Myanmar ordusu Arakanl Müslümanlara yönelik etnik temizlik kampanyas nedeniyle dünya kamuoyunun hedefinde yer alrken, BM ve uluslararas insan haklar örgütleri, Arakanl Müslümanlara yönelik iddeti etnik temizlik ya da soykrm olarak adlandryor.
- Arakanl Müslümanlara sistematik zulüm
Myanmar ordusunun, 25 Austos 2017de silahl militanlarla mücadele gerekçesiyle Arakanda sivillere yönelik düzenledii katliamn üzerinden 1 yl geçti. Ancak Arakanl Müslümanlarn maruz kald iddet çok daha eskilere dayanyor.
Myanmarda 1970lerden bu yana zulüm ve sistematik baskya urayan Arakanl Müslüman nüfusun büyük çounluu, topraklarn terk ederek bölge ülkelere göç etti.
Ülkede 1982de kabul edilen yasayla vatandalk haklarn kaybeden Arakanl Müslümanlar devletsiz saylyor. BM tarafndan eziyet gören dini aznlk olarak kabul edilen Arakanl Müslümanlar, hem iddet olaylarna hem de yasal, ekonomik ve toplumsal ayrmcla maruz kalyor.
Myanmarn Banglade snr yaknlarndaki Arakan eyaletinde yaayan Müslüman aznlk, ülkede bugüne kadarki yönetimler tarafndan Bangladeten gelen göçmenler olarak görülüyor ve resmi belgelerde Bengalli olarak adlandrlyor.
Hala 135 ayr etnik grubun resmi olarak tannd ülkede, radikal milliyetçi Budistler, Arakanl Müslümanlarn resmen tannmasna kar çkyor.
Arakan eyaletinde 2012de Budistler ile Müslümanlar arasnda çkan çatmalar, Arakanl Müslümanlarn dramn gözler önüne serdi. Olaylarda çou Müslüman binlerce kii vahice katledildi, yüzlerce ev ve i yeri atee verildi.
Arakanl Müslümanlar, Ekim 2016da eyaletteki baz polis kontrol noktalarna yaplan saldrlarn ardndan Myanmar ordusunun balatt operasyonlarda iddete ve ar insan haklar ihlallerine maruz kald. Operasyonlarn ana hedefi yine siviller oldu.
- Köyler yakld, insanlar atee atld
Arakanl Müslümanlarn dramn gözler önüne seren tarih ise 25 Austos 2017 oldu.
Arakandaki snr karakollarna düzenlenen e zamanl saldrlar gerekçe gösteren Myanmar ordusu ve Budist milliyetçiler kitlesel iddet eylemlerini balatt ve 10 bine yakn kii katledildi.
Etnik temizlie dönüen saldrlarda yüzlerce köy ordu ve fanatik Budistler tarafndan yok edilirken, 700 bini akn Arakanl Müslüman dalk bölgeler, nehir ya da deniz üzerinden komu Bangladee snmak zorunda kald.
Göç yolunda Arakanl Müslümanlar tayan teknelere ate açlmas nedeniyle çou çocuk onlarca insan boularak can verdi. Yolculuklar srasnda Arakanl Müslümanlarn içinde olduu derme çatma tekneler sk sk alabora oldu, kara, deniz ve nehir geçileri srasnda Myanmar güvenlik güçleri yer yer taciz atei açt.
- Raporlar trajediyi gözler önüne serdi
BMnin açklad son verilere göre, geçen yl 25 Austostan bu yana Myanmardaki iddetten kaçan 700 bin Arakanl Müslüman Bangladee snd. Uluslararas Af Örgütüne göre ise, çounluu çocuk ve kadn 750 binden fazla Arakanl Müslüman kaçarak Bangladee geçi yapt.
Arakanda 1970lerde yaklak 2 milyon Müslümann yaad tahmin edilirken, sistematik saldrlardan kaç nedeniyle bu say 300 binin altna geriledi.
Uluslararas insan haklar kurulularnn yaynlad uydu görüntülerine göre, bölgede Müslümanlara ait 350den fazla köy yakld.
BM Genel Sekreter Sözcüsü Stephane Dujarric, 22 Austosta yapt açklamada Myanmarda Arakanl Müslümanlara yönelik zulmün devam ettiini ve ocak-haziran döneminde 11 bin yeni mültecinin Bangladee geçtiini duyurdu. Dujarric, ayrca Arakanda 660 bin, (Müslümanlarn younlukla yaad) kuzeyinde ise 176 bin kiinin insani yardma muhtaç olduunu vurgulad.
Son olarak BM nsan Haklar Konseyinin 23 Mart 2017de kurduu Uluslararas Myanmar Bamsz Aratrma Misyonu, yaklak 18 ay süren çalmalarnn ardndan hazrlad raporu bugün açklad.
- Sorumlular yarglansn
Misyon, Myanmar ordusunun (Tatmadaw) Genelkurmay Bakan Min Aung Hlaingin de aralarnda bulunduu üst düzey ordu generallerinin Arakanl Müslümanlara yapt soykrm nedeniyle UCMde yarglanmasn istedi.
Myanmar ordusu ve fanatik Budistlerin Arakanl Müslümanlara yönelik cinayet, tecavüz, ikence ve keyfi tutuklamalar dahil insan hakk ihlallerinin ortaya çkarlmas amacyla kurulan Misyonun raporunda tüm bu eylemlerin uluslararas hukuka göre üphe götürmeyecek ekilde ar suçlar olduu vurguland.
- 24 bin Arakanl Müslüman öldürüldü
Ontario Uluslararas Kalknma Ajansna (OIDA) göre ise, 24 binin üzerinde Arakanl Müslüman, Myanmar devlet güçlerince öldürüldü.
OIDAnn Rohingyalarn Zorunlu Göçü: Anlatlmayan Deneyimler isimli son raporunda Snr Tanmayan Doktorlar Örgütünün 9 bin 400 olarak açklad öldürülen Arakanllarn tahmini rakam 23 bin 962 olarak güncellendi.
Raporda ayrca, 34 binden fazla Arakanlnn atee atld, 114 binin üzerinde Arakanlnn ise dövüldüü belirtildi. Rapora göre, 17 bin 718 kadn ve kz çocuu ise Myanmar ordu mensubu ve polisinin tecavüzüne urad, Arakanllara ait 115 binden fazla ev yakld, 113 bin ev ise tahrip edildi.
- Arakanl Müslümanlar topraklarna dönemiyor
Myanmar ve Banglade hükümetleri, Arakanl Müslümanlarn topraklarna dönüü için 23 Kasm 2017de bir anlama imzalad.
Anlamaya göre, Myanmara dönmek isteyenler, Bangladee geçmeden önce Myanmarda yaadklarna dair belge sunmak zorunda. Ancak 1982de vatandalk haklar ellerinden alnan Arakanl Müslümanlarn Myanmarda kaytlarnn bulunmamas bu süreçte ciddi sorun yaratyor. Anlamada, Bangladee geçen Arakanl Müslümanlara bu ülkede BM tarafndan verilen belgelerin de Myanmar hükümetinin onay sürecinden geçmesi gerektii belirtiliyor.
Ayrca anlamann imzalanmasndan itibaren 2 ay içinde Arakanl Müslümanlarn topraklarna dönüünün balamas gerekiyordu ancak Arakanl Müslümanlarn eve dönü sürecinin ertelendii duyuruldu.
Yerinden edilenlerin durumlarn belgelendirmeleri mümkün olmad için anlama uygulamada ilevsiz kalyor.
Öte yandan, Myanmarda uradklar zulümden canlarn zor kurtararak Bangladeteki kamplara snan Arakanl Müslümanlar, kendilerine vatandalk bata olmak üzere belirli haklar verilmedikçe ve güvenliklerinden emin olmadkça Myanmara dönmek istemiyor.
Kamplardaki hayatlarnn Myanmarda uradklar zulümle karlatrldnda daha iyi olduunu düünen Arakanl Müslümanlar, bölgenin yakc sca ve ar nemine ramen Bangladein Coxs Bazar bölgesinde imkanszlklar içinde hayata tutunmaya çalyor.
BM nsan Haklar Myanmar Özel Raportörü Yanghee Leenin haziran aynda yapt açklamaya göre, Coxs Bazardaki kamplarda 1 milyona yakn Arakanl Müslüman, Tayland-Myanmar snrnda ise 121 bin snmac kalyor.
- Etnik temizlik devam ediyor
nsan haklar örgütleri de gerekli güvenli ortam salanmadan bu kiilerin Myanmara dönmelerinin yeni bir etnik temizlie yol açaca endiesini dile getiriyor.
BM nsan Haklar Yüksek Komiseri Zeyd Raad El Hüseyin, mart aynda BM nsan Haklar Konseyinin 37. Oturumunda yapt konumada, Myanmarda 25 Austos 2017den bu yana Arakanl Müslümanlara yönelik soykrm yapldna dair kuvvetli emareler olduunu söylemiti.
BM nsan Haklar Genel Sekreter Yardmcs Andrew Gilmour da mart aynda Bangladein Coxs Bazar kentinde Arakanl Müslümanlarn kald kamplar ziyaret ettii srada Arakanda Müslümanlara yönelik etnik temizliin devam ettii tespitinde bulunmutu.
Demokrasi ve insan haklar için iddeti reddeden mücadelesi nedeniyle 1991de Nobel bar ödülüne layk görülen Suu çiinin on binlerce Arakanl Müslümann topraklarndan edilmesine ve binlercesinin yaamn yitirmesine kar tepkisiz kalmas ise uluslararas toplumun eletirilerine yol açyor.