Türkiyede enflasyon geçen yl ubat ayndan itibaren çift haneye çkt. Bu yln ortasna kadar snrl dalgalanmalarn görüldüü enflasyon grafiinde, son dönemdeki spekülatif kur artlarnn etkisi kendisini hissettirdi. Geçen ay itibaryla TÜFE yllk bazda yüzde 24,52ye yükseldi.
Spekülatif ataklarla arta geçen enflasyona kar bata Cumhurbakan Recep Tayyip Erdoan olmak üzere, ilgili bakanlar, piyasa düzenleyicileri, i dünyas temsilcileri ve vatandalar birlikte harekete geçti.
Erdoan, Hazine ve Maliye Bakanl ile Strateji ve Bütçe Bakanlnca hazrlanan 2019-2021 dönemi Orta Vadeli Mali Plan (OVMP) da onaylarken, planda fiyat istikrar vurgusu öne çkt. Ekonomi politikasnn temel amac, ksa vadede fiyat istikrarnn ve finansal istikrarn yeniden tesis edilmesi, ekonomide dengelenmenin ve bütçe disiplininin salanmas, orta vadede sürdürülebilir büyüme ve adaletli paylama yönelik ekonomik deiimin gerçekletirilmesi olarak ifade edildi.
Geçen ay açklanan Yeni Ekonomi Programnda (YEP) enflasyonun kalc olarak düürülmesi ve fiyat istikrarnn salanmas öncelikli hedefler arasnda yer alrken, yaanan maliyet yönlü gelimelerin gecikmeli etkileriyle tüketici enflasyonunun ksa vadede yükselerek bu yl sonunda yüzde 20,8 seviyesinde gerçekleme beklentisi programda yer ald. Para ve maliye politikasndaki e güdümün güçlendirilmesi ve alnacak ilave tedbirlerle enflasyonun 2020 sonunda tek haneye, 2021 sonunda yüzde 6ya geriletilmesi hedef olarak konuldu.
Programa youn destek
Enflasyonla mücadele için en önemli adm ekonomi paydalarnn ve vatandalarn destek verdii Hazine ve Maliye Bakan Berat Albayrakn öncülüünde açklanan Enflasyonla Topyekun Mücadele Program oldu.
Program kapsamnda enflasyonlamucadele.org.tr internet sitesi yayna balad. Türkiyenin, enflasyonla mücadelesinde baarya ulamas için kamu öncülüünde balatlan bu programla özel sektörün gönüllülük esasna dayal destei hedeflenirken, katk salamak isteyen tüm firmalardan ürün ve hizmetlerinde yl sonuna kadar asgari yüzde 10 indirim yapmalar beklentisi ortaya konuldu.
Bu mücadele programna destek veren firmalarn isim ve açklamalar söz konusu internet sitesinden kamuoyuna duyurulmaya baland. Kampanya kapsamnda sitede ismi yer alan kurum ve kurulu says geçen hafta sonuna kadar 650yi geçerken, çok sayda firmann da ismi burada yer almasa da kampanyaya katld görüldü.
Tüm sektörlerdeki firma ve markalarn desteklerinin yan sra bankalar ve kamu da iki önemli uygulamayla sürece katk salayacak. Bankalar 1 Austostan geçerli olmak üzere yüksek faizle kullandrlm kredilerin faiz oranlarnda yüzde 10 indirim uygulayacak.
Dier bir katk da yln son 3 aynda, bekleyen KDV iadelerinin ödenme sürecinin hzlandrlmas olacak. 2019 yl banda iade bavuru tarihini takiben 10 i günü içinde iade talebinin yüzde 50si, incelemenin bitmesini beklenmeden mükellefe ödenecek.
Sanayi, çalma hayat ve gda sektöründe yeni tedbirler
Program kapsamnda Sanayi ve Teknoloji Bakan Mustafa Varank, finansman maliyetlerinden kaynaklanabilecek fiyat artlarn aa çekmek için Finansman Destek Programn hayata geçireceklerini, iletmelerin kullanacaklar Türk liras cinsinden kredilere yüzde 14e kadar finansman destei salanacan, ihracat yapacak KOBlere 200 bin dolara kadar 180 gün vadeli libor orannda yeni bir destek vereceklerini, bu sayede yaklak 3 milyar liralk finansmana eriim salamay planladklarn bildirdi.
Aile, çalma ve Sosyal Hizmetler Bakan Zehra Zümrüt Selçuk, enflasyonla mücadelenin ekonomik büyümeyi engellememesi ve iverenleri desteklemek için ksa çalma ödenei enstrümann yakn zamanda hayata geçirmeyi planladklarn aktard.
Tarm ve Orman Bakan Bekir Pakdemirli de program çerçevesinde enflasyonla mücadele için bakanla bal Et ve Süt Kurumu (ESK), Atatürk Orman çiftlii Müdürlüü (AOç), TARKM A, GÜBRETA gibi kurulularn ürünlerinde asgari yüzde 10 indirime gidileceini, çAYKURun ürünlerine zam yapmayacan ve Toprak Mahsulleri Ofisinin (TMO) indirimli pirinç fiyatlarnda arta gitmeyeceini açklad.
Denetim ve Hal Yasas ile mücadele
Ticaret Bakan Ruhsar Pekcan da haksz fiyat artna yönelik bakanln 81 ticaret il müdürlüü kanalyla 3 bin 974 firmada, toplam 69 bin 200 ürünün denetiminin gerçekletirildiini belirtti.
Baz gda ürünlerinde son dönemde meydana gelen fiyat artlarnn deerlendirilmesine yönelik ürün baznda günlük fiyat hareketlerini takip eden bakanlk, iç piyasada önemli ürünlerde enflasyona sebep olacak fiyat hareketlerine kar gümrük vergisi düzenlemeleri kapsamnda baz tarmsal ürünlerin ve gda maddelerinin gümrük vergilerini indirdi. Fiyat tarifelerinin belirlenmesinde ekmek fiyatlarna istisna getiren bakanlk, böylelikle ekmek fiyatlarnn zamlanmasnn önüne geçti.
Gelecek dönemde de Ticaret Bakanl, Enflasyonla Topyekun Mücadele Programna denetimlerden Hal Yasasna, yerli üretimden d ticaret politika araçlarna kadar birçok koldan destek verecek. Sebze ve meyve ticaretinde köklü dönüümler getirecek Hal Yasas ile ilgili düzenleme de bu ay Meclis gündemine gelecek. Düzenleme, gda enflasyonunun düürülmesine büyük katk salayacak.
Son dönemde haksz fiyat artlar ve fiyat etiketi usulsüzlüklerine kar mevzuat deiiklii yaparak tüketicinin korunmas yönünde admlar atan bakanlk tarafndan büyükehir belediyeleri bata olmak üzere, tüm belediyelerde zabta daireleri bünyesinde Tüketici Haklar Zabta Amirlii oluturulmasna yönelik çalma balatld. Böylece, gelecek dönemde zabtalarn fiyat artlar konusunda daha etkin rol oynamas salanacak.
Alo 175 Tüketici Danma Hatt ve CMER gibi dier bavuru kanallar araclyla tüketicilerin ikayetlerini de annda ileme koyan bakanlk, haksz fiyat art bildirimi uygulamas olan mobil ikayet hattn da ksa sürede tüketicilerin kullanmna açacak.
Öte yandan, çileri Bakan Süleyman Soylu da valiliklere gönderdii fahi fiyat genelgesiyle kur kaynakl gelimeleri frsat bilerek fahi fiyat uygulayanlara kar tedbir alnmasn istedi. Frsatçlk yapanlar için valiliklere genel emir çkarma konusunda talimat veren Soylu, emirlere uymayanlar hakknda Kabahatler Kanununa göre gerekli adli ve idari ilemlerin uygulanmasn istedi.
Merkez Bankas, TBB ve BDDK admlar
Merkez Bankas birkaç aydr getirdii tedbirlerle kurlardaki dengesiz ve spekülatif hareketleri kontrol altna almak ve enflasyonu hedefe yaklatrmak için çeitli admlar att.
Austos sonunda bankalarn ihtiyaç duyduu likiditenin salanabilmesi için bankalar aras para piyasasnda gecelik vadedeki ilemler için bankalarn borç alabilme limitlerini 13 Austos öncesi limitlerin iki katna çkaran Merkez Bankas, bununla birlikte döviz piyasalarnn etkin ileyiine katk salamak amacyla VOPta ilem yaplabilmesine ilikin kararn açklad.
Merkez Bankas Para Politikas Kurulu (PPK) geçen ay politika faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz orann 625 baz puan artrarak, yüzde 17,75ten yüzde 24e çkad. Banka, ayn gün bir baka açklama yaparak, gecelik vadede gerçekletirilen fonlamann haftalk vadede yaplacana ilikin duyuruda bulundu.
Öte yandan, bu süreçte Cumhurbakanl kararyla Türk liras mevduat hesaplarndan alnan vergi oran düürüldü, 1 yldan uzun vadeli mevduat hesaplarnda oran sfrland, döviz mevduatlarnda ise vergi oran artrld.
Türkiye Bankalar Birlii (TBB) de bankalar ve dier finansal kurululara toplam nakit kredi borcu 15 milyon lirann altnda olan iletmelerden belli artlar salayanlarn, vadesi gelen taksitlerini 24 aya kadar vadelendirebilmesi yönünde tavsiye karar ald.
BDDK de kredi vadeleri, kredi kart taksit snrlandrmas, kredilerin yeniden yaplandrlmas ve bankalarn yurt d yerleiklerle yapt bir baca döviz, dier baca Türk liras olan swap ilemlerine getirdii düzenlemelerle sürece katkda bulundu.
Söz konusu kurulular da gelecek dönemlerde ihtiyaç duyulduu takdirde gerekli admlar atmaya devam edecek.