Virüsün bulat kiilerde üst solunum yolu enfeksiyonuyla birlikte akcier iltihaplanmasna ve ileri safhada zatürreye yol açan hastala, belirtileri gidermeye yönelik tbbi müdahaleler dnda bir çare gelitirilebilmi deil.
Salgnn yaylmasyla, bata ABD ve çinde olmak üzere, Kovid-19a baklk salayabilecek bir a ve tedavi edebilecek bir ilaç gelitirme yönündeki çabalara hz verildi.
- A çalmalar
çinin 11 Ocakta yeni tip koronavirüsün DNA dizilimini açklamasnn ardndan dünyann farkl ülkelerindeki aratrmaclar, genetik kopyasn ürettikleri virüs üzerinde laboratuvarlarda çalmaya balad.
Virüsün genetik diziliminin bilinmesi, a gelitirme sürecinin hazrlk safhasn hzlandrarak klinik denemelerin yolunu açt.
Kovid-19un genetik yapsnn 2002-2003te çinden dünyaya yaylan iddetli Akut Solunum Yolu Sendromuna (SARS) yol açan koronavirüsle yüzde 80 ila 90 arasnda örtütüünün anlalmas aratrmaclara, SARSa a bulmak için yaplan geçmi çalmalardan yararlanma olana salad.
- Moderna ve mRNA-1273
lki merkezi ABDnin Boston kentinde bulunan Moderna ilaç irketi, çinin Kovid-19un genetik dizilimini açklamasndan daha iki gün sonra mRNA-1273 adn verdii potansiyel bir a gelitirdiklerini duyurdu.
ABD Ulusal Salk Enstitülerine (NIH) bal Ulusal Alerji ve Bulac Hastalklar Enstitüsü (NIAID) desteiyle gelitiren a, yeni tip koronavirüsün insan hücresine tutunmasn salayan çivi proteini ad verilen enzimi basklayarak, vücutta baklk salamay hedefliyordu.
ABD Gda ve laç daresinin (FDA) onay vermesinin ardndan ann klinik denemeleri, 17 Martta Washington eyaletinde balad.
mRNA-1273, insanlar üzerinde denenmeye balanan ilk Kovid-19 as oldu.
- Inovio ve INO-4800
Bu arada Amerikan ilaç irketi Inovio da ayn günlerde yeni tip koronavirüsün gen dizilimini taklit eden potansiyel bir a ürettiini bildirdi.
Ay, merkezi Pekinde bulunan çinli Advaccine biyoteknoloji irketiyle kitlesel olarak üretmeyi hedefleyen irket; ABDdeki Salgn Hastalklara Hazrlk çin novasyon Koalisyonundan 9 milyon dolar hibe yardm ald.
Nisanda ABD, çin ve Güney Korede klinik denemelere balamay hedefleyen irket, denemelerden sonuç alnmas halinde 2020 sonuna kadar 1 milyon doz a üretmeyi planladn açklad.
Ann, virüsün genetik mühendislikle üretilmi yapay bir versiyonuyla vücutta baklk tepkisi uyandrmay amaçlad belirtildi.
- çin, bir alt-birim a için klinik denemelere balyor
çinde 17 Martta yeni tip koronavirüse kar gelitirilen bir aya, klinik denemeler için onay verildii duyuruldu.
çin Askeri Tp Akademisinden biyologlar tarafndan gelitirilen ann içeriinde, yeni tip koronavirüsün hastala yol açmayan antijen ksmlarn barndran bir alt-birim a olduu ifade edildi.
- srail, kanatl hayvanlar için üretilen ay Kovid-19a uyarlyor
Bu arada sraildeki MIGAL Aratrma Enstitüsü, kanatl hayvanlarda koronavirüse bal bulac bronit hastalna kar gelitirilen IBV asnn uyarlanm bir versiyonu olan potansiyel bir ann, insanlarda görülen Kovid-19a kar etkili olduunu ileri sürdü.
Enstitü, 4 yllk aratrmann sonucunda gelitirilen IBVnin genetik diziliminin yeni tip koronavirüse uyarlanmas halinde, insanlarda baklk uyandrabileceini savundu.
Ann ilk dozunun üretilmesinin ardndan 8 ila 10 haftada klinik denemelere balanaca bildirildi.
Klinik denemelere balanan veya balanaca açklanan bu 4 potansiyel ann dnda, çok sayda a gelitirme çalmas halen devam ediyor.
Ancak klinik denemelerin balamas, ann ksa sürede gelitirilebilecei anlamna gelmiyor.
Üç aamada yaplan klinik denemelerde, ilk aamada 10 ila 20 gönüllü salkl kii üzerinde ann güvenli olup olmad ve olas yan etkileri aratrlyor.
kinci aamada salgnn etkili olduu bölgelerden yaklak 100 enfekte kii üzerinde a test ediliyor.
Üçüncü ve son aamada ise ayn ilem, birkaç bin denekle tekrarlanyor. Tüm bu süreç, aylar ve hatta yllar alabiliyor.
- laç çalmalar
Henüz koronavirüsün bulamad insanlar bak klarak, salgnn önünü kesmeyi amaçlayan a çalmalar dnda mevcut vakalar tedavi etmeye yönelik ilaç gelitirme çalmalar da yürütülüyor.
çin, Kovid-19 salgnn ortaya çkmasndan bu yana ülkede 3 ilacn test edilmesine izin verdi.
Japon Toyama kimya irketince gelitirilen ve daha önce SARS, Ortadou Solunum Yolu Sendromu (MERS) tedavilerinde de kullanlan Favipiravir adl anti-viral ilaç; Guangdong eyaletinin cn kentinde 70 hasta üzerinde denendi.
lacn hafif vakalarda iyileme süresini 11 günden 4 güne indirebildii bildirildi.
çin Ulusal Salk Ürünleri daresinin yaygn kullanmna onay verdii Favipiravir, geçerlilii tescillenen ilk koronavirüs ilac oldu.
Amerikan Gilead ilaç irketinin ürettii Remdesivir adl bir anti-viral ilacn da salgnn ortaya çkt Vuhan kentindeki hastanelerde müahede edilen 761 hasta üzerinde denendii açkland.
Sonuçlar, New England Journal of Medicine dergisinde yaymlanan bir aratrmada; ilacn ABDde yeni tip koronavirüs taycs 1 kii üzerinde de denendii ve hastann klinik durumunda iyileme görüldüü aktarld.
Daha önce Ebola tedavisinde de kullanlan Remdesivirin klinik deneme sonuçlarnn, birkaç haftada açklanmas bekleniyor.
Öte yandan daha önce stma tedavisinde bavurulan Klorokin difosfatn Pekin ve Guangdong eyaletindeki 10 hastanedeki denemelerinin devam ettii bildirildi.
- leri vakalarn tedavisi
Kritik seviyedeki Kovid-19 hastalarnn iyiletirilmesi için ise belirtileri gidermeye yönelik ilaçlarla, virüsün ilerliini engellemeye yönelik anti-viral ilaçlar birlikte kullanlarak hastalar hayatta tutulmaya çallyor.
Salgn, dünya çapnda yaylmaya devam ederken; u ana dek virüse tam baklk salayan bir a veya hastal kesin olarak tedavi eden bir ilaç bulunabilmi deil.