en önemli göç yollarndan birinin dou göç yolu olduunu, Dicle Vadisinin de bu güzergahtaki en önemli duraklardan biri olduunu belirten Prof. Dr. çelik, leyleklerin bir ksmnn doudan Dicle vadisine geldiini ve bol yiyecek olduu için burada dinlendiklerini kaydetti.
LEYLEKLER TAKPLE TABATTAK DEKL ANLAYABLRZ
Leyleklerin takip edilmesi halinde, tabiattaki yap ve deiikliklerin anlalabileceini savunan Prof. Dr. Klç, unlar söyledi:
Leylekleri takip ettiimiz zaman tabiattaki yapy ve deiiklikleri anlayabiliyoruz. O yüzden bu gibi sembolik türleri bilmemizde fayda var. Temennimiz odur ki burada yumurtadan çkan yavrular markalamak. Fakat yüksek gerilim hatlarnda yuva yaptklar için imkanlar elvermedii için ulaamyoruz. Eer bunlar takip edecek olsak, bunlarn Afrikaya kadar gittiini ve k geçirdikten sonra geri geldiini biliriz