SİYASİ İSTİKRAR VE SEÇİM SİSTEMLERİNE BİR BAKIŞ

Hatırlarsınız başbakan Erdoğan Demokrasi Paketi’ni açıklarken, yeni seçimler için üç alternatif yol önermişti.

Ülke barajı tümüyle kaldırılarak, Dar Bölge Seçim Sistemine geçilsin.

Baraj % 5 olsun, 5’li gruplandırmayla Daraltılmış Bölge Seçim Sistemi uygulansın.

%10 barajı değişmesin, yani mevcut sistem devam etsin.

Önce şu ‘Dar Bölge Seçim Sistemi’ nedir, nasıl uygulanır? Ona bir bakalım.

İki turlu bir seçim sistemidir. Buradaki, uygulama; 550 Milletvekilinin seçilmesi için Türkiye coğrafyası önce, 550 seçim bölgesine ayrılır.

Ayrılan her bölge için adaylar belirlenir.

İlk tur seçimde seçmenlerden tercih ettikleri aday için oy vermeleri istenir, eğer adaylardan herhangi biri, asgari %51 oy ile çoğunluk oyunu alırsa, seçim ilk turda bitmiş olur.

Böylece %51’in oyunu alan ve tercih edilen aday o bölgenin milletvekili olur.

Aksi takdirde, ikinci tur oylamaya geçilir.

İkinci tur oylamada ilk turda en çok oy almış iki aday arasında seçmen tercihine başvurulur, bu kez çoğunluk oyu alan aday milletvekili olur.

Örneğin;

Herhangi bir Bölge’de 3 adayın olduğunu varsayalım. X, Y, Z. Adlı adaylar seçimlere katılmış olsunlar.

İlk turda bu adayların sırasıyla aldıkları oy şu şekilde sonuçlanmış olsun.

Aday X; % 42

Aday Y; % 30            

Aday Z; % 28

Görüldüğü üzere bu durumda hiçbir aday %50’den fazla oy alamamıştır.

Bu sistemde, ikinci tur için Kriter, en çok oy alan adaylar olarak, X ve Y arasında yapılır.

İkinci turda da nihai sonuç;

Aday X; % 47

Aday Y; % 53

İki aday arasında o bölgeden %53 oy alan aday Y’nin, doğal olarak seçildiğini görmüş olacağız.

DAR BÖLGE SEÇİM SİSTEMİNİN AVANTAJLARI

Böylesi bir sistemde en büyük avantaj seçmenin adayını tanıyarak seçmesi ve de seçildikten sonra o adayından rahatlıkla hesap sorabilme imkânına sahip olmasıdır.

Diğer bir hususta bu seçim sisteminde seçilmiş bir milletvekilinin liderine ve partisine karşı kendini daha özgür ve vereceği hayati kararlarda siyasi vicdanında kendini rahat hissetmesine neden olmasıdır.

Nihayet, parti adaylarından ziyade Parti başkanlarına oy verildiği bir “sultanlık” sisteminin önüne geçerken o adaylar da bölgeleri için daha çok sorumluluk hissederler.

Özellikle iki turda seçilmiş bir aday sadece kendi tabanı değil başka siyasi görüşlerden de oy alacağı için daha çoğunlukçu bir anlayış gütmek durumunda kalabilir.

DAR BÖLGE SEÇİM SİSTEMİNİN DEZAVANTAJLARI

Ülkemiz açısından en büyük dezavantajı, bu sistem karmaşık bir yapıda olduğu için oy kullanacak kesimin oldukça dikkatli olmalarını ve eğitimli olmalarını gerektirir.

Burada seçmenlerin sıkılıp ikinci tur seçimlerde oy kullanmamaları da mümkün olabilir.

Örneğin, Fransa’da 70’lerden beri ikinci turda daha fazla insan oy kullanmaya gitmişse de oy kullanım oranlarının az olduğu göz önüne alındığında, ülkemiz için de katılım sıkıntısı oluşabilir.

‘Çoğunluk oy’ önemli olduğundan adaylar her kesime hitap etmek durumunda kalırken, siyasi partiler bazı adayların arkasında ittifak yapıp o adayı destekleyebilirler.

Diğer bir ihtimal olarak; iki aday çıkarıp tam seçimlerden önce bir adayı çekerek oyların tek bir adayda toplanmasına vesile olabilirler.

Böylesi bir durum da ise, yukarda belirttiğimiz avantaj bu kez dezavantaja dönüşür ve parti başkanlarının önderliğinde hazırlanacak aday listeleriyle parti başkanlarının listelere müdahalesi devam edecektir.

DARALTILMIŞ BÖLGE SEÇİM SİSTEMİ

Başbakan Erdoğan’ın getirdiği bir başka alternatif ise, %5 barajlı 5’lik bölge sistemi, şu an dünyada hiçbir yerde pratiği olmayan bir sistemdir.

Meclisteki koltuk sayısı 5’ten fazla olan iller koltuk sayıları 5’i aşmayacak bölgelere ayrılır. Örneğin 85 milletvekili bulunan İstanbul 17 seçim bölgesine ayrılır.

Bu seçim bölgeleri için adaylar belirlenir.

Oy sıralamasına %5 oy barajını geçmiş siyasi partiler ve bağımsız adaylar katılabilir.

Bundan sonrasında ise mevcutta da kullanılan D’Hondt metodu ile milletvekilleri belirlenir.

Örneğin İstanbul için herhangi bir seçim bölgesini düşünelim, bu bölgeden 5 milletvekili çıkması gerekiyor.

X Partisi, Y Partisi ve Z Partisi

Toplam Oy Sayısı

100.000 90.000 40.000 20.000

1. Milletvekili 100.000 90.000 40.000 20.000

2. Milletvekili 50.000 90.000 40.000 20.000

3. Milletvekili 50.000 45.000 40.000 20.000

4. Milletvekili 33.333 45.000 40.000 20.000

5. Milletvekili 33.333 30.000 40.000 20.000

En çok oyu X Partisi aldığı için

1. Milletvekili olarak X Partisi adayını çıkarır.

2. Milletvekilini bulmak için X Partisi’nin oyları ikiye bölünür (100.000/2=50.000). 50.000 oyun üzerinde alan Y Parti’sinin adayı ikinci milletvekili olur.

3. Milletvekili için Y Partisi’nin oyları ikiye bölünür (90.000/2=45.000). 45.000 oyun üzerinde en çok oy alan X Partisi adayı üçüncü milletvekili olur.

4. Milletvekili için X Partisi’nin oyları üçe bölünür (100.000/3=33.333). 33.333 oyun üzerinde en çok oy alan Y Parti’sinin adayı dördüncü milletvekili olur.

5. Milletvekili için Y Partisi’nin oyları üçe bölünür(90.000/3=30.000). 30.000 oyun üzerinde en çok oy alan Z Partisi adayı beşinci milletvekili seçilir.

Yani yapılan bu seçimde; X Partisi 2, Y Partisi 2 ve Z Partisi 1 olmak üzere, 5 milletvekili böylece seçilmiş olur.

DARALTILMIŞ SEÇİM SİSTEMİNİN AVANTAJLARI

Böylesi bir seçim sisteminin ülkemiz açısından şu safhada en büyük avantajı, demokrasi yolunda kayda değer reformların oluşmasına vesile olacak yeni ve sivil bir anayasanın yapılması için duyulan özlemin giderilmesine vesile olması ihtimalinin yüksek oluşudur.

2010 Yılında Anayasa değişikliği için yapılan referandumdan bu yana, TBMM’de aylarca çalışan Anayasa komisyon çalışmalarından alınamayan sonuç burada unutulmamalıdır.

Ve nihayet 1982 Cuntası anayasasının tamamen değişmesi için, yapılan araştırmalara göre bu sistemin büyük partilere yaradığı unutulmamalı ve şuan ülkemizin geleceği açısından bu sistem bir şans olarak önümüzde duruyor.

DARALTILMIŞ SEÇİM SİSTEMİNİN DEZAVANTAJLARI

30 Mart yerel seçimlerinde Türkiye haritasında siyasetten ortaya çıkan ve özellikle TBMM’de gurubu bulunan dört siyasi partimizin belediye başkanlıklarını kazandığı bölgelerde ki, nispi üstünlükleri burada da ortaya çıkabilir.

Dezavantajlı oldukları diğer bölgelerde ise hemen hemen milletvekili çıkaramama risklerinin mukadder oluşudur.

Sonuç olarak Başbakan Erdoğan’ın ülke barajı konusunda kendisinin ve partisinin de rahatsız olduklarını söylemekle beraber, aksi takdirde mevcut hükümetin hiçbir günahının olmadığı, %10 ülke barajıyla siyasi istikrar için yola devam diyeceğiz.