FİTRE SADAKASI VE DİYANET

Ben Müslümanım diyen için Ramazan her yönüyle güzel. Hayır, hasene, ibadet ve iyiliklerin karşılık bulduğu; mükafatını Allah'ın takdir ettiği mübarek bir ay. İki sevincin yaşandığı,oruçlu olan kişinin ağız konusunun miskten daha güzel olduğu bir aydır. Başı Rahmet, ortası mağfiret ve sonu Cehennem ateşinden kurtuluştur.

              Peygamberimiz sallallahu aleyhi ve sellem: “Her kim Ramazan ayının faziletine inanarak ve karşılığını Allah’tan bekleyerek, Ramazan'ı ibadetle ihya ederse, geçmiş günahları bağışlanır.” (Buhari, İman, 37; Müslim, Salatü’l-Müsafirîn, 13)

              Manevi yönü bu kadar güzel olan bu ay, maddi yönde de bazı güzellikler içerir. Bu güzelliklerden biri de bu ayda verilen fitır sadakasıdır. Verenin bir dini vecibeyi yerine getirdiği için bulduğu huzur, alanın ihtiyacını karşılayan bir nimet; ne de güzel iki haslet. Şimdi işin fıkhı boyutuna bir göz atalım.

            Fıtır sadakası hicretin ikinci senesinde ramazanı şerifin farz olduğu sene farz olmuştur. (Hanefi mezhebine göre vaciptir.)

وَعَن ابن عومر قال:فَرَضَ رَسُولُ الّلَهِ(ص) زَكَاةُالْفِطرِمِنْ رَمَضَانَ عَلى النَّاسِ صَاعاً مِنْ تَمْرٍوصَاعًامِنْ شَعِيرٍ عَلىَ كُلِّ حُرٍّ اَوعَبْدٍذَكَرٍ اَواُنثىَ مِنَ الْمُسْلِمِيِنَ

          İbni Ömer (ra) Peygamberimiz sallallahu aleyhi ve sellem Ramazanı şerif'de hurmadan veya arpadan bir sa', Müslümanlardan hür olsun, köle olsun, erkek olsun, kadın olsun her kese farz kılmıştır. (buhari, Müslim)

             Fitre sadakasının iki hikmeti vardır. Biri oruç tutanı günahlardan temizlemek ve orucun noksanlarını telafi edilmesi, bir diğeri de Bayramın sevincini yaşamaları için, fakir ve muhtaç sahiplerinin ihtiyacının giderilmesidir.

قَالَ رَسُول اللّه(ص) قَال: اِنّهَاطُهْرَةٌ لِلصَّاءِمِ مِنَ اللَغْوِوالرَّفَثِ

             "O, (fitre sadakası) oruçlunun, fuzuli ve kötü sözlerinden temizler." Şimdi iki mezhebin görüşünü yazalım

               Hanefi mezhebi;

               Fitre sadakası, ramazan ayının sonuna yetişen, temel ihtiyaçlarından başka en az nisap miktarı bir mala sahip bulunan her Müslümana (Hür,köle, küçük, büyük erkek ve kadın, akıllı veya deli, bayrama günü fecirden önce doğan herkese) vaciptir. Kişi nisap miktarı mala sahip ise; kendisi, bunak ve deli olan evladları, küçük yaştaki çocuklarının fıtır sadakalarını da vermelidir. (Ömer nasuhi bilmen, Fi fıkhi isalm, mezhebul arbaa)

              Ramazan bayramının birinci gönü fecrin doğuşundan itibaren vacip olur. Ancak daha erkende verile bileceği gibi sonradan da verilebilir. Buğday da yarım sa',  arpa, hurma ve kuru üzüm olarak da bir sa' olarak verilir. Bir sa' takriben 3,334 kilo gramdır.( mez. arbaa). Ancak fitre de bir başka unsurda fakirlerin ihtiyacının giderilmesidir.

             Peygamberimiz sallallahu aleyhi ve sellem: "Böyle bir günde fakirlerin ihtiyacını giderin." Fitre verilirken; yiyecek maddeleri yerine bedelleri de ödenebilir.(İslam fıkhı ansiklopedisi.3 cilt V. Zuheyli)

            Bu dört ana madenin ayninden verilebileceği gibi, kıymeti de hesaplanılarak verilebilir. İhtiyata yakın olan da budur. (El muhit-Radıyüddin Serahisi. kaynak. İslam fıkhı. 2 cilt. C. YILDIRIM.)

          Hurma ve üzümden vermek isteyenlerin, bunların ayninden değil de kıymeti hesaplanarak verilmesi gerekir, demişlerdir. Bazısına göre, bu bir gerek değil, daha uygun olma meselesidir. Bunun Efdal dır diyenler olmuştur. Fetva bu görüşe göredir.(El-Cevheretuü'n-Neyyire. K.İ.F. 2 Cilt.)

              Şafii mezhebi;

              Bayram günü ve gecesi kendisinin ve ihtiyacını karşılamakla mükellef olduğu kimselerin normal olarak nafakaları, mesken ve elbiseleri ve sair ihtiyaçlarından başka bir şeye sahip olan kimse, hem kendisi için, hem kendisine bakmaya mecbur olduğu kimseler için fitir zekatını vermekle mükelleftir. Bunlar; eşi, anne babası, çocuk ve torunlar, köle ve cariyesidir.

             Halkın çoğunun yediği; Buğday, arpa, pirinç,hurma, nohut ve mısırdan verilebilir. Miktarı bir sa'dır. O da ortalama iki kilo yüz altmış gıramdır.(Büy, Şafii ilmihalı. H. GÜVENÇ)

Fitrenin, bayram namazından önce verilmesi sünnet, mazeret olmazsa bayram gününden sonraya tehir etmek haramdır. kaza edilmesi lazımdır.

          Cumhura(Dört mezhebin ortak görüşü) göre: Fitre hububat maddelerinden ve yiyecek olarak kullanılan hurma gibi maddelerden ödenir. Bunun ölçüsü de bir sa'dır.(İ.F.A. 3 Cilt v. Zuheyli)

           Zekat kime verile biliniyorsa fitrede onlara verilebilir.

          Şu da bir gerçek ki Diyanet işleri başkanlığı daha geniş araştırmalar yaparak, fitrenin bedelini para cinsinde belirlemekte ve bunu duyurmaktadır. Özellikle Şafii mezhebi bedel değilde o beldede çoğunluğun yediği hububattan bir sa'  olmasıdır. Günümüz şartlarında, hububatı temin etmenin zorlukları ve de fitreyi alacak kişiye vereceği zorlukları düşündüğümüzde Hanefi mezhebine uyulması(bedelinin ödenmesi)  daha doğru olacağını düşünmekteyim çünkü mezhepler rahmettir.   Diyanete itibar etmeliyiz.

DUA VE SELAMLARLA

Kaynaklar

Hanefi fıkhı;

Ömer nasuhi BİLMEN, Celel YILDIRIM (Kaynakları ile islam ansiklopedisi), mezheb-ül erbaa(A.Rahman ELCİZİRİ) İslam fıkhı ansiklopedisi ( Fi Fıkhı İslam. Prof Vehbe Zuheyli)

Şafii fıkhı

Hidayetül habib, irşadul ibad, muğni, bacuri, Büyük şafii ilmihali (Halil GÜVEÇ)